O czym śnią surrealiści

1. O czym śnią surrealiści Sny w sztuce surrealistycznej

2. Sny surrealistów „Do nas więc należą starania o to, aby coraz jaśniej postrzegać, co się snuje bez wiedzy człowieka, w głębi jego ducha” Tak pisał w wydanym w 1929 roku drugim manifeście surrealistycznym André Breton. Podświadomość, skrywane nieuświadomione prawdy, lęki i pragnienia były obiektem nieustającej uwagi surrealistów pisarzy, malarzy, filmowców. Salvador Dali, Sen , 1937 rok

3. Dlaczego śnimy? Sny są tworami fizjologicznymi. Ich wizualny charakter jest wyrazisty. Człowiek, który ich doświadczył opisuje je zazwyczaj jako bardzo realistyczne, dotyczące życia i problemów codziennych. U każdego mogą się też pojawiać wątki fantastyczne i erotyczne . W XX wieku ustalono zależność między fizjologicznym elementem snu (nazywanym fazą REM), a przeżywaniem w tym czasie marzenia sennego. Pokazano, że charakter snów jest znacznie częściej nieprzyjemny i związany z sytuacją życiową osoby śniącej. Salvador Dali, Trwałość pamięci, 1937 rok

4. Sen i podświadomość Podstawowym zadaniem psychoanalizy jak twierdził Zygmunt Freud jest likwidowanie złudzeń panujących w życiu, uświadamianie tych treści psychicznych, które za sprawą traum czy wychowania zostały wyparte do nieświadomości, stając się przyczyną niegodzenia się człowieka samego z sobą i wielu nerwic. Sposobem na poznanie podświadomości miała być analiza snu. Surrealiści zainspirowani poglądami Freuda i psychoanalizą traktowali sen jako rzeczywistość prawdziwszą, pozwalającą poznać skrywane „ja” człowieka, niemal każdy surrealistyczny obraz przedstawia marzenia senne bardziej lub mniej realistyczne, fantazyjne, nieziemskie, naiwne, erotyczne czy bajkowe. Łączy je jedno, nieskrępowana wyobraźnia ich twórców. René Magritte, Terapeuta, 1937 rok

5. Pies andaluzyjski Krótki film autorstwa Luisa Buñuela i Salwadora Dalego z 1928 roku, to jeden z najsłynniejszych filmów surrealistycznych. Zachowany w konwencji „poetyki snu” obraz nie posiada tradycyjnej narracji. Składa się z szeregu scen zaczerpniętych ze snów Dalego i Buñuela, nieuporządkowanych, niekontrolowanych, obracających się wokół tematyki seksualności, pożądania, wychowania, które tłumi popędy. Nowoczesne środki filmowe , które wprowadza do filmu awangarda ( „intelektualny” montaż, zabawa czasem i szokujące obrazy) pozwoliły twórcom stworzyć niezwykły obraz snu, pełnego niejednoznacznych symboli i odwołań do podświadomości.

6. Pies andaluzyjski Najsłynniejszą i najbardziej szokująca do dzisiaj sceną z filmu jest przecinanie brzytwą gałki ocznej, symbol „gwałcenia” przez reżysera sztywnych wizualnych przyzwyczajeń widza, zachęty do oderwania się od nich, wejścia w obszar koszmarów i wizji sennych w realnym świecie zepchniętych do podświadomości.

7. Pies andaluzyjski Inną często analizowaną sceną jest sen Salvadora Dalego - mrówki na dłoni. Są one symbolem pożądania seksualnego i lęku przed nim, ale również chaosu i zagubienia.

8. Pies andaluzyjski Ciekawym obrazem ze snów jest również gnijący osioł pojawiający się na fortepianie. To jeden z ulubionych motywów w twórczości Salvadora Dalego. Ciało osła może symbolizować głupotę, niewiedzę, zamaskowaną obłudę.

9. Pies andaluzyjski Gnijący osioł pojawia się również w malarskiej twórczości Dalego jako symbol zgnilizny i upadku. Ciała na granicy rozkładu są według krytyków twórczości artysty projekcjami jego własnych paranoicznych obsesji i lęków. Salvador Dali, Gnijący osioł, 1928 rok

10. Sny na płótnach surrealistów W całej twórczości Salvadora Dalego sny są projekcjami podświadomych lęków i pragnień. Udziwnione przez artystę sceny, odwołania do religijnych kontekstów, od początku uważane były za ekstrawaganckie i egzaltowane. Mimo tego, są one do dzisiaj synonimem surrealistycznej wyobraźni, nieskrępowanej i pełnej fantazji. Salvador Dali, Kuszenie św. Antoniego, 1946 rok

11. Sny na płótnach surrealistów Na obrazach Giorgio de Chirico sny są refleksyjne, melancholijne, pełne nostalgii za minionym czasem. W wyobraźni artysty swobodnie splatają się ze sobą puste przestrzenie, relikty starej śródziemnomorskiej kultury , symbole cywilizacji takie jak koło, arkady, antyczne rzeźby. Giorgio de Chirico, Nostalgia za nieskończonością, 1913 rok

12. Sny na płótnach surrealistów W snach Paula Delvaux obecne są przede wszystkim kobiety. Fascynacja pięknem ciała nie jest obca surrealistom poszukującym wyzwolenia dla zmysłów i uczuć. Posągowe i piękne postacie są jak wyciągnięte z płócien starych mistrzów. Obecne zawsze i wszędzie odzwierciedlają najgłębsze pragnienie miłości. Paul Delvaux, Uśpiona muza, 1944 rok

13. Sny na płótnach surrealistów Na obrazach Maxa Ernsta w marzeniach sennych na nowo tworzona jest rzeczywistość. Artysta korzysta z zaskakujących połączeń i układów, nieskrępowany logiką łączy wizje techniki i współczesności z tradycyjnymi tematami. Max Ernst, Słoń Celebes, 1921 rok

14. Sny na płótnach surrealistów Sny RenéMagritta są pełne dowcipu i ironii. Nie ma tu rzeczy ze świata fantazji, wręcz przeciwnie są zwykłe miejsca i przedmioty, mimo to jego obrazy są intrygujące i świeże w swej prostocie. Na obrazie „Dola człowiecza” artysta mówi wprost i zgodnie z przekonaniem surrealistów: po co malować świat realny, naśladować naturę? Lepiej wyjrzeć przez okno. René Magritte, Dola człowiecza, 1935

15. Sny na płótnach surrealistów Na obrazach Jeana Miró panuje inny świat. Jego sny to swobodna abstrakcyjna fantazja wychodząca daleko poza codzienną rzeczywistość, w obszar dziecięcej wyobraźni, mająca w sobie coś z magii. Jean Miró, Karnawał Arlekina , 1924 rok

16. Sny na płótnach surrealistów Sny na obrazach Yves Tanguy to dyktowane przez podświadomość, pejzaże świata wewnętrznego. Trochę nieziemskie, fantastyczne, kosmiczne, jakby z innej planety. Nieskrępowane niczym wędrówki po nieskończonych obszarach wyobraźni. Yves Tanguy „Mamo, tato jest ranny!”, 1927 rok