AB ve TÜRKİYE ARASINDAKİ TİCARETİN DİNAMİK ANALİZİ

1. AB ve TÜRKİYE ARASINDAKİ TİCARETİN DİNAMİK ANALİZİ Yrd. Doç Dr. B. Müge TUNAER VURAL DEU – İşletme Fakültesi (ing.) İktisat Bölümü

2. MODERN DİŞ TİCARET TEORİLERİ • Adam Smith: “Mutlak Üstünlükler” • Zenginliğin (Refahın) Kaynağı: Üretim! • İthalatın yasalanması, kaçakçılığı teşvik eder, bu da RİSK’i artırır => Dış ticaret hadlerinin kötüleşmesi. • İşbölümü ve Uzmanlaşma • David Ricardo: “Karşılaştırmalı Üstünlükler” • Heckscher- Ohlin Teoremi: Faktör Donatımı – Emek Yoğun ve Sermaye Yoğun Endüstriler

3. DİŞ TİCARET VE İKTİSADİ BÜYÜME • Dış ticaretin Ekonomik Büyümeye Etkisi? • Korumacı Politikalar • İhracata Yönelik Büyüme Stratejisi • Türk Dış Ticaret Politikası?

4. KORUMACİ DİŞ TİCARET POLİTİKALARİ -1- • Singer Prebisch Tezi • Gelişmiş Ülkeler => Sermaye Yoğun • Gelişmekte Olan Ülkeler => Emek Yoğun • Karşılaştırmalı Üstünlükler ? • Dış Ticaret Hadleri? • IRAKSAMA TEORİSİ: Gelişmiş ve Gelişmekte Olan Ülkeler arasındaki gelir düzeyi ve büyüme farklılıkları git gide artacaktır.

5. KORUMACİ DİŞ TİCARET POLİTİKALARİ -2- • 1960 – 1980 • Karşılaştırmalı Üstünlüklerin Statik Özelliği • Bebek Endüstri Tezi: Ölçek ekonomileri, bilgi birikimi ve teknolojik üstünlük gibi nedenlerle uluslararası rakiplerine karşı dezavantajlı olan yurt içi endüstrinin gelişip karşılaştırmalı üstünlüğe sahip olmasını sağlayacak optimum büyüklüğe ulaşana kadar dış rekabete karşı korunması gerekmektedir. • Politika Önerisi: • İthal İkameci Büyüme Politikaları • İthalatın Denetimi • İhracatın Teşviki • Oyun Teorisi

6. İhracata Yönelik Sanayileşme • 1980 ve sonrası • Gelişmekte olan ülkelerin artan yatırım malı ithalatı talepleri ve karşılığında azalan ihracat nedeniyle karşılaştıkları ödemeler dengesi sorunları • Sabit kur destekli korumacı dış ticaret politikalarına alternatif arayışları • İhracata Yönelik Sanayileşme: • Güney Doğu Asya Mucizesi

7. Politika Yapicilarin Politika Tercihleri • Dış Ticaretin Seyri • Karşılaştırmalı Üstünlükler : Dinamik vs. Statik • Dinamizm: Karşılaştırmalı Üstünlüklerin zaman içerisinde sektörel geçişkenlik göstermesi • Düşük Teknoloji => ileri teknoloji • İhracata Yönelik Dış Ticaret Politikaları • Statik Karşılaştırmalı Üstünlükler: Dış ticaret sürecinin ülkede sektörel uzmanlaşmayı artırması • Korumacı Politikalar: Ülkenin uzmanlaşma kalıplarını katma değeri yüksek stratejik sektörlere kaydırmak yoluyla sanayileşme politikaları izlemesi

8. TÜRK DİŞ TİCARET POLİTİKASİ • Dinamik Analiz • En büyük Ticaret Ortağı: AB • Gümrük Birliği (01.01.1996) • AB ile TR arasındaki ticarette Türkiye’nin rekabet gücü ve rekabet gücünün tarihsel evrimi • Büyüme Politikası ve Dışa Açılma Politikasının Uyumu?

9. Ülke Gruplarina Göre İhracat, mio $ Kaynak: DTM, Periyodik Yayınlar, 2007

10. Ülke Gruplarina Göre İthalat, mio$ Kaynak: DTM, Periyodik Yayınlar, 2007

11. TÜRKİYE’NİN AB KARŞİSİNDA REKABET GÜCÜ -1- • Rekabet Gücü Ölçümü: • Karşılaştırmalı Üstünlükler ve Açıklanmış Karşılaştırmalı Üstünlükler • Ticaret Öncesi Nispi Fiyatların Bilinememesi Sorunu • Balassa İndeksi: Burada, bir ülkenin bir mal veya sektördeki ihracatının toplam ihracata oranı, diğer bir ülke veya ülke grubu ile karşılaştırılmaktadır.

12. TÜRKİYE’NİN AB KARŞİSİNDA REKABET GÜCÜ -2- • Volrath Indeksi: Karşılaştırmalı Ticaret Üstünlüğü

13. VERİ SETİ • 1989 – 2006 • OECD STAN DATA BASE • SITC sınıflamasına ait 22 imalat sanayii alt ürün grubu • 1989 – 1995: AB 12 • 1995 – 2004: AB 25 • 2004 – 2006: AB 19 (OECD üyesi ülkelere ait veri kısıtı)

14. Teknolojik Yapiya Göre İmalat Sanayi Siniflamasi -1- • İleri Teknoloji: • Uçak ve Uzay Araçları • Farmasötikler • Büro, Muhasebe ve Bilgi İşleme Makineleri • Radyo, TV, Haberleşme Teçhizatı ve Cihazları • Tıbbi Aletler ve Hassat Optik Aletler • Orta-İleri Teknoloji: • Başka yerde sınıflandırılmamış elektrikli makine ve teçhizatlar • Motorlu Kara Taşıtı ve Römorklar • Kimysal Madde ve Ürünler (Farmasötik hariç) • Demiryolu vb hatlara ait aksam ve parçalar • Başka Yerde Sınıflandırılmamış Makine ve Teçhizat

15. Teknolojik Yapiya Göre İmalat Sanayi Siniflamasi -2- • Orta – Geri Teknoloji: • Gemi İnşa, Bakım ve Onarımı • Plastik ve Kauçuk Ürünleri • Kok Kömürü, Rafine Edilmiş Petrol Ürünleri ve Nükleer Yakıtlar • Metalik Olmayan Diğer Mineral Ürünler • Metal Eşya Sanayii (Makine ve Teçhizat Hariç) • Geri Teknoloji • Diğer İmalat • Ağaç ve Mantar Ürünleri • Kağıt ve Kağıt Ürünleri, Basım ve Yayım • Gıda, İçecek ve Tütün Ürünleri • Tekstil ve Tekstil Ürünleri, Tabaklanmış Deri, Ayakkabı

16. BalassaIndeksi

17. KARŞİLAŞTİRMLİ ITHALAT AVANTAJİ

18. KARŞİLAŞTİRMALİ TİCARET AVANTAJİ

19. Bulgular • 1989: 1) Tekstil, Tekstil Ürünleri, Tabaklanmış Deri, Ayakkabı – Geri Teknoloji 2) Ağaç ve Mantar Ürünleri (Mobilya Hariç) – Geri Teknoloji • 2006: 1) Gıda, İçecek ve Tütün Ürünleri – Geri Teknoloji 2) Tekstil, Tekstil Ürünleri, Tabaklanmış Deri, Ayakkabı – Geri Teknoloji 3) Diğer İmalat – Geri Teknoloji 4) Gemi Bakım ve Onarımı – Orta-Geri Tekn. 5) Metal Eşya Sanayii (Makine Teçhizat hariç) – Orta – Geri tekn. 6) Kimyasal Madde ve Ürünler (farmasötik hariç) – Orta – İleri Teknoloji 7) Demiryolu vb hatlara ait aksam ve parçlar – Orta-İleri Teknoloji 8)Büro, Muh. Ve Bilgi İşleme Mak. – İleri Teknoloji 9) Radyo, Tv, Haberleşme Teç. Ve Cihazları – İleri Teknoloji 10) Tıbbi Aletler, Hassas Optik Aletler – İleri Teknoloji

20. UZMANLAŞMANİN EVRİMİ – GEÇİŞ MATRİSLERİ Kaynak: Filiztekin, A.; “Türkiye’de Açıklanmış Karşılaştırmalı Üstünlüklerin Evrimi”, Uluslararası Ekonomi ve Dış Tic. Pol., no 1, 2006, ss. 101 - 116

21. Sonuç • 1980 sonrası dışa açılma sürecinde, sektörel rekabet gücü dağılımında önemli değişimlerin ortaya çıktığı görülmektedir. • Rekabet Gücü pek çok sektörde artış göstermekte, ayrıca Gümrük Birliği sonrası dış ticarette uzmanlaşma kalıplarının statik özelliğinin arttığı görülmektedir.