dr hab. Jerzy Supernat Instytut Nauk Administracyjnych Uniwersytet Wrocławski

1. Modelowanie i modele dr hab. Jerzy SupernatInstytut Nauk AdministracyjnychUniwersytet Wrocławski

2. Modelowanie i modele • Model • przedstawia interesujący nas fragment rzeczywistości w uproszczony, ale zorganizowany sposób (w konkretnym przypadku relewantne informacje mogą zostać poddane strukturalizacji i formalizacji) • pozwala złożoną rzeczywistość lepiej zrozumieć

3. Modelowanie i modele Modelowanie i modele Ekonomista Wiesław Sadowski (ur. 1922): Model odzwierciedla interesujący nas fragment rzeczywistości z po-minięciem mniej istotnych elemen-tów tej rzeczywistości. dr hab. Jerzy Supernat

4. Modelowanie i modele Prawnik Jacek Giezek (ur. 1958): Wszelka dogmatyczna abstrakcja i odnosząca się do niej teoretyczna refleksja opiera się z natury rzeczy na modelowaniu. Modelowanie jest w naszych kontaktach z otocze-niem wszechobecne (…) bo taka w istocie jest procedura spostrzegania oraz wartościowania ota-czającej nas rzeczywistości. dr hab. Jerzy Supernat

5. Modelowanie i modele Socjolog Piotr Sztompka (ur. 1944): Myślenie naukowe opiera się na ab-strakcji, odchodzeniu od konkretu. Model to układ, który stanowi środek pośredniego poznania drugiego układu dzięki temu, że jest wobec niego analogiczny pod istotnym wzglę-dem, a równocześnie bardziej dostępny poznaw-czo. dr hab. Jerzy Supernat

6. Modelowanie i modele Modelowanie i modele Matematyk Karl Pearson (1857-1936): Zadaniem nauki jest wyłącznie nauko-wy opis faktów, różniący się od opisu zwykłego tym, że ma to być opis eko-nomiczny i ujmować w możliwie pro-stej formie matematycznej jak najwię-cej faktów, pozwalając je rozumieć przy tym jak najmniejszym wysiłkiem. dr hab. Jerzy Supernat

7. Modelowanie i modele Alexander Graham Bell (1847-1922): Wiedza jest procesem gromadzenia faktów; mądrość bierze się z ich uproszczenia (Knowledge is a process of piling up facts; wisdom lies in their simplification).

8. Modelowanie i modele Modelowy czy naukowy opis rzeczywistości nazy-wa się jeszcze w szczególności systemem. Zdaniem prawnika Kazimierza Opałka (1918-1995) poprawny system nie oznacza prostego odwzoro-wania rzeczywistości, lecz: „pewne konstrukcje myślowe, porządkujące i se-gregujące w określony sposób zjawiska rzeczywi-stości – nie wnoszące niczego nowego do rzeczy-wistości, lecz dające jej skoordynowany obraz w celu lepszego objęcia jej myślą i poznania”. dr hab. Jerzy Supernat

9. Modelowanie jest powszechnie wykorzystywane w procesach podejmowania decyzji. • Model: • pomaga podmiotowi podejmującemu decyzje zrozumieć problem decyzyjny • pobudza twórczość i ułatwia znalezienie możliwych sposobów rozwiązania problemu • pomaga ocenić możliwe kierunki działania

10. Ludzie podejmują decyzje nie w interakcji z rzeczywistym problemem, lecz w interakcji z modelami problemu decyzyjnego. Stąd na ogół jest tak, że w tej samej sytuacji decyzje różnych osób nie są identyczne, a często znacznie się różnią.

11. Modelowanie i modele Modelowanie i modele Typologia modeli • konkretny i abstrakcyjny • statyczny i dynamiczny • deterministyczny i probabilistyczny • normatywny (preskryptywny) i opisowy (deskryptywny) • analogowy i symboliczny dr hab. Jerzy Supernat

12. Modelowanie i modele Modelowanie i modele • Model konkretny i model abstrakcyjny • model konkretny jest repliką rzeczywistości • model abstrakcyjny jest syntetycznym ujęciem najbardziej istotnych elementów rzeczywistości dr hab. Jerzy Supernat

13. Modelowanie i modele Modelowanie i mdele Filozof Hans Reichenbach (1891-1953): Istotne jest to, co musi się zawierać w uogólnieniu, jeśli ma być ono pra-womocne. Oddzielenie czynników is-totnych od nieistotnych jest równo-znaczne z początkiem wiedzy. dr hab. Jerzy Supernat

14. Modelowanie i modele Modelowanie i modele • Model statyczny i model dynamiczny • model statyczny przedstawia rzeczywistość w ja-kiejś konkretnej chwili w oderwaniu od stosunków następstwa czasowego • model dynamiczny wykorzystuje czas jako pod-stawowy element opisu zjawiska w jego powiąza-niu ze zdarzeniami występującymi wcześniej i póź-niej dr hab. Jerzy Supernat

15. Modelowanie i modele Modelowanie i modele • Model deterministyczny i probabilistyczny • model deterministyczny przedstawia wartość każdej zmiennej decyzyjnej przy pomocy jednej wielkości • model probabilistyczny wskazuje na możliwe za-kresy zmiennych w postaci rozkładów prawdopo-dobieństwa dr hab. Jerzy Supernat

16. Modelowanie i modele Modelowanie i modele • Model normatywny i model opisowy • model normatywny służy ocenie dostępnych kie-runków działania i wskazaniu tego, który w danej sytuacji jest najlepszy, czyli optymalny • model opisowy (opisowy model werbalny) ogra-nicza się do przedstawienia pewnego fragmentu rzeczywistości bez próby jej oceny dr hab. Jerzy Supernat

17. Modelowanie i modele Modelowanie i modele • Model analogowy i model symboliczny • wśród modeli analogowych, czyli modeli posłu-gujących się analogią, można wyróżnić: • analogowe modele werbalne • analogowe modele fizyczne • model symboliczny wykorzystuje symbole ma-tematyczne dr hab. Jerzy Supernat

18. Modelowanie i modele Szczególne znaczenie w podejmowaniu decyzji mają modele ? symulacyjne. dr hab. Jerzy Supernat

19. Modelowanie i modele Każde modelowanie, o ile tylko naśladuje (imituje) rzeczywistość, jest symulacją. Russell L. Ackoff Maurice W. Sasieni: Modele odzwierciedlają rzeczywistość, a symulacja ją imituje. (Models represent reality, simulation imitates it).

20. W języku modelowania przez model symulacyjny rozumie się model matematyczny, którym można manipulować w celu oceny skutków możliwych działań bez potrzeby uciekania się do obarczonych ryzykiem prób rzeczywistych.

21. Modelowanie i modele Modelowanie i modele Posługując się językiem prakseologicznej teorii organizacji, można powiedzieć, że model symulacyjny pozwala na imanen-tyzację, czyli „zastępowanie prób fakty-cznych pseudopróbami wykonywanymi w myśli” (Tadeusz Kotarbiński). dr hab. Jerzy Supernat

22. Modelowanie i modele Modelowanie i modele Ponieważ manipulacja modelem polega na stosowaniu procedury opisującej relacje pomiędzy zmiennymi decy-zyjnymi, model symulacyjny można również nazywać mo-delem proceduralnym. Steve Cooke, Nigel Slack: In fact what are generally called simulation models should more properly be called procedural models, since the model is a procedure expressed in precise symbols. The term simulation actually refers to the method by which the model is used to make predictions. dr hab. Jerzy Supernat

23. Posługując się modnym językiem końca XX i początku XXI wieku, można powiedzieć, że model symulacyjny pozwala na swobodne eksperymentowanie w świecie wirtualnym, czyli w świecie, który jest wykreowanym odzwierciedleniem świata rzeczywistego.

24. Myśli końcowe Essentially, all models are wrong, but some are useful. George E. P. Box Celestial navigation is based on the premise that the Earth is the centre of the universe. The premise is wrong, but the navigation works. An incorrect model can be a useful tool. Kelvin Throop III