Ryzyka finansowania projektów PPP w oczach banków

1. Ryzyka finansowania projektów PPP w oczach banków

2. Czym różnią się projekty PPP • od projektów komercyjnych? • Realizacja zadań publicznych • Naturalnym i głównym usługodawcą sektor publiczny – relatywnie słaba konkurencja lub jej brak ze strony podmiotów prywatnych • Rentowność całego projektu nie jest podstawowym kryterium realizacji z punktu widzenia inicjatora – partnera publicznego • JST często głównym lub jedynym płatnikiem /gwarantem stabilnych płatności • Zwykle brak możliwości alternatywnego wykorzystania projektu

3. Wnioski dla banku Znikome możliwości przejęcia realizacji zadań tylko przez sektor prywatny Ograniczone zainteresowanie sektora prywatnego projektami Realizacja projektu możliwa tylko we współpracy z podmiotem publicznym W przypadku niewypłacalności projektu realny brak możliwości zmiany jego charakteru Słaba pozycja banku w przypadku niepowodzenia Konieczność skompensowania wyższego ryzyka samego projektu przez wsparcie JST i zapewnienie jej stałej współpracy 3

4. Wsparcie JST • Realizacja przychodów zapewniających obsługę zadłużenia • Poręczenie • Umowa wsparcia • Obowiązek bieżącego dofinansowania • Prawo banku do żądania spłaty w: • konkretnych przypadkach • ogólnie w momencie naruszenia umowy kredytowej

5. Zakres wsparcia • Niezbędne jest wyeliminowanie ryzyk nie do zaakceptowania dla banku, np. • popytu i wypłacalności lokatorów mieszkań komunalnych, • ryzyko rentowności usług medycznych • ryzyko popytu na usługi obiektów sportowo-rekreacyjnych • Uwaga: Ocena poszczególnych ryzyk zależy indywidualnie od projektu i jego lokalizacji – w konkretnych uwarunkowaniach danego projektu dane ryzyko może być akceptowalne

6. Zakres wsparcia 6

7. Ocena pozostałych ryzyk Pozostałe ryzyka (bez wsparcia JST) bank ocenia wg standardowych kryteriów oceny projektów inwestycyjnych: • Zdolność kredytowa samego projektu – przepływy finansowe • Zabezpieczenia – ich jakość i wartość • Wiarygodność, doświadczenie i standing finansowy partnera prywatnego 7

8. Potencjalne efekty przerzucenia na podmiot prywatny ryzyka, które jest istotne z punktu widzenia obsługi długu Partner prywatny będzie żądał wysokiej premii za przejęcie ryzyka – wyższe koszty projektu Przejęcie ryzyka może uniemożliwić racjonalne sfinansowania projektu 8

9. Klucz do sukcesu Kluczowy jest racjonalny podział ryzyk między partnerem publicznym i partnerem prywatnym w umowie PPP Umowa PPP ma stworzyć wiarygodnego klienta/partnera dla banku, tzn. partnerstwo publiczno-prywatne oparte na wspólnym interesie a nie na sprzecznych celach 9

10. Błąd w myśleniu Partner publiczny: pozbędziemy się większości ryzyk projektu Partner prywatny: Skoro jest w projekcie JST, to ten projekt właściwie nie ma ryzyk dla banku Częsty efekt: Trudności w uzyskaniu finansowania – JST decyduje się na samodzielny proces inwestycyjny – skoro i tak ma wszystko gwarantować, to po co partner prywatny 10

11. Jak to widzi bank? Podmiot publiczny: Gwarancja wypłacalności projektu tam gdzie ryzyka nie do zaakceptowania – celem efektywne dostarczanie usług publicznych po racjonalnym koszcie Podmiot prywatny: Gwarancja efektywności i racjonalności w procesie inwestycyjnym oraz procesie zarządzania funkcjonującym projektem – celem zysk na zarządzaniu projektem 11

12. I. Ryzyka budowy – wysokie Kredytobiorcą zwykle spółka celowa, która do momentu wybudowania projektu nie ma żadnych źródeł przychodów Zawsze musi być zapewnione wsparcie dobrego partnera prywatnego bądź partnera publicznego Najwięcej nieporozumień, bo wielu uczestników (inwestor prywatny, JST, bank, generalny wykonawca) z przynajmniej częściowo sprzecznymi interesami i liczne ryzyka mające potencjalnie duży wpływ na projekt III. Ryzyko popytu/ płatności – często wysokie Zwykle Partner publiczny zapewnia przychody albo wsparcie w przypadku zbyt niskich przychodów Podział ryzyk Podział ryzyk • II. Ryzyko dostępności – zwykle akceptowalne • Partner prywatny – kluczowe doświadczenie i efektywność działania • Kluczowa pozostaje kwestia możliwości redukcji płatności / odstąpienia od umowy PPP przez JST, jeżeli ta jest płatnikiem 12

13. Ryzyka związane z budową Przekroczenie kosztów: redukowane przy pomocy ceny maksymalnej w kontrakcie z Generalnym Wykonawcą, odpowiedniego nadzoru, ale i tak może się zmaterializować stanowiąc duże zagrożenie dla realizacji projektu (relatywnie często efekt sporów z GW, zmian projektów w trakcie realizacji, problemów GW) Konieczne zapewnienia pokrycia przekroczenia kosztów i realizacji projektu przez dobrego partnera prywatnego lub JST Przekroczenie terminów realizacji: kwestia regulacji w umowie PPP – jeśli ta daje możliwość odstąpienia JST to potencjalnie duże ryzyko dla projektu 13

14. Ryzyka związane z budową cd. Efekt zgodny z oczekiwaniami zamawiającego czyli JST: kwestia nadzoru ze strony JST oraz regulacji w umowie PPP – jeśli ta daje możliwość odstąpienia JST bez spłaty zob. kredytowych to potencjalnie duże ryzyko dla banku, który nie jest w stanie ocenić spełnienia tego warunku. 14

15. Rozwiązanie? Współpraca tylko z silnymi partnerami prywatnymi zdolnymi unieść przerzucone na nich ryzyka? Efekt? Silne ograniczenie bazy podmiotowej partnerów prywatnych, szczególnie w projektach mniejszych, pozostających poza obszarem zainteresowania dużych graczy rynkowych 15

16. A może lepiej … Projekty PPP powinny kłaść nacisk na zwiększenie efektywności procesów realizacji projektów i zarządzania nimi a nie redukcję ryzyka JST w stosunku do podmiotów zewnętrznych, jak np. banki Partnerstwo publiczno-prywatne powinno działać w większym stopniu jak jeden podmiot w stosunku do instytucji finansujących Podział ryzyk może być natomiast dowolnie regulowany wewnętrznie (między partnerem prywatnym i publicznym w umowie PPP i decyduje o wzajemnych roszczeniach stron umowy - co jednak nie ogranicza odpowiedzialności partnerstwa w stosunku do stron trzecich. 16

17. Jak to osiągnąć? Transfer finansowych skutków konkretnych zdarzeń na podmiot prywatny (zobowiązanie do naprawienia szkody) zamiast transferu odpowiedzialności za wystąpienie tych zdarzeń w stosunku do osób trzecich Odpowiedzialność za wystąpienie danego zdarzenia spoczywa na podstawie umowy PPP na partnerze prywatnym ale nie wyłącza odpowiedzialności partnera publicznego w stosunku do podmiotów finansujących Zdolność pokrycia ewentualnych zobowiązań partnera prywatnego musi wynikać z jego własnych możliwości finansowych lub z odpowiednich gwarancji/ubezpieczeń – pozytywnym efektem nacisk na odpowiednią jakość partnera prywatnego w procesie jego wyboru 17

18. Wzajemne roszczenia Partnerpubliczny Partner prywatny Umowa PPP Wsparcie JST Partnerstwo publiczno-prywatne Akceptowalne ryzyka „komercyjne” Pozostałe ryzyka Instytucje finansujące 18

19. Mniejszy profil ryzyka dla instytucji finansujących Dowolność uzgodnień między stronami umowy PPP bez negatywnego wpływu na realność finansowania projektów Większa dostępność finansowania zwiększy bazę potencjalnych partnerów prywatnych i konkurencyjność ich ofert Zalety 19

20. Wnioski z praktyki międzynarodowej Dotychczasowe badania pokazują, że nadal to sektor publiczny częściej ponosi znaczne ryzyko finansowe i większe ryzyko przekroczenia kosztów niż pierwotnie oczekiwano (Flyvbjerg et al., 2003). Trudno oczekiwać, żeby w Polsce udało nam się to zmienić, szczególnie w fazie rozwijania szerszej bazy przedsięwzięć w ramach partnerstwa publiczno-prywatnego i zbierania doświadczeń w tym zakresie. 20

21. Dziękuję i zapraszam do współpracy Marek Masny Departament Finansowania Strukturalnego i Doradztwa Tel. +48 22 599 80 58 Tel. kom. +48 22 519 309 737 21