dr Michał Urbańczyk mur@amu.pl Katedra Doktryn Polityczno-Prawnych

1. Doktryny polityczno-prawneTemat nr 3Wybrane aspekty średniowiecznego dyskursu o istocie państwa i prawa • dr Michał Urbańczyk • mur@amu.edu.pl • Katedra Doktryn Polityczno-Prawnych • i Filozofii WPiA UAM Poznań http://2.bp.blogspot.com/-rFY5fGA9eZw/T0PveXFqTwI/AAAAAAAAA7E/RXZaUyUVHGs/s1600/5.jpg

2. Paweł z Tarsu • cesarstwo powstrzymuje nadejście Antychrysta, • władza świecka jest bożym sługą, • państwo ma do spełnienia zadania wyznaczone przez Boga, • chrześcijańska doktryna moralnego przeobrażenia świata, • Współczucie dla biednych i pochwała ubóstwa,

3. Ojcowie Kościoła Grek Ireneusz • Przeciw poganom, • Państwo pochodzi od Boga, • Państwo jest dla pogan, wyklucza to współpracę z nim, http://www.fourlittlehorsemen.com/2012/02/apocalypsis-cum-figuris-albrecht-durer.html

4. Klemens i Orygenes • Krytyka kultu pogańskich cesarzy, • Rozróżnienie między „imperium diabelskim” a pogańskim cesarstwem, • Cesarstwo jest pogańskie ale chrześcijańskie są jego cele, http://www.fourlittlehorsemen.com/2012/02/apocalypsis-cum-figuris-albrecht-durer.html

5. Tertulian • Krytyczny wobec kultury pogańskiej, ale namawiał do modlitwy za Rzym, • Rzym to nowy Babilon, ale jednocześnie podziw dla rzymskiego aparatu władzy, • Dualizm prawa ludzkiego i bożego, http://www.fourlittlehorsemen.com/2012/02/apocalypsis-cum-figuris-albrecht-durer.html

6. Św. Augustyn • Katastrofizm i głęboki pesymizm, • Wszelka władza pochodzi od Boga, • Bóg stworzył państwo z powodu grzechu, • Państwo boże i państwo szatana, • Państwo ziemskie, • Cogiteintrare

7. Cezaropapizm • Bizancjum, • Absolutna władza cesarzy, • Ideologia łącząca różnorodne części cesarstwa, • Boże namiestnictwo cesarza (tron, insygnia, adoracja), • Cesarz głową kościoła, • Teoria samowładztwa połączona z teorią cesarskich obowiązków,

8. Ideologia władzy w państwach barbarzyńskich • Władza pochodzi od Boga, • Magiczna moc zwycięstwa, • Instytucje powołujące króla mają charakter sakralny, • Problem prawa do oporu, http://www.fourlittlehorsemen.com/2012/02/apocalypsis-cum-figuris-albrecht-durer.html

9. Idea cesarska i postępy doktryny kacerskiej • Karol Wielki • Obrońca i patron religii, • Nowe imperium, • Akt darowizny Konstantyna, http://www.fourlittlehorsemen.com/2012/02/apocalypsis-cum-figuris-albrecht-durer.html

10. Uniwersalizm papieski • Grzegorz VII • Dictatus papae, • Desakralizacja władzy świeckiej, • Państwo to twór z istoty zły, twór grzeszny i niedoskonały, • Państwo musi realizować postulaty sprawiedliwości bożej

11. Uniwersalizm papieski II. Papież • Władca uniwersalny, • Sędzia króli, • Panuje nad wszystkimi, III. Idea krzyżowa • Legenda o Konstantynie Wlk. i wizja zwycięskiego krzyża,

12. Uniwersalizm papieski IV. Papalizm • Teoria jedności świata, który jest zbudowany na podobieństwo ludzkie (papież – głowa), • Teoria kościoła – duszy i władzy świeckiej – ciała, • Teoria wyższych zadań papiestwa i niższych zadań państwa, • Teoria wikariatu, • Teoria dwóch mieczy,

13. Uniwersalizm papieski • Teoria papieża – reprezentanta ludu rzymskiego, • Teoria darowizny Konstantynopola, V. Hieriokratyzm • Papież może wykonywać władzę bezpośrednio z pominięciem cesarza, który jest tylko administratorem, • Papież Bonifacy VIII (1302),

14. Uniwersalizm cesarski • Ideologiczna oprawa niemieckiej ekspansji, • Chrześcijański charakter imperium, • Cesarz namiestnik Boga w całym świecie, • Władca to Bóg ojciec, papież to syn boży, • Jeden jest Bóg, jedno cesarstwo, jeden cesarz,

15. Uniwersalizm cesarski 3. Argumenty historyczne: • Cesarstwo odziedziczone po Rzymianach, • Misja cywilizacyjna, • Wzorzec uniwersalnego mocarstwa, • Przeniesienie cesarstwa od Franków i od Bizancjum,

16. Uniwersalizm cesarski IV. Argumenty pochodzące z prawa rzymskiego. V. Cesarstwo jest identyczne w prawem, wszyscy są podlegli cesarzowi http://www.fourlittlehorsemen.com/2012/02/apocalypsis-cum-figuris-albrecht-durer.html

17. Doktryna monarchii narodowej Teoria suwerenności państwa, • król – namiestnik Chrystusa wśród ludu chrześcijańskiego, • Monarcha symbolem jedności, • Zasada cesarskości suwerennego państwa (regalia królewskie), • Kult narodowych tradycji, • Teoria regisexemptii, • Suwerenny monarcha podlega tylko Bogu, • Prawo rzymskie – zasiedzenie władzy

18. Teoria reprezentacji • Powstawanie stanowych parlamentów, • Zasada osobowości prawnej państwa, • Jan z Salisbury, • Posłowie reprezentują poszczególne części państwa, • to, co dotyczy wszystkich musi być przez wszystkich aprobowane,

19. Awerroizm łaciński XIII wiek – prerenesans, • XII wiek – odkrycie Arystotelesa (IbnRoszda – Awerros) • Szereg tez sprzecznych z nauka Kościoła: • Odrzucał dogmat o nieśmiertelności duszy ludzkiej, • Ludzkie szczęście jest szczęściem doczesnym (cnotą jest zgodność z naturą

20. Awerroizm łaciński • Teoria podwójnej prawdy (w alegorycznym sensie): filozofii i religii, • Z wiary nie można czynić nauki, http://www.fourlittlehorsemen.com/2012/02/apocalypsis-cum-figuris-albrecht-durer.html

21. Św. Tomasz z Akwinu • Złagodzenie tezy o nadrzędności władzy papiestwa nad władzą świecką, • Realizm: 1. waga spraw doczesnych jest duża, 2. odrzucenie też św. Augustyna o złej naturze ludzkiej, 3. odrzucenie tezy o złej naturze ludzkiej,

22. Św. Tomasz z Akwinu • między prawami nauki a wiary nie powinno być sprzeczności: • nauki obojętne, • nauki wspierające wiarę • Granicą rozwoju nauk było OBJAWIENIE

23. Św. Tomasz z Akwinu ustrój i państwo • Boska jest tylko zasada władzy • Konkretny ustrój tworzą ludzie • Państwo ma swój udział w zbawieniu ludzkości, • Ważny jest pokój (pax) i porządek (ordo),

24. Św. Tomasz z Akwinu • Nierówność jest koniecznym składnikiem każdej doskonałej całości, • Zróżnicowanie majątkowe: • optimates, • Populus honorabilis, • Vilis populus,

25. Św. Tomasz z Akwinu • Poglądy na temat własności, • Dwie natury człowieka: ziemska i niebieska • Postulat monarchii • Zły monarcha narusza prawa boże lub naturalne, • Zły monarcha narusza konstytucję państwa, • Walka z heretykami i wolnomyślicielami,

26. Św. Tomasz z Akwinu Hierarchia prawa Prawo wieczne (lex aeterna) Jego odbiciem w umyśle ludzkim jest Prawo natury (rozumny człowiek wie, co jest dobre, a co złe) Prawo ludzkie (lex humana) Prawo stanowione Boskie prawo pozytywne Czyli Pismo Św. i nauczanie Kościoła

27. William Ockham • Krytyka papalizmu, • Odmawiał teologii statusu nauki, • W bogactwie kleru widział zamach na istotę chrześcijaństwa, • Państwo i władza niezależna od papieża, • Prawo boże --- Pismo św.; prawo naturalne i prawo ludzkie, • nominalizm

28. Dante Alighieri • Pesymistyczna ocena świata, • Konieczna jest restauracja uniwersalnego cesarstwa, • Celem państwa jest zaspookojenie potrzeb ludzkich, • Równorzędność celów i środków wiecznych i doczesnych, • Religia to tylko pismo św. (podobnie jak oOckham odrzucenie tradycji).,

29. Marsyliusz z Padwy • Idea suwerenności ludu • Państwo to największa zbiorowość (doskonała, dysponująca wszystkimi niezbędnymi środkami), • Państwo --- rząd --- monolit --- lud • Zasada suwerenności najlepiej sprawdza się w systemie demokratycznym

30. Odrzucenie dualizmu prawa ludzkiego i wyższego prawa Boga lub natury, • Kościół nie powinien mieć charakteru korporacji – jest to wspólnota wiernych http://www.fourlittlehorsemen.com/2012/02/apocalypsis-cum-figuris-albrecht-durer.html

31. Koniec