Wczesne dzieciństwo jako fundament rozwoju w dalszych latach życia

1. Wczesne dzieciństwo jako fundament rozwoju w dalszych latach życia Dr hab. Barbara WeiglSzkoła Wyższa Psychologii SpołecznejAkademia Pedagogiki Specjalnej

2. Jak żyć – spytał mnie w liście ktoś, kogo ja zamierzałam spytać o to samo. Znowu i tak jak zawsze, co widać powyżej, nie ma pytań pilniejszych od pytań naiwnych. Wisława Szymborska, fragment wiersza „Schyłek wieku”

3. „Rewolucja kopernikańska”. • Pomiędzy okresem poniemowlęcym, a pójściem dziecka do szkoły • Warunkiem późniejszego sukcesu (a zarazem celem kolejnych osiągnięć) staje się względna gotowość do opuszczenia domu rodzinnego i gotowość do radzenia sobie z typowymi sytuacjami szkolnymi • Nim dziecko pójdzie do szkoły – musi wiele osiągnąć!

4. Wybrane zadania rozwojowe wczesnego dzieciństwa • opanowanie języka do opisu najbliższej społecznej i fizycznej rzeczywistości • myślenie słowne; określanie świata jako: ja, ty, moje, mnie • początki kształtowania się pojęć • uczenie się podstawowego różnicowania dobra i zła • początki sądzenia i decydowania • początki samokontroli, zdolność mówienia „tak” i „nie” • pojawienie się wstydu • fantazjowanie i zabawa; odróżnianie fikcji od rzeczywistości

5. Wybrane zadania rozwojowe wczesnego dzieciństwa • kształtowanie się orientacji na cele, etos działania • uogólniona ciekawość, eksperymentowanie z przedmiotami i innymi ludźmi • początki „walki” o samodzielność • kształtowanie się fundamentalnych sprawności motorycznych i intelektualnych uwikłanych w pisanie, czytanie, liczenie • uczenie się różnic związanych z płcią • zabawa grupowa • uczenie się reguł • uczenie się „bycia z rówieśnikami” bez dorosłych

6. Nie wszystkim dzieciom, nie w każdych warunkach równie łatwo pokonać tę drogę!

7. Najważniejsze psychiczne potrzeby małych dzieci: • Poczucie bezpieczeństwa – rozumianego jako bezpieczeństwo fizyczne i społeczne, poczucie bycia akceptowanym, kochanym • Poczucie własnej wartości – aprobaty dla siebie samego i własnych działań zarówno w rodzinie, jak i grupie rówieśniczej • Poczucie, że życie ma sens – że warto jest żyć, że doświadczenia dzieci i ludzi dorosłych są ciekawe, ważne i prawdziwe, a nie banalne, niepoważne i sztuczne

8. Najważniejsze psychiczne potrzeby małych dzieci: • Pomoc w zrozumieniu doświadczeń – dzieci potrzebują mądrych dorosłych, którzy pomogą im zrozumieć ich własny świat i przybliżą przeżycia innych ludzi • Potrzeba autorytetu – jasnych i zrozumiałych granic – dzieci potrzebują w swoim otoczeniu takich dorosłych, którzy potrafią wytyczyć jasne granice, a jednocześnie dać dziecku zrozumienie, bliskość i akceptację nawet jeśli postępuje ono niezgodnie z regułami. (wg. Anna Brzezińska, materiały FRD)

9. Każdemu dziecku trzeba, w wielu momentach, dać wsparcie i informacje; Niekiedy trzeba zorganizować bądź przeorganizować środowisko dziecka; Czasem należy nauczyć rodziców dziecka tego, czego nie potrafią.

10. Wielki spór klasyków o rolę dorosłego w nauczaniu i rozwoju dziecka Lew S. Wygotski: …nauczanie może zmieniać bieg rozwoju, bo może modyfikować proces dojrzewania. Dzieje się tak wtedy, gdy nauczanie nie jest zorientowane na zakończony już u dziecka cykl rozwojowy, ale ma orientację w przód, czyli na następny cykl w rozwoju

11. Wielki spór klasyków o rolę dorosłego w nauczaniu i rozwoju dziecka Jean Piaget: …za każdym razem, gdy uczycie dziecko czegoś, uniemożliwiacie mu odkrycie tego od nowa…

12. Wielki spór klasyków o rolę dorosłego w nauczaniu i rozwoju dziecka Erik H. Erikson: …jestem tym co wyraża moja wolna wola… … jestem tym kogo umiem sobie wyobrazić jako siebie…

13. Dorośli w życiu dziecka • W czasie wczesnego dzieciństwa dziecko powinno nauczyć się zwracać o pomoc do dorosłych • Dorośli dostarczają wiedzy i doświadczeń które pomogą dziecku zrozumieć i uporządkować świat • Dziecko powinno umieć uczyć się pod kierunkiem starszych

14. Dorośli w życiu dziecka • Mądry dorosły ma szansę być przewodnikiem małego dziecka po skomplikowanym i niedostępnym świecie społecznym • Jednocześnie, dziecko powinno umieć modyfikować nabyte w domu wzory działania i dopasowywać je do nowego środowiska

15. Dlaczego jednak przedszkole? • W edukacji nie ma wyborów obojętnych! • Albo świadomie proponuje się jakieś działania, albo zaniedbuje okazje edukacyjne…

16. Jakie przedszkole? • podążające za dzieckiem; podążające za domem • wspierające dziecko; wspierające dom • rozwijające dziecko; rozwijające rodziców

17. Po co przedszkole? • W życiu istnieje ciągłość • W życiu chodzi o coś ważnego • Świat da się zrozumieć i można przewidzieć, co będzie dalej • Istnieją ramy i struktury życiowe, w których mogę się odnaleźć • Mam mocne poczucie przynależności do swojego otoczenia Aleksander Perski „Poradnik na czas przełomu. O stresie, wypaleniu oraz drogach powrotu do życia w równowadze”, 2004