Kapitulli V II -t ë

1. Kapitulli VII-të VENDIMET MBI ÇMIMVËNIEN Në këtë ligjëratë do të njiheni me: • Nocionin e çmimvënies • Metodat e aplikuara për formimin e çmimeve të produkteve • Metodat interne të çmimvënies • Metodat për përcaktimin e çmimeve eksterne 26.12.2007

2. METODAT E APLIKUARA PËR FORMIMIN E ÇMIMEVE TË PRODUKTEVE • Sipas Shmallenbahut: “Efekti intern ekziston kur njëri repart e furnizon repartin tjetër të ndërmarrjes së njëjtë dhe se për këto reparte kryhet përllogaritje e posaçme e shpenzimeve” • Mellerovicz efektin intern e definon si efekt të prodhuar në kuadër të reparteve të veta dhe të harxhuara për nevoja të veta, e të cilat janë të përgatitura për t’u ndërruar në treg

3. TEST I SHPEJT ÇKA MENDONI: NË NJË EKONOMI TË TREGUT, CILAT NGA KRITERET E MËPOSHTME DUHET TË JENË BAZË PËR VENDOSJEN E ÇMIMEVE TË PRODUKTEVE NË NJË NDËRMARRJE?: • Kosto e produktit • Kërkesa për produktin e prodhuar • Dëshira dhe vullneti i pronarit • Konkurrenca • Çmimi i caktuar nga qeveria

4. …METODAT E APLIKUARA PËR FORMIMIN E ÇMIMEVE TË PRODUKTEVE Çmimvëniaështë bashkësia e hapave dhe e vendimeve që ndërmerr një firmë për vendosjen e çmimeve të një produkti apo shërbimi që prodhon(ose tregton). Çmimvënia vendoset kundrejt tri kritereve: • të kostos • të kërkesës për atë mall, dhe • të konkurrencës

5. CAKTIMI I ÇMIMEVE NORMALE TË SHITJES SË PRODUKTEVE METODA E TREGUT • Metoda e bazuar në kërkesën • Metoda e bazuar në konkurrencën

6. METODA E TREGUT Metoda e bazuar në kërkesënpërcakton çmimin në pajtim me kërkesën për produkte

7. ...METODA E TREGUT Metoda e bazuar në konkurrencën përcakton çmimin në pajtim me çmimin e ofruar nga konkurruesit

8. METODAT E APLIKUARA PËR FORMIMIN E ÇMIMEVE TË PRODUKTEVE • Çmimet interne në njësitë organizative të ndërmarrjes prodhuese kanë për qëllim sigurimin e funksionimit të sistemit në të cilin secila njësi organizative mund të vërtetojë të ardhurat e saj si shprehje e rezultatit të aktivitetit riprodhues • Ekzistojnë tri forma themelore të lidhjeve organizative në mes të njësive të një ndërmarrje prodhuese: • Organizimi horizontal • Organizimi vertikal • Organizimi i kombinuar

9. ...METODAT E APLIKUARA PËR FORMIMIN E ÇMIMEVE TË PRODUKTEVE • Në Angli, çmimet interne janë të njohura si çmime transfere • Teoritikisht çmimet transfere duhet të merren në konsiderim nëse plotësojnë tri kushtet vijuese: • Pajtueshmëria e realizimit të qëllimit • Vlerësimi i performancave • Autonomia divizionale

10. METODAT INTERNE TË ÇMIMVËNIES • METODA E KOSTOS PLUS PROFITI • METODA SIPAS ÇMIMEVE NEGOCIUESE • METODA SIPAS KOSTOS VARIABILE

11. ÇMIMVËNIA Kur divizionet transferojnë produktet apo shërbimet e kryera te njëri tjetri, shfrytëzohen çmimet transfere për të marrë kompensimin për produkte apo shërbime

12. PËRFITIMET NGA ÇMIMET TRANSFERE • Divizionet mund të vlerësohen siqendra profitiapo investuese • Divizionet janë të shtyra të kontrollojnë kostotdhe operacionet në tërësi • Nëse divizioneve u lejohet të blejnë pjesë komponentësh me çmim më të mirë (brenda apo jashtë), çmimet transfere do t’i lejojnë kompanisë të maksimizojë profitin e saj

13. SHFRYTËZIMI I ZAKONSHËM I ÇMIMEVE TRANSFERE • Qasja çmimeve të tregutmund të orientojë çmimet e produkteve që transferohen, në atë drejtim që ato të mund të shiten edhe blerësve të jashtëm • Qasja e çmimeve negociuese lejon menaxherëve decentralizim në kuptim të pajtimit (negocimit) me njëri tjetrin • Qasja e çmimeve të kostos (variabile apo të plota)shfrytëzon koncepte të ndryshme të shpenzimeve për caktimin e çmimeve transfere

14. Bateritë ÇMIMET TRANSFERE Shuma e ngarkuar kur një divizion i shet mallra apo shërbime divizionit tjetër Divizioni i baterive Auto Divizioni

15. ...ÇMIMET TRANSFERE Çmimet transfere shkaktojnë matjen e profitit për të dy divizionet – të shitjes dhe atë të blerjes Çmimi më i lartë i transferit për bateri nënkupton . . . Profit më të lartë për divizionin e baterive Divizioni baterive Auto Divizioni

16. ...ÇMIMET TRANSFERE Çmimet transfere shkaktojnë matjen e profitit për të dy divizionet – të shitjes dhe atë të blerjes Çmimi më i lartë i transferit për bateri nënkupton . . . Profit më të ulët për auto divizion Divizioni i baterive Auto divizioni

17. RREGULLI I PËRGJITHSHËM I ÇMIMEVE TRANSFERE ÇMIMI TRANSFER = Kosto konsumi për njësi e shkaktuar sepse mallrat janë transferuar + Kosto oportune për njësi për organizatën për shkak të transferit

18. SHFRYTËZIMI I ZAKONSHËM I ÇMIMEVE TRANSFERE Çmimi i tregut për njësi €20 Kosto variabël për njësi €10 Kosto e plotë €13 Çmimi negociues

19. CAKTIMI I ÇMIMEVE NORMALE TË SHITJES • METODA KOSTO PLUS • Koncepti i kostos totale • Koncepti i kostos së produktit • Koncepti i kostos variabile

20. KONCEPTI I KOSTOS TOTALE Duke përdorur konceptin e kostos totale, të gjitha kostot e prodhimtarisë së produktit... Kosto e prodhimtarisë

21. KONCEPTI I KOSTOS TOTALE …plus shpenzimet administrative dhe shitjes... Shpenzimet administrative Shpenzimet e shitjes Kosto e prodhimtarisë

22. Kosto Totale ...KONCEPTI I KOSTOS TOTALE …përfshihen në kosto të cilës i shtohet një ngritje e caktuar çmimi Profiti i dëshiruar Shpenzimet administrative Shpenzimet e shitjes Kosto e prodhimtarisë

23. Çmimi i dëshiruar i shitjes Shpenzimet administrative Shpenzimet e shitjes Kosto e prodhimtarisë ...KONCEPTI I KOSTOS TOTALE Profiti i dëshiruar i kompanisë €160,000 Profiti i dëshiruar

24. ...KONCEPTI I KOSTOS TOTALE Shembull i strukturës së kostos (100,000 njësi) Kosto për Kosto njësitotale Kosto variabile (për njësi): Materiali direkt € 3.00 € 300,000 Puna direkte 10.00 1,000,000 Kostot indirekte 1.50 150,000 Shp. e shit.& admin. 1.50 150,000 Totali i kostos variabile €16.00 €1,600,000 Kosto fikse: Kostot indirekte .50 50,000 Shp. e shit.& admin. .20 20,000 Totali i shp. fikse .70 70,000 Kosto totale €16.70 €1,670,000

25. Kosto totale për kalkulator €16.70 Ngritja (€16.70 x 9.6%) 1.60 Çmimi shitës €18.30 ...KONCEPTI I KOSTOS TOTALE Ngritja e çmimeve: Profiti i dëshiruar €160,000 Kosto totale €1,670,000 = 9.6% = Vetëm profiti i dëshiruar mbulohet me ngritjen e çmimit

26. Ardi shpk. Raporti i te ardhurave më datë 31 dhjetor, 2005 Shitja (100,000 njësi x €18.30) €1,830,000 Shpenzimet: Variab. (100,000 nj. x €16.00) €1,600,000 Fikse (€50,000 + €20,000 70,000 1,670,000 E hyra nga operacionet € 160,000 ...KONCEPTI I KOSTOS TOTALE Dëshmose shitja e 100,000 kompjuterëve me çmim prej €18.30 secili do të krijojë profitin e dëshiruar prej €160,000

27. KONCEPTI I KOSTOS SË PRODUKTIT Duke përdorur konceptin e kostos së produktit, vetëm kosto e prodhimtarisë përfshihet në shumën në të cilën aplikohet ngritja

28. ...KONCEPTI I KOSTOS SË PRODUKTIT Shembull i strukturës së kostos (100,000 njësi) Kosto për Kosto njësi totale Kosto variabile: Materiali direkt € 3.00 € 300,000 Puna direkte 10.00 1,000,000 Kostot indirekte 1.50 150,000 Shp. e shit.& admin. 1.50150,000 Kosto totale variab. €16.00€1,600,000 Kosto fikse: Kostot indirekte .50 50,000 Shp. e shit. & admin. .20 20,000 Kosto totale fikse .70 70,000 Kosto totale €16.70 €1,670,000 Kosto e produktit = €15 për njësi

29. Shpenzimet administrative + Shpenzimet e shitjes + Profiti i dëshiruar Çmimi i dëshiruar i shitjes ...KONCEPTI I KOSTOS SË PRODUKTIT Ngritja e çmimit Kosto e prodhimtarisë Kosto e produktit

30. Profiti i dëshiruar + Shp. totale administrativedhe të shitjes Kostot totale të prodhimtarisë Përqindjae ngritjes së çmimit = ...KONCEPTI I KOSTOS SË PRODUKTIT

31. MD (€3 x 100,000) € 300,000 PD (€10 x 100,000) 1,000,000 Kostot indirekte: Variabile (€1.50 x 100,000) 150,000 Fikse 50,000 Kosto totale e prodhimtarisë €1,500,000 22% Përqindja e ngritjes së çmimit = ...KONCEPTI I KOSTOS SË PRODUKTIT €160,000 + €170,000 Përqindja e ngritjes së çmimit = €1,500,000

32. ...KONCEPTI I KOSTOS SË PRODUKTIT Kosto e prodhimit të kalkulatorëve €15.00 Ngritja e çmimit (€15 x 22%) 3.30 Çmimi i shitjes €18.30

33. ÇMIMET NEGOCIUESE • Metoda sipas çmimeve negociuese është rrugë e njohur e vendosjes së çmimeve interne përmes lejimit të negociatave për çmimin e caktuar në mes të qendrës blerëse dhe asaj shitëse në kuadër të ndërmarrjes si tërësi, edhe pse duhet pasur kujdes që me rastin e përcaktimit të këtyre çmimeve interne të mos krijohet një sub–optimizëm, përkatësisht të mos krijohet një situatë e tillë në të cilën maksimalizimi i kontributit të një qendre (si qëllim i pozicionimit të saj), të jetë si një akt i disavantazhit të ndërmarrjes si tërësi

34. ...ÇMIMET NEGOCIUESE FORMIMI I ÇMIMIT NEGOCIUES PËRFSHIN DISA MUNDËSI: • Negociimi i çmimit të transferit nëse nuk ka tejkalim kapaciteti, sipas formës: ÇMIMI MINIMAL I TRANSFERIT = Kostovariabile + Kosto oportune (apo marzha e kontributit e humbur) 18 € = 11 € + 7 € 2) Negocimi i çmimit të transferit nëse ka tejkalim kapaciteti, sipas formës: ÇMIMI MINIMAL I TRANSFERIT = Kostovariabile + Kosto oportune (apo marzha e kontributit e humbur) 11 € = 11 € + 0 €

35. KONCEPTI I KOSTOS VARIABILE • Përdorimi i kësaj metode të përcaktimit të çmimeve interne, ka të bëjë me mundësinë e aplikimit të kostos variabile me rastin e transferimit të produkteve nga njëra njësi në tjetrën në kuadër të ndërmarrjes si tërësi • Duke supozuar se shpenzimet variabile janë afërsisht të njëjta me shpenzimet margjinale ekonomike, atëherë kjo metodë mund të jetë shumë lehtë e aplikuar me rastin e marrjes së vendimit me qëllim të realizimit të interesave të ndërmarrjes si tërësi dhe të njësive organizative, në mes të cilave kryhet bartja e produktit dhe caktimi i çmimit intern për atë produkt

36. ...KONCEPTI I KOSTOS VARIABILE Koncepti i kostos variabile shfrytëzon kostot totale variabile të prodhimtarisë dhe shpenzimet variabile të shitjes dhe administrative si shumë në të cilën aplikohet ngritja e çmimit

37. ...KONCEPTI I KOSTOS VARIABILE Formula e aplikuar për përcaktimin e çmimit intern bazuar në metodën sipas kostos variabile, ka formën vijuese: ÇMIMI = KOSTO VARIABILE E PRODUKTIT + (SHKALLA E SHTUAR X KOSTOJAVARIABILE E PRODUKTIT)

38. APO

39. Çmimi i dëshiruar i shitjes KONCEPTI I KOSTOS VARIABILE Ngritja e çmimit Totali i kostos fikse + Profiti i dëshiruar Kosto variabile e prodhimtarisë + Shp.variabile të shitjes dhe administrative Kosto e produktit

40. Shpenz.fikse totale Profiti i dëshiruar + Shpenzimet totale variabile Përqindja e rritjes = ...KONCEPTI I KOSTOS VARIABILE

41. Përqindjae ngritjes së çmimit €160,000 + €50,000 + €20,000 = €1,600,000 Materiali direkt (€3 x 100,000) € 300,000 Puna direkte (€10 x 100,000) 1,000,000 Kosto variabile indirekte (€1.50 x 100,000) 150,000 Shp. variabile të shitjes dhe admin. (€1.50 x 100,000) 150,000 Kosto totale variabile €1,600,000 Përqindja e ngritjes së çmimit = 14.4% ...KONCEPTI I KOSTOS VARIABILE

42. ...KONCEPTI I KOSTOS VARIABILE Kosto variabile për kalkulator €16.00 Ngritja e çmimit (€16 x 14.4%) 2.30 Çmimi i shitjes €18.30

43. TEST I SHPEJT CILAT ISHIN METODAT INTERNE TË ÇMIMVËNIES?: • Metoda e kostos artificiale • Metoda e kostos plus profiti • Metoda sipas çmimeve negociuese • Metoda e profitit më të lartë • Metoda sipas kostos variabile

44. METODAT EKSTERNE TË ÇMIMVËNIES • METODA “SHPENZIMET PLUS” • METODA E SHKALLËS SË KONTRIBUTIT • METODA E SHPENZIMEVE MARGJINALE • MODIFIKIMI I METODËS “SHPENZIMET PLUS”

45. METODA “KOSTOT PLUS” • Përcaktimi i çmimeve eksterne me anë të metodës “shpenzimet plus” nënkupton aplikimin e përllogaritjes së shpenzimeve me metodën e çmimit të plotë kushtues si bazë për përcaktimin e çmimit shitës, ashtu që vlerës së plotë të shpenzimeve i shtohet profiti i dëshiruar • Çmimi i plotë kushtues nuk është përcaktues për çmimin shitës sipas kësaj metode, sepse kjo metodë mund të përdoret edhe në rastet kur kemi të bëjmë me çmimin jo të plotë kushtues (shih koston totale, koston e produktit dhe koston variabile)

46. …METODA “KOSTOT PLUS” Formula për përllogaritjen e çmimeve eksterne përmes kësaj metode ka formën: Çmimi i shitjes = Kosto totale + Profiti i dëshiruar i produkteve Çmimi i shitjes së produktit = Shpenzimet mesatare direkte + Përqindja e profitit të dëshiruar APO

47. …METODA “KOSTOT PLUS”

48. METODA E SHKALLËS SË KONTRIBUTIT • Parasupozimi kryesor është se ekziston lidhja direkte në mes të vëllimit të prodhimit, përkatësisht shkallës së shfrytëzimit të kapaciteteve dhe shpenzimeve variabile të cilat përbëjnë strukturën e çmimit kushtues • Produktet e ndryshme japin kontribute të ndryshme në rezultatin financiar për shkak të diferencave në lartësinë e mjeteve të angazhuara në prodhimin e produktit të caktuar si dhe në realizimin e tij • Sipas logjikës: sa më shumë mjete të angazhuara do të duhej të sjellin kontribut më të madh financiar

49. …METODA E SHKALLËS SË KONTRIBUTIT

50. METODA E SHPENZIMEVE MARGJINALE • Konsiderohet se paraqet një pasqyrë bashkëkohore jo vetëm n ë kontekst të përcaktimit të çmimeve shitëse por edhe në lëmin e përllogaritjes së prodhimtarisë • Si metodë nuk mund të realizohet pa ndarjen e shpenzimeve të tërësishme në variabile dhe fikse • Shpenzimet fikse konsiderohen të pashmangshme në rezultatin financiar