ដំឡូងមី ឬដំឡូងឈើ Cassava

1. ដំឡូងមី ឬដំឡូងឈើCassava More detail: www.uq.edu.au/_School_Science_Lessons/CasProj.html

4. ១.ប្រវិត្តិ ស្ថានភាព និងសារះប្រយោជន៏ • ប្រវត្តិរបស់ដំឡូងមី ដំឡូងមីជាចំណីអាហាររបស់មនុស្ស ដែលធ្លាប់បានប្រើប្រាស់ តាំងពីយូរយារណាស់មកហើយ ។ ដំណាំនេះដាំដុះនៅទ្វីបអាមេរិកតាំងពីមុនពេលដែលគេរកឃើញទ្វីបនេះ ។ មានឧបត្តិហេតុពីរយ៉ាង ដែលបង្ហាញអំពីដើមកំណើត៖ ក. យោងតាមលោកRaynalបាននិយាយថាវានាំចូល ទ្វីបអាមេរិកពីអាព្រិច ។ តែមតិនេះត្រូវបានជំទាស់ដោយអ្នកប្រាជ្ញជាច្រើន ដូចជាលោក Robert Brown, Humboldt, Augustede Saint Hilaireនិង w.c jones ។

5. ខ. យោងតាមលោក De Candolloបានកំណត់ថាដំឡូងមី មានប្រភពពីទ្វីបអាមេរិក សំអាងលើហេតុការណ៏ដូចតទៅ៖ • ដាំដុះ និងបរិភោគដោយជនជាតិដើមអាមេរិក មុនពួកអេស្បាញ រកឃើញទ្វីបនេះនៅឆ្នាំ ១៤៩២ ។ • គេជួបប្រទះការដាំដុះតាមតំបន់ឆ្នេរសមុទ្រនៃទ្វីបអាព្រិចប៉ុណ្ណោះ តែផ្ទុយទៅវិញនៅតំបន់ខាងក្នុងទ្វិបអាព្រិចគេជួបប្រទះតិចតួច ។ • ជនជាតិភាគតិចនៅអាមេរិកបានដាក់ឈ្មោះដំណាំនេះយ៉ាងច្រើន • នៅអាមេរិកគេជួបប្រទះពូជដំឡូងមីជាច្រើន ផ្ទុយពីទ្វីបអាព្រិច • ពូជដំឡូងមីជាច្រើននៃ GeneroManihotបានកើតឡើងនៅក្នុង ទ្វីបអាមេរិក ។

6. បច្ចុប្បន្នគេយល់ថាដំឡូងមី មានប្រភពដើមនៅអាមេរិក ដោយមានសេចក្តីបញ្ជក់ពីទីកន្លែងកំណើតនៃដំណាំនេះដូចតទៅ៖ • លោក Rogorsយល់ថាមានទីកន្លែងកំណើតពីរគឺ អាមេរិកកណ្តាល និងមួយទៀតស្ថិតនៅពាយព្យនៃប្រទេសប្រេស៊ីល ។ • លោក Willeyមានមតិថា ដំឡូងមីមានដើមកំណើតនៅចន្លោះប្រទេស Colombia និង Venezuela ។ • លោក Vavilouបញ្ជក់ថាដំឡូងមីមានប្រភពកំណើតពីប្រទេស ប្រេស៊ីល​ ។ តាមការបកស្រាយរបស់លោក Chevalier ក្នុងទ្វីប អាមេរិកជនជាតិភាគតិចបាននាំយកដំណាំនេះ ទៅដាំនៅកោះទាំងឡាយនៃ Polinesiaទើបបានសាយភាយដល់ទ្វីបអាស៊ី ។

7. ស្ថានភាពសារះសំខាន់សេដ្ឋកិច្ចដំឡូងមីក្នុងពិភពលោកស្ថានភាពសារះសំខាន់សេដ្ឋកិច្ចដំឡូងមីក្នុងពិភពលោក ផលិតកម្មដំឡូងមីក្នុងពិភពលោកយើងនេះត្រូវបាន គេប៉ាន់ប្រមាណថាមានចំនួន ១៨៤ លានតោន ឆ្នាំ ២០០២ និង កើនឡើង ដល់ ២៣០​លានតោនឆ្នាំ ២០០៨ ។ ភាគច្រើននៃការផលិតក្នុងឆ្នាំ ២០០២ គឺនៅទ្វីបអាហ្រិ្វក ចំនួន ៩៩.១ លានតោន ៥៥.៥ លានតោន នៅអាស៊ី និង ៣៣.២លានតោន នៅអាមេរិកឡាទីន និង Caribbean. នីហ្សេរីយ៉ា ជាប្រទេសផលិតធំជាងគេបង្អង់របស់ពិភពលោក នៃដំណាំដំឡូងមី ។ តែទោះជាយ៉ាងណាដោយផ្អែកលើស្ថិតិរបស់ (FAO) ប្រទេសថៃជាអ្នកនាំចេញដំឡូងមីស្ងួត ៧៧% នៃការនាំចេញ នៅលើពិភពលោកនាឆ្នាំ ២០០៥ វៀតណាម លំដាប់ទីពីរ ១៣.៦% ឥណ្ឌូនេស៊ី ៥.៨% កូស្តារីកា ២.១% ។

8. ផលិតកម្មដំឡូងមីក្នុងពិភពលោកកើនឡើង ១២.៥%​ ចន្លោះឆ្នាំ ពី ១៩៨៨ ដល់ ១៩៩០ ។ នៅក្នុងឆ្នាំ ២០១០ ទិន្នផលមធ្យម នៃដំឡូងមីក្នុងពិភពលោក ១២.៥តោន/ហិកតា ក្នុងនោះប្រទេសឥណ្ឌាផលិតភាព ទិន្នផលមធ្យម ទូទាំងប្រទេសបាន ៣៤.៨ តោន/ហិកតា ខ្ពស់ជាងគេ ក្នុងពិភពលោក ក្នុងឆ្នាំ ២០១០ ។ • http://en.wikipedia.org/wiki/Cassava

10. ស្ថានភាពដំឡូងមីក្នុងប្រទេសកម្ពុជាស្ថានភាពដំឡូងមីក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ដំឡូងមីបាននាំចូលមកដាំនៅកម្ពុជាដំបូង ក្នុងកំឡុងសតវត្ស ទី១៩ ជាពូជមានប្រភពមកពីអាមេរិក ។ ការរីកសុះសាយពុំសូវឆាប់រហ័ស នៅឡើយដោយសារដំណាំនេះប្រើប្រាស់ជាអាហារគូបផ្សំ និងកែច្នៃជាចំណីនៅមានកំរិត ។ នៅមុនសង្រ្គាមឆ្នាំ​ ១៩៧០ គេដាំតិចតួចនៅតាមតំបន់ដីល្បាប់តាមដងទន្លេ ព្រែក ស្ទឹង តំបន់ព្រៃភ្នំ និងកំរិតមួយគួរសម នៅខេត្ត​ កំពង់ចាម និងមណ្ទលគីរី ។ • http://tpd.gov.kh/vciu/index.php/cassava-domestic-supply-capacity/cassava-cultivated-area-production-yield/item/cultivated-area-production-yield-2

11. បណ្តាខេត្តសំខាន់ៗនៃដំណាំដំឡូងមី នៅឆ្នាំ ១៩៩៦ មានដូចជា៖ ខេត្តផ្ទៃដីប្រមូលផល (ហិកតា) កណ្តាល ៥០ កំពត ៥០០ កំពង់ចាម ១៨០ បាត់ដំបង ៥០ ព្រៃវែង ៨០ កំពង់ធំ ១៤០ មណ្ឌលគីរី ៧២០ សៀមរាប ១០០ សរុប: ២.១០០ ហិកតា សរុបបរិមាណផល:២៣.០០០តោន

12. ផ្ទៃដីប្រមូលផល បរិមាណផល និងទិន្នផលមធ្យមឆ្នាំ ១៩៨១-១៩៩៣

13. ស្ថានភាពដំឡូងមីនៅប្រទេសកម្ពុជា ឆ្នាំ ២០០០ ដល់ ឆ្នាំ​២០១០

14. សារះប្រយោជន៏របស់ដំឡូងមីសារះប្រយោជន៏របស់ដំឡូងមី ដំឡូងមីជាចំណីអាហាររបស់មុន្ស និងសត្វដែលអាចជំនួសដំឡូង បារាំង និងនំបុ័ងបាន ។ នៅកម្ពុជាគេប្រើប្រាស់ជាស្បៀងអាហារ សម្រាប់ មនុស្ស ផ្ទុយទៅវិញនៅប្រទេស Mexico និង សហរដ្ឋអាមេរិក ៩៥% នៃ ផលិតផលប្រើប្រាស់ជាចំណីសត្វ ។ ដំឡូងមីជាចំណីអាហារជ្រូក កិនលាយជាមួយសារជាតិ ដែលមាន ប្រូតេអ៊ីនច្រើន ដែលធ្វើឲ្យចំណីមានគុណភាពល្អ ថាមពលច្រើន ។ ក្នុងទ្វីបអាហ្រិ្វកក្រៅពីចំណីអាហារមនុស្ស និងសត្វ គេយកវាទៅ ចំរាញ់យកជាតិ អាមីដុង ដើម្បីធ្វើវត្ថុធាតុដើមសម្រាប់ឧស្សាហ៏កម្មតំប្បាញ និងក្រដាសជាដើម ។

15. ប្រទេសប្រេស៊ីលការបរិភោគដំឡូងមី ឆ្នាំ១៩៦៦ គឺ ១០១kg/ម្នាក់ ប្រទេសនេះដែរសារះសំខាន់ម្យ៉ាងគឺ កៃច្នៃធ្វើម្សៅ និងចំរាញ់យកអាល់កុល ។ ការចំរាញ់យកអាល់កុលនេះគឺបរិមាណ ១តោននៃដំឡូងមី ទទួលបានអាល់កុល ១២% ។ សព្វថ្ងៃនេះការធ្វើនំបុ័ង គេអាចយកដំឡូងមីជំនួសស្រូវសាលី ប្រមាណ ២៥% ។ គេអាចយកវាទៅច្នៃជាក្រដាស ក្រដាសកាតុង នឹងកាកសំណល់វាច្នៃធ្វើជាវត្ថុប្រើប្រាស់ផ្សេងៗដែរ ។ ក្នុងបរិមាណ ៣kg មើមដំឡូង អាចផលិតម្សៅបានជាមធ្យម ចំនួន ១kg ។ បើទិន្នផល ១៥តោន/ហិកតា នោះយើងអាចទទួលបាន ម្សៅដំឡូងមីចំនួន ៥តោន ។

16. ការធ្វើជំនួញដំឡូងមី គេបានបង្កើតលក្ខនិ្តកះដូចតទៅ៖ • សំណើមក្នុងម្សៅ ១៣-១៤% • សារជាតិអាស៊ីតស្យានីដ្រិកតិចជាង ០.០១៥% • សារធាតុអាមីដុងលើសពី ៦៥-៧០% • សារធាតុចំឡែកផ្សេងៗ មិនលើស ១% ។ http://www.cassavabiz.org/postharvest/hqcf01.htm

17. សារធាតុដែលមានក្នុងដើមដំឡូងមីសារធាតុដែលមានក្នុងដើមដំឡូងមី មើមដំឡូងមីជាចំណីអាហារដែលមានសារជាតិចិញ្ចឹមច្រើន រួមមានកាបូនអ៊ីដ្រាត ងាយស្រួលក្នុងការរំលាយ​ ។ មើមនៃដំណាំនេះរួម ផ្សំឡើងសំខាន់ដោយជាតិទឹក និង កាបូនអ៊ីដ្រាត ។ ចំពោះសារធាតុរ៉ែ មានដូចជា: កាល់ស្យូម ដែក ផូស្វរ័ ច្រើន និង ម្យ៉ាងទៀតមានវីតាមីសេច្រើន ។ សារធាតុទាំងនេះមាននៅក្នុងមើម ក៏ជួបប្រទះក្នុងដងដើម និងស្លឹកផងដែរ ។ ក្នុងមើមដំឡូងមី ក៏គួរចាប់អារម្មណ៏ផងដែរ ចំពោះអាស៊ីត ស្យានីដ្រិក អាចធ្វើឲ្យមនុស្ស និងសត្វពុល ដោយបរិភោគឆៅ និង មរិមាណច្រើន ។

18. មើមដំឡូងមីមានសំបកក្នុងស្តើង មានជាតិអាស៊ីតស្យានីដ្រិក តិចជាងមើមដែលមានសំបកក្នុងក្រាស ។ មើមមមានជាតិអាស៊ីត ស្យានីដ្រិកច្រើនជាងផ្នែកផ្សេងៗនៃដងដើម ។ ដោយយោលតាមជាតិអាស៊ីតស្យានីដ្រិក មើមបកសំបកហើយ លោក Koch បានធ្វើថ្នាក់កំរិតពុលដូចតទៅ៖ ១. មិនពុល បរិមាណអាស៊ីតតិចជាង ៥០ ​ម.ក្រ ក្នុង ១គ.ក្រមើម ២. ពុលតិចៗ បរិមាណអាស៊ីតមានពី ៥០-១០០ម.ក្រ/1kgមើម ៣. ពុលខ្លាំង បរិមាណអាស៊ីត លើសពី ១០០ ម.ក្រ/1kgមើម ។

19. សារជាតិគីមីក្នុងបរិមាណដំឡូងមី ១០០ក្រាម

21. មើមដំឡូងមីត្រូវបានផលិតជាម្ស៉ៅមានពីរបែប គឺម្ស៉ៅមីស្ងួត និង ម្ស៉ៅមីខាប់ ។ • ការបរិភោគជាម៉្សៅ : ម្ស៉ៅដំឡូងមីសព្វថ្ងៃនេះ គេនិយមមកលាយ ជំនួសស្រូវសាលី ប្រមាណ ២៥% ក្នុងការធ្វើនំបុ័ង ហូបជាមួយសាច់ ឬធ្វើជាម្ហូបអាហារផ្សេងៗទៀត ។ • ជាចំណីអាហារសត្វ : មើមដំឡូងមីដោយលាយជាមួយស្លឹក និងលាយជាមួយកាកស្ករជាចំណីអាហារផ្កល់ជីវជាតិល្អ សម្រាប់សត្វ ។ សត្វអាចស៊ីមើមដំឡូងមីបានដោយមើមឆៅ ឬស្ងោរ ។ ក្នុងស្លឹកវា មានជាតិការ៉ូតែន សារធាតុបំរុងនៃវីតាមីនអា ខ្ពស់ជាងពោត ។ ដោយសារះប្រយោជន៏នៃការ៉ូតែន សារធាតុបំរ៉ុងវីតាមីនអាដែលមានតួនាទីធ្វើមេតាប៉ូលីសនៃសត្វ ដូចេ្នះគួរផ្តល់នូវចំណីអាហារ​ដែលមានសារធាតុនេះជាប្រចាំក្នុងការចិញ្ចឹមសត្វ ។

22. ការកៃច្នៃក្នុងវិស័យឧស្សាហ៏កម្ម : ក្នុងផលិតកម្មដំឡូងមី គេយកចំរាញ់ យកជាតិអាមីដុង ម្ស៉ៅដំឡូងមី ក្លុយកូស អាល់កុល ជ័រកាវ ជាតិអាសេតូន សសៃក្រដាស ។ល។ ចំពោះសសៃក្រដាស គេអាចកៃច្នៃធ្វើជាក្រដាសអនាម័យ និង ក្រដាសកាតុង ។ ចំពោះអាល់កុលនៃដំឡូងមី អាចចំរាញ់ធ្វើ អាល់កុល ពិសេស សម្រាប់ផលិតជាទឹកអប់ និងមេស្រា ។

24. ២.លក្ខណះរុក្ខសាស្រ្ត • លក្ខណះទូទៅ ដំឡូងមីជារុក្ខជាតិមានអាយុខ្លី ពេលដាំយកមើមធ្វើជាចំណីអាហារ មានអាយុពី ៣០០-៣៦០ ថ្ងៃ ឬ ១០-១២ថ្ងៃ តែក៏អាចក្លាយជាដំណាំ មួយដែលមានអាយុវែងមធ្យម នឹងសរសៃរឹង ដែលគេដាំសំរាប់កែច្នៃ ក្នុងវិស័យឧស្សាហ៏កម្មមានអាយុពី ៤៨០-៧២០ថ្ងៃ ឬ ១៦-២៤ខែ ។ ជារួមដំឡូងមីអាចចាត់ទុកជាដំណាំប្រចាំឆ្នាំបាន គេអាច ប្រមូលផលក្នុងរយះពេល ១ឆ្នាំ ឬទុក២ឆ្នាំក៏បាន ។ ដើមដំឡូងមីអាច មានកំពស់ដល់ទៅ ៤-៥ម ពេលដែលគេទុកឲ្យលូតលាស់រហូតជា ច្រើនឆ្នាំ ។ ពេលដែលទុកដំណាំនេះឲ្យលូតលាស់ ៣០០-៣៦០ថ្ងៃ បន្ទាប់វាមិនអាចលូតលាស់លើសពី ២-៣ម៉ែត្រឡើយ ។

25. ដំឡូងមីជាដំណាំស្ថិតនៅក្នុងគ្រួសារ Euphorbiaceae • អំបូរ Manihotនិងប្រភេទ Manihotesculenta • ឈ្មោះវិទ្យាសាស្រ្តហៅថា Manihotesculentacrantz • Manihotesculentacrantzស្ថិតក្នុងផ្នែក Marrophyllophyta • អនុផ្នែក Magnoliophytinaថ្នាក់ Magnolictae • ជួរ Euphorbiales។ ក្នុងអំបូរ Manihotមានប្រមាណ ២០០រុក្ខជាតិ តែក្នុងចំណោម រុក្ខជាតិដែលសំខាន់ជាងគេហើយគេដាំដុះនោះដំឡូងមី Manihotesculentacrantz.

26. ក. ប្រព័ន្ធឬស ឬមើម ដំឡូងមីជារុក្ខជាតិមានឬស ឬមើមជាប្រភេទសរសៃ ។ ឬស ចាប់ផ្តើមលូតលាស់ចេញពីដងដើម ឬកំណាត់កង់នៃដើមដែលយើង បានដាក់ដាំ។ ការលូតលាស់នេះចាប់ផ្តើមពេល ដែលដាក់ដាំប្រមាណ ៦-៨ថ្ងៃ ។ ជាទូទៅឬសជាសរីរាង្គមួយចាប់ផ្តើមលូតលាស់ មុនគេបង្អស់ ។ ការលូតលាស់របស់ឬស ឬ ការចាប់ផ្តើមកកើតជាដើមចំពោះ ពូជពុំសូវបែកមែក គឺអាយុប្រមាណពី ៥០-៦០ថ្ងៃ ។ ពូជបែកមែកច្រើន មើមចាប់ផ្តើមកកើតពេលមានអាយុពី ៨០-៩០ថ្ងៃបន្ទាប់ដាំ ។ មើមដំឡូងមីដុះរាយក្នុងដីប្រែប្រួលតាមប្រភេទពូជ ។ បរិមាណមើម អាចដុះរាយក្នុងដីមានចំនួនស្មើគ្នាផ្នែកខាងធ្វេង ឬផ្នែកខាងស្តាំ នៃគល់ដើម ឬព័ទ្ធជុំវិញគល់ដើម ។

27. រយះពេលលូតលាស់មើម នៅពេលដំឡូងមីមានអាយុ ៨ខែ ឡើងលើតែពូជខ្លះអាចឈានដល់ទៅ ១០ខែ ។ ក្នុងមើមដំឡូងមីមួយដើមអាចមានឬសចន្លោះពី ២-១០ ឬក៏អាចលើសពី ១០ ។មើមមាន ទំហំ ៤-៨ស.ម តែករណីពិសេសខ្លះ តែករណីពិសេសខ្លះមើមមានទំហំ ពី ២០-៣០ស.មដែរ ។ ប្រវែងមើមអាស្រ័យតាមពូជ និងអាយុកាល លូតលាស់ និងប្រភេទដី ។ យោងតាមទីកន្លែងដែលមើមដំឡូងមីដុះចេញអាចបែងចែកជាពីរប្រភេទគឺ៖ • ប្រភេទទី១ មើមញឹកដុះចេញញឹកជាប់គ្នាទៅនឹងគល់តែម្តង • ប្រភេទទី ២ មើមរយាលដុះឃ្លាតពីគល់ប្រវែងពី ២- ១០ស.ម ។

28. មើមដំឡូងមីអាចជារលោង ឬគ្រើម និងសំបកក្រៅអាចមានពណ៌ក្រម៉ៅក្រហម ក្រហមពណ៌ផ្កាឈូក ទង់ដែងថ្លា ទង់ដែងក្រម៉ៅ ឬលឿង ។ ចំពោះពណ៌សាច់ក្នុងមើមអាចមានពណ៌ស លឿង ផ្កាឈូក ឬប្រផេះ ។ មើមលូតលាស់ចូលក្នុងដីជំរៅពី ៣-១៥ ឬ ២០ ស.ម ឬលើសពីនេះ ។ More research : www.uq.edu.au/_School_Science_Lessons/CasProj.html

30. ខ. ដងដើម ដំឡូងមីជាដំណាំមួយ ដែលគេដាំដុះដោយដងដើម ជាលក្ខណះមិនរួមភេទ ដោយកាត់ដងដើមជាកំណាត់ៗប្រវែងប្រមាណ ២០ស.មនៃផ្នែកដែលនៅលើដី ដែលមានពន្លកប្រមាណពី ៧-២២ពន្លក។ ថ្នាំងនៃដងដើមដំឡូងមីរួមមាន៖ • កន្លែងតភ្ជាប់នៃទងស្លឹក ដែលមានរាងពក ឬស្មើត្រឹម នឹងដងដើម ព្រមទាំងមានពណ៌ផ្សេងៗ ។ • ស៊ីកាទ្រីសមានរូបរាងឡើង (ឡើងពក) ពេលដែលស្លឹកជ្រុះ • ស្លាបដែលនៅក្បែរស៊ីកាទ្រីសអាចមាន ១ ឬ ២ដែលពកឡើង ។ ល្លាបនេះអាចដុះលូតលាស់ខ្លាំង ដែលអាចមានទំហំព័ទ្ឋស្ទើរតែ ពាក់កណ្តាលនៃរង្វង់ដើម ។

31. ពន្លកស្លឹកស្ថិតនៅផ្នែកខាងលើ នៃស៊ីកាទ្រីសហើយពន្លកនោះមានរូបរាងច្បាស់លាស់ពេលដែលស្លឹកនោះជ្រុះផុតប្រវែង ចន្លោះថ្នាំង អាស្រ័យទៅដោយស្ថានភាពនៃការលូតលាស់​ដងដើម មានន័យថាប្រវែងចន្លោះថ្នាំងនោះខ្លីពេលដុះលូតលាស់ដំបូង ។ • ចំពោះទំហំនៃដងដើមវិញ គេសង្កេតឃើញថា ផ្នែកខាងក្រោមមានទំហំធំ និងចាប់ផ្តើមតូចបន្តិចម្តងៗរហូតដល់ចុង ។ ការលូតលាស់ដើមវិញគឺរយះពេល ៨ថ្ងៃបន្ទាប់ពីដាំ ហើយលូតលាស់ជា បន្តបន្ទាប់រហូតដល់មានអាយុ ២១០ -២២០ថ្ងៃ បន្ទាប់មកក៏ផ្អាក មួយរយះ រហូត ៣៦០ថ្ងៃទើបផ្តើមលូតលាស់ទៀត ។

32. ដងដើមដំឡូងមីឈរត្រង់ឬកោងដេក គ្មានបែកមែកឬបែកមែក ២-៥ មែក ។ ដើមពូជខ្លះអាចមានកំពស់ទាបជាង ១៥០ ស.ម ជា មធ្យម ១០០-១២៥ស.ម ឬខ្ពស់លើសពី ២៥០ ស.ម ។ ពណ៌ដងដើមដែលមានអាយុបាន ៨ខែ អាចមានពណ៌ប្រាក់ ក្រហម ក្រហមក្រម៉ៅ ក្រហមថ្លា​ ប្រផេះ ស្វាយ បៃតង លឿង ក្រហមព្រឿងៗ បៃតងក្រម៉ៅ ឬសំរិទ្ធ ។ ចំពោះពូជបែកមែកទំហំដង ដើមនៃមែកទី១ ទំហំ ៤.២ ស.ម មែកទី២ ទំហំ ៣.៥ស.ម មែកទី៣ ទំហំ២.៥ស.ម មែកទី៤ ទំហំ ១.៥ស.ម មែកទី៥ ទំហំ ០.៦ ស.ម ។ ប្រវែងចន្លោះថ្នាំងខាងលើ ១.៧-២.៥ និង ៣.៣-៤.៣ ស.ម ចំណែកទំហំដងដើមមេវិញ ពេលវាអាយុបាន ១២ខែ អាចមានទំហំ ៥ ស.ម និង ប្រវែងចន្លោះថ្នាំង ០.៨ -១.២ស.ម ។

35. គ. ស្លឹក ស្លឹកដំឡូងមីដុះចេញពីដងដើមដោយតំរៀបគ្នា ។ ស្លឹកចែក ចេញជាពីរផ្នែកគឺទងស្លឹក និងផ្ទៃស្លឹក។ ផ្ទៃស្លឹកមានរូបរាងដូចបាតដៃ និង ម្រាមដៃដែលជាស្លឹកឆែក ចែកចេញជាស្លឹកតូចៗពី ៣-១០សន្លឹក ជាទូទៅគេសង្កេតឃើញផ្ទៃស្លឹកឆែកជា ២-៥-៧ ឬ ៥-៧-៩ សន្លឹក តូចៗ ។ ប្រវែងនៃស្លឹកឆែក គឺមានលក្ខណះពិសេសការកត់សំគាល់ពូជ ។ គេអាចសំគាល់ឃើញថាការលូតលាស់ពេញរូបរាងនៃស្លឹកនេះ មានរយះពេល ១២-១៤ថ្ងៃ។ អាស្រ័យដោយប្រវែងស្លឹកឆែក គេអាចបែងចែកជាពីរយ៉ាងគឺ ស្លឹកវែងមានប្រវែង ១៤-១៧ស.ម និងស្លឹកខ្លឺមានប្រវែងតិចជាង ១៤ស.ម ។

38. ឃ. ផ្កា ផ្កាដំឡូងមីជាប្រភេផ្កាចង្គោម ឬកញ្ចុំមានប្រវែង ២០សមហើយមានផ្កាឈ្មោលប្រហែល ២០០ និងផ្កាញីមានតែ ២០​។ ផ្កាដំបូងចាប់ផ្តើមចេញក្នុងរយះពេលពី ១២-១៧ថ្ងៃ ផ្កាអាចបង្កបង្កើតជា ផ្លែ។ ផ្កាចែកចេញជាបីប្រភេទ គឺផ្កាញី ផ្កាឈ្មោល និង ផ្កាទ្វេភេទ ។ អាស្រ័យដោយអាកាសធាតុ និងទឹកតំបន់ខ្លះផ្កាអាចមានត្រឹម តែពីរប្រភេទប៉ុណ្ណោះ គឺផ្កាញី និងផ្កាឈ្មោល ។ ទីតាំងចង្គោមផ្កា ឈ្មោល និងផ្កាញីស្ថិតនៅឆ្លាសគ្នា ។ មែកផ្កាទី១ ជាក្រុមផ្កាឈ្មោល មែកផ្កាទី២ ជាក្រុមផ្កាញី ។ ផ្កាឈ្មោលជាទូទៅតូចជាងផ្កាញី វាមានអេស្ទីម ១០ដុះតំរៀប ជួរគ្នាជា២ជួរ គឺ៥ខ្លី និង៥ទៀតវែង ។

39. ចំនួនផ្កាឈ្មោលក្នុងចង្គោមទី១ អាចប្រែប្រួលទៅតាមពូជ នីមួយៗ ។ តែអាចជួបប្រទះពូជខ្លះមិនចេញផ្កាសោះ និងពូជខ្លះទៀតបែកមែកច្រើន អាចមានផ្ការហូតដល់ ៤-៣៦៩ផ្កា ។ ដែលក្នុង នោះផ្កាឈ្មោលមានពី ៣-៣២៦ និងផ្កាញី ៤៣ប៉ុណ្ណោះ ។ នៅតំបន់ត្រូពិក សីតុណ្ហភាពខ្ពស់ពេលថ្ងៃ និងត្រជាក់ពេល យប់ដំឡូងមីអាចចេញផ្កានៅអាយុ ១៩៥-២១០ថ្ងៃបន្ទាប់ពីដាំ ។ ការ ចេញផ្កានេះចេះតែចេញបន្តបន្ទាប់ក្នុងរយះពេល ៣ខែ ។ ចំនួនផ្កា ឈ្មោលចេញពេញបន្ទុកនៅពេល ៥០ថ្ងៃបន្ទាប់ពីចេញផ្កាដំបូង ។ ដល់ថ្ងៃទី៤ នៃដំណាក់កាលចេញផ្កា (៣០០ថ្ងៃបន្ទាប់ដាំ) ផ្កាឈ្មោល បានជ្រុះសឹងតែទាំងអស់ ឯផ្កាញីវិញគឺ ១ខែបន្ទាប់ពីថ្ងៃចេញផ្កា ដំបូង ។

43. ង. ផ្លែ ផ្លែដំឡូងមីមានរាងជាគ្រាប់មូលមាន ៣ថត ហើយពេលផ្លែ នោះទុំគេសង្កេតឃើញហាក់ដូចជាមានស្លាប សំបកផ្លែ ៦ កកើតឡើងពេលវាមានអាយុប្រមាណជា ៩០-១២០ថ្ងៃបន្ទាប់ពីចេញផ្កា ។ ផ្លែអាចមានពណ៌បៃតង បៃតងថ្លា ឬបៃតងចាស់ពេលផ្លៃនៅ តូច ។ ការកកើតផ្លែក្នុងរយះពេល ២៥-៣០ថ្ងៃ មានប្រវែងពី ១-១.០៧ ស.ម និងទទឹងពី ០.៨-១ស.ម ក្នុងផ្លែមួយអាចមានគ្រាប់ ២-៣គ្រាប់ ជាគ្រាប់គ្រប់លក្ខណះ ។

46. ៣.ប្រភេទពូជ ក.ប្រភេទពូជសម្រាប់ហូបមើម ដំឡូងមីប្រភេទនេះមានសាច់ម៉ត់ មានរស់ជាតិផ្អែមច្រើនជាង ល្វីង ទើបជាអាហារសម្រាប់បរិភោគ ។ ជាប្រភេទពូជដែលសមស្រប និងតំបន់មានទឹកគ្រប់គ្រាន់ និងមានរយះខ្លីពី ៨-១២ខែ ។ មើមវាមាន ជាតិអាមីដុង ២៨% ហើយមានជាតិអាស៊ីតដ្យានីដ្រិក ៤-៥ មក្រ ក្នុងទម្ងង់ ១០០នៃមើមស្រស់ ។​ ខ.ប្រភេទពូជសម្រាប់បញ្ចូលក្នុងរោងចក្រ សម្រាប់ធ្វើម៉្សៅ និងចំណីសត្វ ពូជនេះមានសាច់ក្រើម មិនស្វិត មានរស់ជាតិល្វីងទាំងអស់ ព្រោះវា មានអាស៊ីតដ្យានីដ្រិកក្នុងមើមច្រើនអាចពុលដល់មនុស្ស និង សត្វ ។ ប្រភេទពូជនេះមានរយះពេលលូតលាស់វែង មានជាតិ អាមីដុង ប្រហែល ៣៥% និងមានជាតិអាស៊ីតដ្យានីដ្រិកពី ១៤-២០ មក្រ ក្នុង ១០០ក្រាមមើមស្រស់ ។

47. ៤.លក្ខណះជីវសាស្រ្តរបស់ដំឡូងមី៤.លក្ខណះជីវសាស្រ្តរបស់ដំឡូងមី ដំណាក់កាលលូតលាស់ ក.ការដុះពន្លក និងលូតលាស់ដំបូង • កំណកំណើតស្លឹក និងឬស • ចាប់ផ្តើមបែកមែកទី១ • ចាប់ផ្តើមបែកមែកទី២ • ចាប់ផ្តើមកំណកំណើតមើម

48. ខ.ដំណាក់កាលលូតលាស់ដងដើមចែកជាខ.ដំណាក់កាលលូតលាស់ដងដើមចែកជា • ចាប់ផ្តើមបែកមែកទី៣ • ចាប់ផ្តើមបែកមែកទី៤ • ចេញផ្កា និងកំណកំណើតផ្លែ គ.ដំណាក់កាលរីកចំរើន (ចេញផ្កា ផ្លែ និងរីកចំរើនមើម) • ផ្អាកការលូតលាស់ដងដើម • កំណកំណើតផ្លែ • រីកមើម • ជ្រុះស្លឹក

49. ឃ.ដំណាក់កាលផ្អាកការលូតលាស់ដងដើម ចំពោះពូជបែកមែក • ផ្អាកការលូតលាស់នៃសរីរាង្គដងដើម ស្លឹក និងឬសដើម • ប្រមូលផ្តុំនូវសារធាតុចិញ្ចឹមក្នុងមើម • ផ្លែទុំបែក (ផ្លែបែកដែលអាចឲ្យគ្រាប់ស្ថិតជាសេរីអាចជ្រុះបាន) ។ ដំណាក់កាលលូតលាស់ទី១ : គឺចាប់ផ្តើមពេលដាំរហូតដល់ ពេលឬសចាប់ផ្តើមរីកមាឌរហូតដល់ពេលលូតលាស់ពេញទំហឹង របស់ស្លឹក ។ ដំណាក់កាលលូតលាស់ទី២: រយះពេលប្រមាណ ៣ខែ សំគាល់ដោយការដុះចេញស្លឹកបន្តបន្ទាប់ និងកំណកំណើតផ្កា ។

50. ដំណាក់កាលលូតលាស់ទី៣ : ដំណាក់កាលរីកចំរើន (ចេញផ្កានិងរីកចំរើនមើម) ចាប់ផ្តើមពេលដងដើមមានស្លឹកដុះចេញចំនួន អតិបរិមារហូតដល់រីកចំរើនមើមអតិបរិមាដែរ ។ ដំណាក់កាលនេះមានពី ៤-៦ខែ និងសំគាល់ដោយការថយចុះនៃកាលលូតលាស់ ពន្លកស្លឹក កាលលូតលាស់ផ្កា ។ ដំណាក់កាលលូតលាស់ទី៤: (សំរាកការលូតលាស់) គឺចាប់ ផ្តើមពេលការលូតលាស់ ឬសដល់កំរិតអតិបរិមារហូតដល់ផ្លែទុំជ្រុះ ។ មានរយះពេលប្រមាណ ២ខែ ។ បើសិនជាគេមិនប្រមូលផលទេមើមដំឡូងមី ចាប់ផ្តើមដុះលូត លាស់ស្លឹកជាថ្មី ដុះឬសថ្មី និងមើមថ្មី ។ ហើយចាប់ផ្តើមថយចុះជាបន្ត បន្ទាប់នូវជាតិអាមីដុង ។