Kids talk…. Jongens/meisjes: body, brain and balance

1. Kids talk…. Jongens/meisjes: body, brain and balance WJ10 - 424 Lauk Woltring/Werken met Jongens CUBISS 19-4-2010 www.laukwoltring.nl • Emancipatie van meisjes is in onderwijs deels gelukt; jongens zijn lang buiten beeld gebleven en blijven ook achter. Taal, planning, welbevinden. • Zeeronderbelicht in leerboeken, opleidingen en onderzoek. • Geen stappen terug, maar juist een stap verder: ook jongens kunnen beter. Hoe ook hún talenten breed te ontwikkelen? Zij hebben er recht op en de maatschappij heeft hen nodig. • Lezen? Voorlezen? Bijv. op snijvlak thuis, school en bibliotheek. • Use them or lose them…Er zijn geen lastige jongens; hooguit hebben wij last van hen, weten niet hoe op hen af te stemmen. • Problemen ontstaan niet plotseling, maar betreffen de gehele ontwikkeling: primaire hechting, KDV/BSO via PO & BSO -> VMBO/VO en HBO/HO • Context, verdere onderbouwing en uitwerking • Enige oplossingsperspectieven, tips, boeken en links

2. Jongens en hun eigen aardigheden • Beweeglijk; latereontwikkelingtaal en planning, • Interesse in sport, beweging, spanning, ‘gevaar’, zélfdoen • Willenvooraleigenkeuzes en controle, maarhebbenvaakzwakmannelijkzelfbeeld (veelbluf, compensatie, aandachtzoeken) • Ervaren school (onderwerpen, materiaal, didactiek) nietalszinnig, moetendingendoen, boekenlezen, die hen (nog) nietpassen. • Te langstilzittenzonderpauzesmaaktonrustig of lamlendig. • Ontwikkeleneerstlatente, later manifesteschoolhekel en sommigenzelfsresistentietegenonderwijs en opvoeding. • Hidden ‘female formats’ in opvoeding, kindercentra en onderwijs. • Ingaan op verschillen in ♂ en ♀ ontwikkeling(-sopgaven) • Context: opvoeding, socialisatie, school, wereld buiten school • Zelfsturing, verantwoordelijkheid en de ontwikkeling van taal.

3. Ieder kind is uniek • Geen jongen of meisje is hetzelfde • Maar er zijn gemiddeld verschillen aanwijsbaar tussen jongens en meisjes: in functionele ontwikkeling en in tempo van ontwikkeling. • Gelijke behandeling geeft verschillende uitkomsten. • Hoe kunnen we hier in de bibliotheek rekening mee houden en wat betekent dit?

4. Niet overdrijven: sekse en gender slechts enkele uit vele factoren Van sekse-specifiek naar feeling voor sekse- en andere verschillen. Geen problemen maken waar ze niet zijn. Inspelen op.. i.p.v. reductie tot… ♀- ♀+ ♂- ♂++

5. Overzicht • De feiten op een rij (emancipatiemonitor 2008) • Korte geschiedenis van aandacht voor jongens • Diverse invalshoeken (‘Niemand heeft gelijk, samen weten we meer’) • Uw en mijn eigen persoonlijke ervaringen met dit thema; Praktijken in en om het onderwijs/de bibliotheek • Aanleg <-> omgevingsinvloeden, groei, rijping, • Neuro- en biopsychologie; ontwikkelingspsychologie • Socialisatie: gezin, cultuur, school, media, wereld van arbeid & zorg, genderwetenschappen/sociologie • Geschiedenis en evolutie

6. Cijfers: de emancipatiemonitor 2008 over Onderwijs • PO: Cito: jongens iets hoger, maar vaker advies lager schooltype • Minder jongens in hogere niveaus mbo en havo/vwo. • ♂♂ vaker zitten dan ♀♀ en verlaten vaker voortijdig het onderwijs. • Over hele linie lager slagingspercentage jongens. • Steeds minder ♂♂ in hoger onderwijs én zij studeren trager af • Bij allochtone jongens is het beeld nóg sterker. Zij doen het veel minder goed dan allochtone meisjes. En gaan minder naar havo, vwo, hbo en universiteit (laatste jaren begin van verbetering). • Sterke seksesegregatie in richtingen en profielen, vooral in vmbo • In mbo en hbo steeds minder ‘sekse specifieke richtingen’ gekozen • In havo en vwo nemen ♂/♀ verschillen qua profielkeuze af. • In deel- of voltijdsbanen vrouwen toch (nog) lager betaald

7. Wat niet in de emancipatie monitor staat • PO én VMBO/VO: jongens vertonen meer gedragsproblemen; leerkrachten hebben meer last van hen, vooral vanaf 10 jaar • Meer jongens met rugzakjes of naar het speciaal onderwijs • Bij niet-CITO-deelnemers meer jongens • Negatieve attitude jongens tegenover school leidt tot verzet, wrok en uitval. Meisjes accepteren en gehoorzamen meer. • VO/HO: 6-zesjes cultuur; talenten komen minder tot ontwikkeling • Studiehuis voor deel jongens een ramp (vraagt teveel planning) • Minder ambitie. Jeugdcultuur: ‘School is niets voor echte jongens’ • These: jongens ontwikkelen tijdens kinderperiode (KDV, BSO en PO) ‘latente schoolhekel’, die wordt pas manifest in VO (direct zichtbaar vanaf brugklas) -> schoolallergie.

8. Geschiedenis • Tot ‘60 vooral gescheiden onderwijs. Daarna steeds meer gemengd. Jon-gens domineren nog en krijgen meer aandacht, zij het vaak repressief. • ’60-’80: economie verandert van karakter (hoger geschoold werk, high tech, gevolgen fouten groter, meer communicatie, meer fijne motoriek & sociale vaardigheden gevraagd, taal steeds belangrijker) • ‘70 - ‘80: opkomend feminisme, meidenwerk. Meiden deden ‘t al beter in onderwijs maar werden verwaarloosd. Gestage opkomst meisjes maskeert achteruitgang jongens (steeds negatiever in beeld) • Feminisering primair onderwijs (straks ook secundair?): • Steeds minder mannen voor de klas • Onderwijs steeds ‘taliger’, grote motoriek verdwijnt, precieze taakjes, planning • ‘Vrouwelijk format’ (graag rustig, netjes, opgeruimd, gevaarmijdend). • Minder uitdagingen voor jongens, ruimte voor grote motoriek, leren van fouten • Toenemende afweer, gedragsproblemen, onderprestatie jongens • Niet alleen Nederland. Hier wél forse achterstand op dit thema.

9. Feminisering Onderwijs • Primair Onderwijs, PABO, Bibliotheek • (KdV, VVE, BSO + opleidingen hiervoor) • Nadruk op taal, rust, orde, zorgvuldigheid • Spanning en ‘gevaar’ mijdend • Vrouwelijke leerkrachten ervaren en rapporteren veel onrust • Effecten feminisering lang onzichtbaar gebleven (en gehouden…) • Te weinig mannen -> gebrekkige sekserol-identifica-tie, mannen hebben vaak een wat andere stijl, humor

10. Aanleg, omgeving, rijping Dominant ♀ omgeving xx Aanleg Rijping 11 20 23 25 -9 0 xy Vooral ♀ en pas vanaf VMBO/VO ook meer ♂ omgeving Niet alleen genen maar ook ‘memen’: het ‘culturele vliegwiel’. Tragere rijping misschien effect en niet gegeven. Rijping verloopt wél anders

11. Mens is prikkelverwerkend wezen: overleven en op zoek naar betekenis beweging - gevoel Denken Basis emotiesBij Gevaar: Directe reactie Fight Flight Freeze Plezierig? Blijven Limbisch brein F F F Complexe EmotiesMeer reactietijd, meer complexe handelingen Gevoelensvólgen, zijn registraties van emoties: reageren of ontkennen ♂ ♀ Denkenvolgt later, bewer-king van input van binnen en buiten, kost meer tijd, vraagt rust en veiligheid Jongens bij stress eerder in FFF. Meisjes gaan meer scannen, indirecte reactie

12. Prikkelverwerking: basale volgorde(naar Damasio) • Prikkel (van buiten of van binnen) • Scan: brein brengt toestand organisme-in-de-omgeving continu in kaart, klein deel bewust • Vergelijking nieuwe toestand met ideaal (continu) • Emotie (= reactie van het lichaam, incl. brein) Onderste brein/ruggemerg • Gevoel (= gewaarwording van de emoties) Middenbrein • Reflectie (= mentale bewerking van gevoel) Frontale cortex (‘bovenste/voorste gedeelte) • Handelen (iets doen of niet doen; hele lichaam, dit zijn ook mentale handelingen)

13. Al groeiend leren • Al groeiend stemmen wij steeds beter af tussen prikkels van binnen en prikkels van buiten (= overleven) • (Super)nieuwsgierig, nabootsen, zelf uitproberen • Al doende ontwikkelen ons brein & lijf zich, door zich af te stemmen op signalen van het lichaam & op wat er via alle zintuigen binnenkomt (emoties en vóelen komen vóór begrijpen) • Informatie komt binnen door onze oren, ogen, neus en smaak maar ook door lichaamsreacties: bijv. hartslag, ademhaling, buik en spierspanning. • Doceren/instrueren raakt vooral het verbale en visuele brein. Dat vraagt om vertaling in eigen gedrag en denken, terwijl er véél meer aspecten bij het leven zijn betrokken. • Overleven (ook sociaal) gaat vóór alles. Denken vraagt veiligheid. • Voorál bij jongenstransfer-problemen: zij sluiten bij stress a.h.w. hun hogere breinfuncties af (FFF). Cruciaal. Gehoorzamen = stressreductie. • Meisjes verbinden gemakkelijker taal –gevoel – emoties; minder actie.

14. Ontwikkeling van het brein: van binnen (diep) naarbuiten, en van achterennaarvoren: frontale cortex rijpt het laatst(ill. Giedd)

15. Frontaalkwab: • Functie: • Planning, anticipatie • Organisatie • Geweten • Remming van impulsen • Bij jongens wat later rijp dan bij meisjes. Verder sterkere beloning novelties (gebeurtenissen, gedrag) Cognitieve functies worden gemakkelijk overruled. Jongens moeten ‘leren zelf hun eigen paard te berijden’. Als je hen dáárbij helpt gaat alles veel gemakkelijker.

16. GROEI ♀ & ♂ 800% Testosteron ♂ ♀ -9 2 - 4 10 11 13 14 15 17/18

17. NEUROBIOLOGISCHE ASPECTEN VAN VROUWE-LIJKE EN MANNELIJKE ONTWIKKELING (zie ook mijn site: pag. Diversen, neuropsychologie) • Research volop gaande. Ontwikkeling, structuur en rijpingstempo ♀/♂brein verschilt; nodig om te weten maar pas op voor ‘neuro-mythen’. • Allemaal zeer plastisch, weten waarop in te spelen. Vgl. Piaget. • Van meet af aan bij meisjes meer verbindingen. ♂♂ maken veel verbindingen wat later door iets actief ‘mee te maken’ • Impulsiviteit ♂♂gemiddeld hoger. Kleinere hoog-impulsieve groep met hoog risico-profiel -> vroeg extra aandacht, training (bijv. Rots&Water) • Bij ♂♂ ontwikkelt taal (spreken en luisteren, maar óók inner speech) en fijne motoriek (schrijven) wat trager. Meer stotteren en broddelen. • Bij ♂♂ meer ‘ontwikkelingsstorinkjes’, serieus nemen... niet overdrijven • Stress-reacties♀♀: i.h.a. taliger, indirect, afwachten, internaliserend. • Sress-reacties♂♂:sneller; doen, externaliserend • Jongens: meer afwisseling beweging & ontspanning en pauzes nodig • Ontwikkeling ‘brain-body’ is plastisch, mits ingespeeld wordt op ontwikkelingsruimte. Forceren leidt tot stress -> juist minder leren…

18. Context: Socialisatie naar sekse & gender; grote veranderingen 0-11 jaar: ♀♀ dominant 11 +: ♂♂ minder dominant -9m Buitenwereld:na 11/12 jaar zelf er op uit: grotere scholen verder weg; uitgaan, werk,relaties. Veel ♂ en nu ook ♀ voorbeelden. Binnenwereld 2x:ontwik-keling zelfbeeld in beschermde en beschermende ♀ omgeving. Veel ♀♀; waar zijn de ♂♂? Veel ♀ voorbeelden, alledaagse ‘huid nabije’ identificatie, voorspoedige ontwikkeling, Vroeger: terugval in traditionele rollen. Nu: meer posities, ook dáár veel ♀ voor-beelden; positief perspectief maar dub-bele belasting. Fricties bij vinden partner ♀ Weinig ♂♂ voorbeelden. Wat is een man? Wie ben ik? Waar hoor ik bij? “Ik ben een ‘niet-vrouw’!” Meer onveilige gehechtheid. Iden-titeitonder druk. Bluf & geacteer-demannelijkheid <->verlegenheid Veel ‘ succesvolle’ ♂♂ voorbeelden, maar op afstand, eenzijdig, weinig ‘in contact’. “Wat is mijn unieke bijdrage?”, “What’s in it for me?” Media, games, internet als kunstmatige omgeving waarin je wel kunt scoren. Pakken mogelijkheden minder op ♂

19. Leren.. Hoe leren♀♀ & ♂♂? Meervoudigeintelligentie, zekerevoorkeuren per sekse, overlaps, iederheeft 3 preferenties • Verbaal, ‘ talig’ vooral♀ (♂ later, mits…) • Visueel-ruimtelijkvooral♂ • Lichamelijk, ‘ kinestetisch’ , bewegingvooral♂ • Muzikaal-ritmischvooral♂ (dichtbijbeweging) • Logischmathematisch♂ietsmeerdan♀ • Inter-persoonlijk♀ (talig) & ♂ (spel, competitie) • Intra-persoonlijk (reflectie op gevoel en informatie)vooral♀ (♂ later, mits…) • Natuurgericht (nietkunstmatig) ♀ietsmeerdan♂.♂abstraherenietsgemakkelijker

20. Ontwikkeling: fysiek, cognitief, moreel • Fysiek (veiligheid, zelfvertrouwen en communicatie) • Taal (communicatie, ordening, ‘inner speech’) • Energieregulering (energie leren richten) • Cognitief (denken), zelfcontrole • Termijnperspectief (doel, zingeving, planning, ordening) • Morele ontwikkeling • 0-4 Macht; controle over omgeving • 5-10 Er zijn ook anderen… Deals sluiten, tikje opportunisme • 10-16 Wederkerigheid (peergroup!) Wankele ontdekking eigen kern • 16-21 Autonomie, verantwoordelijkheid, Regels, sociale orde • Verstoring door individualisering, zwakke sekse-rol-identiteit, isolement, sociale angst, verwennen, media & markt

21. Praktijk: gemiddelde verschillen in (voorkeurs-) gedrag • Jongens denken in beeld en geluid, meisjes meer in woorden • Meisjes eerder/meer taal en verbaal-emotionele expressie • Jongens meer complexe visuele en motorische taken en fysiek-emotionele expressie • Spel: meisjes fijne motoriek, jongens langer grote motoriek • Jongens: meer doen, trial & error, impulsief, grenzen zoeken • Meisjes observeren meer, doen na met eigen invulling • Jongens lijken een zwakker fysiek zelfbeeld te hebben, negeren eerder de signalen die hun eigen ‘body-brain’ geeft! • Jongens gemiddeld drukker, hebben gewoon meer ruimte nodig; kortere aandacht, eerder afgeleid, anticiperen minder • Meer concurrentie (is ook een vorm van onderlinge uitdaging en steun) en minder empathie, tenzij… • Behoefte aan ruimte, contact , regels, feedback, terreinafbakening

22. Dé sleutel: Zone van naaste ontwikkeling (Vygotsky) Voldoenderuimte & voldoendegrenzen. Net dáárstimuleren Waar het er toe dóet Meer: ziewww.laukwoltring.nl Homepage: click op achtergronden Gevaarzone Riskant gebied Bijna aan toe Mee bezig Kundig Eigen gemaakt

23. Werk steeds met leerling en in zijn of haar ‘zône van naaste ontwikkeling’ (Vygotsky) Maak contact. Luister, bevraag, waar zit het kind. Structureerwaarnodig. Fasering jongens (meerkleinestappen) andersdanbijmeisjes Met goedinspelen op succes met kleinestappen, krijgtleerling beter en positieverzelfbeeld, gaatgeloven in school en eigenkunnen en gaatleraarvertrouwen, dit is noodzakelijkvooreventuelecorrectie en bijsturing Bijkans ondoenlijk Erg moeilijk Bijna aan toe Mee bezig Kundig Eigen gemaakt

24. Basics onderwijspraktijk (1) • Ongelijke ontwikkeling lijkt vóór alles een zaak van langere rijping en al dan niet goed inspelen op de wat andere en ongelijkmatige ontwikkeling en belangstelling van jongens • Dwing jongens niet in een format dat hen (nog) niet past: qua taal, motoriek, aandachtsboog en verwachte autonomie & planning; • Honoreer hun kwaliteiten (fantasie, experiment, expressie, dóen) • Duidelijke grenzen/structuur maar mét ruimte voor experiment • Contact. Dwing niet af maar beweeg mee vanuit hun interesse • Ruimte voor kleine én grote motoriek, computer én sport, fantasie uitspelen, geen object maar subject. • Weerbaarheid, sociale vaardigheden meer vanuit fysiek naar mentaal -> minder stress, meer leren. • Moraliseren werkt averechts. ‘Grof’ vraagt om verdere bewerking. • Onderscheid leren (leidt verder) en gehoorzamen (= ‘overleven’)

25. Basics onderwijspraktijk (2) • Korte & heldere aanwijzingen, nooit afgang; geen afweer stimuleren. “Wat doe je daar?” C’est le ton qui fait la musique. • Stimuleer taal door uitdaging; duidelijke feedback, herfraseren • Intrinsieke motivatie extra belangrijk, waarin zijn zíjgeïnteres-seerd? Zij willen gezien en gekend worden. • Meer afwisseling beweging en rust. • Eerst kortere taken -> maakt positieve feedback ook mógelijk. • Taken meer faseren dan bij ♀♀, duur langzamer opbouwen, Meer feedback met kortere intervallen, gradueel verlengen • Meer stimulerende beelden van mannelijkheid, meer mannen op school en in de bibliotheek. • Leren kiezen + latere keuzes in onderwijscarrière • 33 tips op www.laukwoltring.nl/onderwijs

26. Leesbevordering jongens (1) • Contact! Sluit aan bij hún belangstelling; vraag hen wat hén boeit; zoek samen titels om (school-)bibliotheek te verrijken. • Geef hen meer keuze & controle, bijvoorbeeld ook d.m.v. activerende opdrachten (vgl. schema Gurian). Zij moeten er ook iets mee kunnen doen. Waar hebben zíj plezier in. • Spannend, uitdagend, gedurfd, avonturen, uitzoeken, macht is interessant, laat hen dat ferkennen en er zo mee om leren gaan. • Onderzoek het sluimerende (♀?) ideaal van ‘stil in hoekje lezen’. • Voorlezen? Prima, maar langzamer, betrek hen erbij. Laat hen deel uitmaken van verhaal i.p.v. object van voorlezen. • Meisjes horen 2-4 x beter (ook lagere volumes). • Jongens haken eerder af door onderwerp, tempo en onderwerps-behandeling (Toon, interactie).

27. Leesbevordering jongens (2) • Vooral veel verschillend materiaal (boeken, visuals, comics, software, video, tijdschriften) en information-skills. • Biedt structuur waarbinnen zij ruimte vinden voor hún ding. • Begin bij waar zíj zijn (direct, kort, spannend, nuttig) en breidt vandaar met hen uit. • Laat hen vooral nut en plezier van lezen merken. Niet “Jullie moeten toch eigenlijk ook!”, maar “Wisten jullie dat…?” • Niet teveel nadruk op p.c.-gedrag. Mogelijk ‘grof’ of licht grensoverschrijdend gedrag samen onderzoeken. • Hoe goed vrouwen ook werken, meer mannen in de bibliotheek. Daar nemen jongens eerder dingen van aan. Rolmodellen zijn voor hen erg belangrijk.

28. Hoe verder? • (Ook fundamenteel) Onderzoek naar voorwaarden voor leren bij jongens. Experimenten. Wat werkt? • Studeer hierop. Er is heel veel (zie sheet, zie mijn site) • Maak zelf sites, deel inzichten, successen en vragen. • Brug tussen wetenschap en onderwijspraktijk • Laat uitgevers goed materiaal vertalen • Meer mannen voor de klas en in de bibliotheek, faciliteer en begeleid zij-instroom • Veel meer aandacht voor sekse- en genderverschillen op bibliotheekopleidingen, PABO en lerarenopleiding, • Laag fruit alvast plukken en van daaruit verder

29. Boeken, links • Gurian, Michael & Kathy Stevens, The Minds of Boys. Saving Our Sons from Falling Behind in School and Life (San Francisco Jossey-Bass 2005) • Gurian, Michael & Kathy Stevens, Strategies for Teaching Boys & Girls (San Francisco Jossey-Bass/Teacher 2008) Deel 1 Elementary Level(Grades pre-Kindergarten-5 • Rowe, Kenneth& KatherineWhat matters most: Evidence based findings of key factors affecting the educational experiences and outcomes for girls and boys throughout their primary and secondary schooling ACER, Melbourne/Camberwell (Victoria, Australia) May 2002. • Smith, M.W. & Wilhelm, J. (2002) Reading don’t fix no Chevys: literacy in the lives of young men. Portsmouth, New Hampshire, Heinemann • Spence, Christopher M. The Joys of Teaching Boys. Igniting writing experiences that meet the needs of all students. PembrokePublishersLimited, Markham, Ontario Canada, 2008. ISBN 978-1-55138-230-2. • www.guysread.com • www.laukwoltring.nl (daar meer achtergronden, links, etc.)

30. Kwaliteit voor Boys & Girls:Body, Brains & Balance Bedankt voor uw aandacht, Let wel: dit was een zeer sche-matisch verhaal. Uw werkelijkheid is natuurlijk veel complexer en meer genuanceerd. Zie ook hand-out en teksten. Meer informatie, nuances en samenhang, met name ook over socialisatie, psycho-sociale ontwikkeling en meer adequate interventies op www.laukwoltring.nl(33 tips, meer over mannen en vrouwen in kinderopvang, onderwijs, e-colleges, boeken, etc.) Verder: www.jongensinbalans.nl www.rotsenwater.nl (weerbaarheid: fysiek-mentaal-sociaal)