Međunarodne finansije

1. Međunarodne finansije Devizni kurs i devizna tržišta

2. Drugi osnovni koncept • Karakteristike deviznog kursa • Njihovo poznavanje je neophodno za razumijevanje procesa platnobilansnih prilagođavanja i procesa određivanja deviznih kurseva.

3. Nominalni i realni kurs

4. Nominalni bilateralni DK Rast deviznog kursa znači smanjenje vrijednosti domaće valute = deprecijacija • Direktna kotacija 1 EUR = 1,95583 KM • Indirektna kotacija 1 KM = 0,51129 EUR

6. Realni bilateralni devizni kurs • Mjera kojom se upoređuju cijene robe i usluga jedne zemlje u odnosu na drugu zemlju i time se koriguje nominalni kurs. • Proizvod nominalnog kursa i količnika inflacije u dvije zemlje. • De fakto odražava promejnu konkurentne sposobnosti države u odnosu do bilat.partnera. • Indeks pada  realna aprecijacija valute  izgubljena konkurentska prednost.

7. Nominalni efektivni DK • Odnos nacionalne valute do kušarice valuta najvažnijih trgovinskih partnera. • Efektivna aprecijacija/deprecijacija

8. Realni efektivni DK • Iz nominalnog efektivnog kursa koji se korigira za razliku inflacije između domaće ekonomije i inflacije u zemljama glavnim trgovinskim partnerima. • Nominalni kurs se prilagođava za odgovarajuću realnu vezu između cijena glavnih trgovinskih partnera i domaćih cijena. • Indeks realnog efektivnog kursa se koristi kod analize uticaja promjena kursa na konkurentnost domaće ekonomije. • Ukoliko dođe do povećanja indeksa realnog efektivnog kursa to ujedno označava pad realne vrijednosti KM, ali i povećanje konkurentnosti domaće ekonomije na tržištu glavnih trgovinskih partnera. • Realni efektivni kurs se iskazuje indeksnim brojem koji pokazuje: • prosječno povećanje - aprecijaciju (indeks ispod 100) ili • prosječno smanjenje, odnosno deprecijaciju kursa (indeks iznad 100) u odnosu na odabranu baznu godinu.

9. Na kraju 2012. smanjenje REER – trend realne deprecijacije = poboljšanje cjenovne konkurencije. • Raspon između REER i NEER je rezultat razlika u inflaciji.

10. Sistemi određivanja dk Slobodno fluktuirajući devizni kurs Fiksni devizni kurs Upravljani fluktuirajući devizni kurs

11. Slobodno fluktuirajući DK (clean floating) • Promjena u segmentima platnog bilansa: • Tekući bilans: Rast domaćih cijena  smanjenje konkurentnosti domaće robe  povećan uvoz  povećano potraživanje po devizama = deprecijacija valute. • Finansijski bilans: rast kamatnih stopa u inostranstvu  povećana potražnja po devizama (da ih uložimo u ino) = deprecijacija valute. • Međunarodne devizne rezerve: pokušaji sprečavanja deprecijacije value = država povuče devine rezerve i ponudi ih na tržištu  kao odgovor na povećanu potražnju, poveća ponudu  kurs “se vrati”.

12. Zbog uticaja na promejnu domaćih cijena dolazi do povećane potražnje po devizama Domaća valuta/strana valuta D1 S D S1 e1 120 e 100 Centralna banka puštanjem devizna na tržište (iz rezervi) povećava ponudu i “vraća” kurs 90 Zašto dinar apricira za vrijeme praznika? Količina deviza

13. Promjena makroekonomskih indikatora: • Razlike u inflacijama: • Dražava u kojoj se poveća inflacija treba da očekuje deprecijaciju svoje valute. • Razlike u kamatnim stopama (uvijek relativnim): • Država koja poveća kamatnu stopu treba da očekuje aprecijaciju svoje valute. • Razlike u nivou dohotka: • Povećan dohodak u državi utiče na deprecijaciju njene valute. • Očekivanja: • Odjednom veća količina novca u opticaju  očekujemo rast inflacije i špekulanti počinju da kupuju stranu valutu (povećava se potražnja po devizama)  domaća valuta depricira i prije nego je došlo do porasta stope inflacije • Drugi faktori – politički i psihološki: • Zašto američki dolar apricira kada izbije svaka regionalna kriza u sviju?

14. Upravljani fluktuirajući DK • Država eksplicitno ne najavljuje kada i koliko će intervenisati. • Trebaju devizne rezerve. • Dodatna ponuda deviza za sprečavanje deprecijacije i dodatno potraživanje za devizama za sprečavanje aprecijacije.

15. Režimi u okviru fleksibilnog DK(floating arrangements) • Zadnji podaci iz 1997. (IMF): • 67 država (1/3) u režimu. • 44 od njih nezavisno klizenje (među njima i većina razvijenih zemalja). • 23 upravljani fleksibilni DK. • Država interveniše ali intervencija nije transparentna i obajvljena (diskreciona intervencija). • Režim upravljanog fleksibilnog DK (managed float): • Snižavanje kratkoročnih oscilacija (leaning against the wind). • Uticaj na dugoročni trend = odlaganje inače potrebnog prilagođavanja kursa zbog promjena u ekonomskim temeljima (dirty floating)  država zadržava kurs na podcijenjenom nivou da bi stimulisala izvoz. • Režim nezavisnog klizenja (independent float): • Intervencije u načelu kratkotrajne, samo zbog sprečavanja nepotrebno velikih oscilacija do kojih dolazi povremeno zbog špekulativnih pritisaka na valutu.

16. Direktne intervencije države • Direktne intervencije države: • “nesterilizirane”  prati inflacija i • “sterilizirane”  interveniše i istovremeno emituje ili kupuje VP: • Sprečava deprecijaciju = ponudila je devize na tržištu (smanjila se količina domaćeg novca u opticaju). • CB kupuje VP nominovane u domaćoj valuti i tako “vraća” novac u opticaj. • Rezultat = neutralizovana intervencija i smanje se devizne rezerve.

17. Indirektne intervencije države • Monetarna politika = uticaj preko kamatne stope: • Država želi da zaustavi daljnju deprecijaciju valute. • Počne sa prodajom državnih obveznica. • Povećana ponuda vodi do smanjenja njihove cijene – tržišna kamatna stopa naraste iznad kuponske. • Povećana kamatna stopa privuče strane investitore. • Poveća se ponuda deviza na tržištu, a lokalni investitori ostanu u zemlji (ne kupuju devize da ih investiraju u ino) = aprecijacija domaće valute. • Opasno  inflacija.

18. Fiskalna politika: • Promjena nivoa trošenja države • Promjena stepena oporezivanja rezidenata. • Rezultat ovih promjena je promjena u obimu budetskog deficita/suficita. • Za sprečavanje deprecijacije = restriktivna fiskalna politika: • Smanjenje budžetskog deficita = ograničenje rasti budžetskih izdataka i/ili povećanje poreza. • Zbog toga se smanji ukupna potražnja (i za robom iz uvoza) = smanji se potražnja za devizama = aprecijacija kursa • Država ima više mogućnosti za efikasno upravljanje kursem preko fiskalne politike (ali je nepopularno!!!) nego monetarne.

19. Fiksni devizni kurs(pegged arrangements) • Država fiksira vrijednost svoje valute odnosno odredi njenu paritetnu vrijednost. • Država odredi granice u kojima će intervencijama održavati vrijednost valute  intervencija objavljena i transparentna. • Jedini primjer restriktivne vrste čistog fiksnog DK je valutni odbor (currency board). • Režim trajno fiksnog DK (permanent peg). • Variranje u strogim granicama bez obzira na promjene u privredi. • Rijedak primjer u praksi. • Režim prilagodljivog fiksnog DK (adjustable peg): • Vezivanje valute za drugu. • Granica kretanja oko pariteta: može biti uska ili široka. • 1997.godine 64 države (38 konvencionalni oblik +/-1% a 26 oblik sa širim granicama). • Režim puzećeg fiksnog DK (crawling peg): • Paritetna vrijednost se mijenja u redovnim intervalima. • Svaki put je promjena relativno mala. • 1997.gdoien 18 država.

21. Prednosti i slabosti sistema

22. Fiksni kurs - prednosti • pruža pouzdanu osnovu za kalkulacije u uvozno izvoznim poslovima, • olakšava utvrđivanje rentabilnosti investicionih ulaganja, • pozitivno djeluje na sklapanje dugoročnih poslovnih aranžmana sa stranim partnerima, • smanjuje rizik u ekonomskim transakcijama sa inostranstvom, • štiti nacionalnu privredu od kratkoročnih i stihijski poremećaja na svjetskom tržištu, • sužava prostor za špekulativne transakcije.

23. Fiksni kurs - nedostaci • nacinalnu ekonomsku politiku podređuje potrebi održanja datog deviznog kursa, • potrebne su mjere za usklađenost nivoa cijena u zemlji sa nivoom cijena u inostranstvu, • ne obezbjeđuje uravnoteženje platnog bolansa, • neophodna je spoljnotrgovinska kontrola, • slabi efekte monetarne politike, • nameće potrebu držanja većih monetarnih rezervi, • dovodi, po pravilu, do precijenjenosti nacionalne valute.

24. Varijabilni kurs - prednosti • obezbjeđuje veću autonomnost u vođenju ekonomske politike, • olakšava uravnoteženje platnog bilansa, • blagovremeno upućuje domaću privredu na potrebna prilagođavanja u okruženju, • smanjuje potrebu držanja velikih monetarnih rezervi, • nije potrebna stroga spoljnotrgovinska i devizna kontrola, • bolje je dejstvo mjera nacionalne monetarne politike, • sprečava, u principu, precjenjenost i potcijenjenosti nacinalne valute.

25. Varijabilni kurs - nedostaci • nema čvrste osnove za kalkulacije o rentabilnosti izvoznih i uvoznih poslova, • ne obezbjeđuje postojane kriterijume za ocjenu rentabilnosti investicionih ulaganja, • povećava rizik u ekonomskim transakcijama sa inostranstvom, • izlaže domaću privredu ne kontrolisanom uticaju svih kratkoročnih i stihijskih promjena na svjetskom tržištu, • obeshrabruje zaključivanje dugoročnih poslovnih aranžmana sa inostranim partnerima, • povećava mogućnosti za obavljanje špekulantskih poslova.

26. Promptni i terminski devizni kurs

27. Promptni i terminski DK • Razmjena deviza odmah. • Predviđeni kurs u budućnosti: • Pomoću spot deviznog kursa i kamatnih stopa za depozite/kredite u obije valute možemo oblikovati sintetičku alternativu terminskom poslu: • prvo posudimo određeni novčani iznos u prvoj valuti, • zatim zamijenimo posuđeni iznos u drugu valutu po trenutnom deviznom kursu i • uložimo taj iznos kao depozit.

28. Predviđeni DK • Računamo predviđeni terminski kurs: • F – terminski kurs • S – spot kurs • R – kamatna stopa • A i B – obje valute koje čine kurs • n – vrijeme od sklapanja do izvršenja forwarda u danima

29. Primjer:

30. Kotacije valuta

31. Kotacije na spot tržištu • Evropski način • Američki način • Direktna kotacija • Indirektna kotacija • Kotacija kupovne i prodajne cijene • Ukršteni devizni kursevi U deviznom trgovanju između banaka u koje je uključen USD (60% transakcija) Imamo kotacije japanskog jena (JPY) i korejskog vona (W): 135,62 JPY/USD i 763,89 W/USD. Ukršteni devizni kurs w/JPY računamo:

33. Kotacije na terminskom tržištu • Cijela kotacija • Bodovna kotacija • Godišnja premija/diskont Kotacija u obliku godišnje premije/diskonta je prikazana u obliku godišnje stope odstupanja od spot deviznog kursa. Ako uzmemo u obzir podatke iz primjera, ova kotacija bi glasila: spot 1,2453, termin -3,24 posto godišnje. Predznak minus govori da valuta kotira sa terminskim diskontom.

35. Devizna tržišta

36. Razvoj tržišta • Povećan obim finansijskih transakcija • Tehnološke promjene i inovacije = tijesna povezanost pojedinih deviznih tržišta • Velike oscilacije kurseva = hedžing

37. London New York Tokio San Francisko Bahrein Honk Kong Singapur 12 0 12 Vremenske zone Devizna tržišta su najlikvidnija kada je Evropa u ranim popodnevnim satima – istovremeno otvoreni evrospki centri i New York

38. Funkcije deviznog tržišta • Određivanje vrijednosti jedne valute u odnosu na drugu, • Prenosimo kupovnu moć iz jedne države u drugu, • Vršimo platni promet, • Informativna funkcija, • Prenos rizika između učesnika.

39. Učesnici na deviznim tržištima Klijent kupi USD evrima Lokalna banka Kupovina i prodaja velikih multinacionalnih preduzeća Brokeri Međubankarsko tržište glavnih banaka Lokalna banka Klijent kupi EUR dolarima Druga podjela je prema motivu: arbitražeri, špekulanti i hedžeri

40. Vrste transakcija i obim