1 / 58

Teknologji Informative

Ligjeratë 7. Teknologji Informative. 7.1 Karakteristikat e Databazës ( Baz ës së të dhënave ). Të dhënat ruhen në tab ela , të cilat kanë rreshta dhe kolona. Databaza mund të ketë shumë tabela, ku çdo tabelë ruan të dhëna për gjëra të ndryshme

halia
Download Presentation

Teknologji Informative

An Image/Link below is provided (as is) to download presentation Download Policy: Content on the Website is provided to you AS IS for your information and personal use and may not be sold / licensed / shared on other websites without getting consent from its author. Content is provided to you AS IS for your information and personal use only. Download presentation by click this link. While downloading, if for some reason you are not able to download a presentation, the publisher may have deleted the file from their server. During download, if you can't get a presentation, the file might be deleted by the publisher.

E N D

Presentation Transcript

  1. Ligjeratë 7 Teknologji Informative

  2. 7.1 Karakteristikat e Databazës (Bazës së të dhënave) • Të dhënat ruhen në tabela, të cilat kanë rreshta dhe kolona. Databaza mund të ketë shumë tabela, ku çdo tabelë ruan të dhëna për gjëra të ndryshme • Çdo rresht në tabelë përmban të dhëna për ndodhi ose instancatë gjërave në interes • Databaza përmban të dhëna dhe relacione

  3. Të dhënat në tabela

  4. Relacionet ndërmjet tabelave

  5. Disa konventa • Emrat e Tabelavejanë të shënuara me shkronja të mëdha: • STUDENT, CLASS, GRADE • Emrat e kolonavejanë të shënuara me një shkrronjë të madhe në fillim, dhe emrat e përbëra shënohen me shkronja të mësha në fillim të çdo fjale: • Term, Section, ClassNumber, StudentName

  6. Databaza krijon informacion • Të dhëna = Fakte dhe ndodhi të regjistruara/verifikuara • Informacioni = Njohuri të nxjerra nga të dhënat • Databaza përmban të dhëna, por në atë mënyrë që mund të nxjerrim informata nga të dhënat • Të dhënat në tabelat STUDENT, CLASS and GRADE mund të prodhojnë informacione për secilin student

  7. Shembuj të databazave

  8. Komponentat e Sistemit të Databazës: Microsoft Access

  9. MS Access në detaje

  10. Aplikacionet, DBMS dhe SQL • Aplikacionetjanë programe kompjuterike me anë të cilave punojnë përdoruesit • Sistemi për Menaxhim të Databazës -Database Management System (DBMS)krijon, proceson dhe administron databazën • Structured Query Language (SQL)është një gjuhë standarde e databazave që përdoret nga të gjitha DMBS-et komerciale

  11. Çfarë është MS Access? • MS Access është DBMS plus gjenerues aplikacionesh: • DBMS krijon, proceson dhe administron MS Access databazën • Gjeneruesi i aplikacionit përfshin komponentat pyetësore, të formave dhe raporteve • DBMS makina e MS Access DBMS quhet Jet, e cila nuk shitet si produkt i veçantë • MS Access 2000 dhe më vonë mund të përdoren si gjenerues aplikacionesh për MS SQL Server DBMS

  12. Sistemet e Databazave të klasit Enterprise

  13. DBMS Produkte më të njohura • Microsoft Access • Microsoft SQL Server • IBM DB2 • Oracle Corporation ORACLE • Sybase • Informix • Ingress • Dhe mos e anashkaloniMySQL

  14. Databaza • Databaza është koleksion vetë-përshkrues me tabela të integruara • Tabelat quhet të integruara sepse ato përmbajnë të dhëna për relacionet ndërmjet rreshtave me të dhëna • Databaza quhet vetë-përshkruesepasiqë përmban përshkrim të vetvehtes • Të dhënat vetë-përshkruese quhenmetadata, që janë të dhëna për të dhënat

  15. Metadata Tabelë tipike

  16. Përmbajtja e Databazës • Tabela • Metadata • Indekse • Stored procedures • Triggers • Të dhëna sigurie • Të dhëna për Backup

  17. Tre tipe të dizajnit të Databazës • 1. Nga të dhënat ekzistuese • Analizimi i tabelave dhe tekst fajlleve të ndryshme • Nxjerrja e të dhënave nga databaza ekzistuese • Dizajni me anë të normalizimit • 2. Zhvillimi i ri i Sistemeve • - Krijohet modeli i të dhënave për nevojat e aplikacionit • - Transformimi i modelit të të dhënave në dizajn të databazës • 3. Ridizajnimi i Databazës • - Migrimi i databazës në databazë të re • - Integrimi i dy apo më shumë databazave

  18. Dizajnimi i databazës nga të dhënat ekzistuese

  19. Importimi i të dhënave: Një apo dy Tabela? Kjo është një vendim-marrje e rëndësishme, bazohet në rregullat e normalizimit

  20. Dizajnimi i Databazës duke zhvilluar sistem/aplikacion

  21. Dizajnimi i Databazës me anë të ridizajnimit të databazës ekzistuese

  22. Structured Query Language - SQL • Structured Query Language (SQL)u zhvillua nga IBM në fund të viteve 1970. • SQL është bërë standard nacionnal në SHBA nga American National Standards Institute (ANSI) në 1992 [SQL-92]. • Verzioni më i ri [SQL3] ekziston dhe inkorporon disa koncepte të orientuara në objekte, por nuk përdoret gjërësisht nga DBMS produktet komerciale.

  23. SQL si Nëngjuhë e të dhënave • SQL nuk është gjuhë e plotë programoresi C, C#, edhe Java. • SQL ëshënëngjuhë për të dhëna për krijimin dhe procesimin e të dhënave dhe meta të dhënave (metadata) të databazës. • SQL është i gjithëpranishëm në DBMS produktet komerciale të klasave - enterprise.

  24. SQL DDL dhe DML • SQL formulimet/pyetësorët mund të ndahen në dy kategori: • Data definition language (DDL)formulime • Për krijimin e tabelave, relacioneve, dhe strukturave tjera. • Data manipulation language (DML)formulimet. • Për pyetësor dhe modifikim të të dhënave

  25. Gjuhët e databazave • Gjuha për definimin e të dhënave - Data Definition Language (DDL) • I mundëson DBA ose përdoruesit të përshkruaj dhe emërojë entietete, atribute dhe relacione të nevojshme për aplikacionin. • CREATE, ALTER, DROP.

  26. Gjuhët e databazave • Gjuha për Manipulimin e të dhënave- Data Manipulation Language (DML) • Ofrom operacione për manipulim bazik të të dhënave në databazë. • DML procedurale- iu mundëson përdoruesve saktësisht se si ti manipulojnë të dhënat. • DML jo procedurale- iu mundëson përdoruesve në çfarë gjendje nevojiten të dhënat dhe jo në çmënyrë duhet të nxirren nga baza. • INSERT, UPDETE, DELETE.

  27. Funksionet e DBMS • Ruajtja, nxjerrja dhe përditësimi i të dhënave. • Duhet tju mundësoj përdoruesve të ruajnë nxjerrin dhe ti përditësojnë/ndryshojnë të dhënat në databazë. • Katalog për qasje nga përdoruesi. • Duhet të mundësoj katalogimin e të dhënave ku përshkrimet e elementëve të të dhënave do të ruhen dhe që janë të qasshme nga ana e përdoruesit.

  28. Funksionet e DBMS • Mbështetje e transakcioneve • Duhet të shërbejë si mekanizëm që ose të gjitha përditësimet që korespondojnë me një transakcion të dhënë janë kryer ose asnjë prej tyre nuk është kryer. • Shërbime për kontrollin e konkurencës • Duhet të shërbejë si mekanizëm që mundëson që databaza është përditësuar korrektësisht atëherë kur përdorues të shumëfishtë e përditësojnë databazën në mënyrë konkurente.

  29. Funksionet e DBMS • Shërbimet e rigjenerimit (recovery services) • Duhet të shërbejë si mekanizëm për rigjenerimin e databazës në raste kur dëmtohet databaza në mënyra të shumta. • Shërbimet e autorizimit • Duhet të shërbejë si mekanizëm që do të sigurojë se vetëm persona të autorizuar mund ti qasen databazës.

  30. Funksionet e DBMS • Mbështetje për komunikimin e të dhënave • Duhet ë jetë në gjendje të integrohet me softverët për komunikim. • Shërbimet e integritetit • Duhet të shërbejë si mekanizëm që do të mundësojë se edhe të dhënat e databazës edhe ndryshimet ndaj të dhënave të pasojnë rregulla të caktuara.

  31. Komponentat e DBMS • Procesuesi i pyetësorëve • Menaxhuesi i databazës (DM) • Menaxhuesi i fajllave • DML preprocesuesi • DDL kompajleri • Menaxhuesi i katalogut

  32. Modeli Relacional-Terminologjia • Kemi pranuar një apo më shumë tabela me të dhëna. • Të dhënat duhet të ruhen në databazë të re. • PYETJE: A duhet që të dhënat të ruhen ashtu si i kemi pranuar, ose duhet që të njëjtat të transformohen për tu ruajtur?

  33. Sa tabela? A duhet ti ruajmë këto dy tabela kështu si janë, ose duhet ti kombinojmë ato në një tabelë në databazën tonë të re?

  34. 7.2 Modeli Relacional • Futet në përdorim në 1970 • Krijuar nga E.F. Codd • Ai ishte një inzhiner i IBM • Modeli shfrytëzon fushën e matematikës e quajtur si “algjebra relacionale” • Tani përdoret si model standard për DBMS produktet komerciale

  35. Terminet e rëndësishme të Modelit Relacional • Entity - Entiteti • Relation - Relacioni • Functional Dependency – Varshmëria funksionale • Determinant - Përcaktues • Candidate Key – Çelës kandidat • Composite Key – Çelës i përbërë • Primary Key – Çelës primar • Surrogate Key – Çelës surogat • Foreign Key – Çelës i jashtëm • Referential integrity constraint – Rregulla e integritetit referencial • Normal Form – Forma normale • Multivalued Dependency – Varshmëria shumëvlerëshe

  36. Entiteti - përsëritje • Entiteti është diçka që mund të identifikohet e që përdoruesit mund ta hetojnë/gjurmojnë: • Klientët • Kompjuterët

  37. Relacioni • Produktet relacionale të DBMS i ruajnë të dhënat e entiteteve në relacione, të cilat janë tipe speciale të tabelave • Relacioniështë tabelë dydimensionale që i posedon këto karakteristika: • Rreshtat përmbajnë të dhëna për entitetin • Kolonat ruajnë të dhëna për atributet e entitetit • Të gjithë entitetet në kolonë janë të të njëjtit tip • Secila kolonë ka emër unik • Qelitë e tabelës kanë vlera të veçantë • Rradhitja e kolonave është e parëndësishme • Rradhitja e rreshtave është e parëndësishme • Dy rreshta nuk mund të jenë identike

  38. Një relacion

  39. Relacion me vlera me gjatësi të ndryshme

  40. Tabelat që nuk janë relacione:Të hyra të shumëfishta për një qeli

  41. Tabelat që nuk janë relacione: :Tabelë me rradhitje të kërkuar të rreshtave

  42. Terminologji Alternative • Edhe pse jo të gjitha tabelat janë relacione, terminet tabelë dhe relacion përdoret në mënyrë të këmbyeshmeKëto termine janë ekuivalente:

  43. Varshmëria funksionale • Varshmëria funksionalendodh kur vlera e një atributit(teve) përcakton vlerat e atributit(teve) tjetër: • StudentID EmriStudentit • StudentID  (NrKampusit, NrDhomes, Pagesa) • Atributi në anën e majtë të varshmërisë funksionale quhet përcaktues (determinant) • Varshmëritë funksionale mund të bazohen edhe në ekuacione: • Totali = Sasia X Çmimi • (Quantity, UnitPrice)  ExtendedPrice • (Sasia, Çmimi)  Totali • Varshmëritë funksionale nuk janë ekuacione!

  44. Varshmëritë funksionale nuk janë ekuacione! • ObjectColor  Weight • ObjectColor  Shape • ObjectColor (Weight, Shape)

  45. Përcaktuesit e përbërë • Përcaktuesit e përbërë: Përcaktues i një varshmërie funksionale që përbëhet nga më shumë se një atribut (StudentName, ClassName)  (Grade) • (EmriStudentit, Lënda)  (Nota)

  46. Rregullat e varshmërisë funksionale • Nëse A  (B, C), atëherë • A  B edhe A C • Nëse (A,B)  C, atëherëas A edhe as B nuk përcakton C vetëvetiu

  47. Varshmëritë funksionale nëtabelën SKU_DATA

  48. Varshmëritë funksionale nëtabelën SKU_DATA SKU  (SKU_Description, Department, Buyer) SKU_Description  (SKU, Department, Buyer) Buyer  Department

  49. Varshmëritë funksionale nëtabelën ORDER_ITEM

  50. Varshmëritë funksionale nëtabelën ORDER_ITEM (OrderNumber, SKU)  (Quantity, Price, ExtendedPrice) (Quantity, Price)  (ExtendedPrice)

More Related