Terminal dönem hastalıklar- Yaşamın sonunun planlanmasında pulmoner rehabilitasyonun yeri

1. Terminal dönem hastalıklar-Yaşamın sonunun planlanmasında pulmoner rehabilitasyonun yeri Dr. Öner BALBAY Düzce Üniversitesi Tıp Fakültesi Göğüs Hastalıkları Anabilim Dalı

2. Çıkar çatışması beyanı • Bu sunumumla ilgili çıkar çatışması yoktur

3. Terminal dönem hastalık Sözlük Anlamı: • Bir organ veya hastalığın en kötü durumu • Bu düzeyde organ ancak, ucu ucuna, zar zor çalışmaktadır • Örnek: • Terminal dönem böbrek hastalığı; • Böbrekler çalışmamakta, diyalize gereksinimi • Terminal dönem Akciğer hastalığı; • AC çok az çalışmakta, mekanik destek veya transplantasyona gereksinimi

4. Yaşamın Sonu (EoL) • Bir hastalık yada bozukluğun giderek kötüleşerek ölüme uzanmasına kadar geçen zaman dilimi • Kronik bir hastalık varlığı • Semptom ve fonksiyonal bozulmalar belirginleşir bazen fluktuasyon gösterir

5. Pulmoner Rehabilitasyon ERS/ATS • Pulmoner rehabilitasyon kronik solunum hastalığı olup semptomatik ve sıklıkla günlük yaşam aktiviteleri azalmış olgularda kanıta dayalı multidisipliner, kişiye özel tedavi yaklaşımıdır. • Multidisipliner • Kişiye Özel • Psikososyal, ERS-ATS statement Am J. RespCrit . CareMed 2006

6. Pulmoner Rehabilitasyon • PR programı şunları kapsar: • Egzersiz eğitimi, • Hasta eğitimi, • Psikososyal ve davranışsal yaklaşım, • Beslenme, • Kas eğitimi • Uzun dönem programa uyum önerileri. ERS-ATS statement Am J. RespCrit . CareMed 2006

7. Pulmoner Rehabilitasyon • PR, hastanın bireysel tedavisine eklenir ve şu konular göz önüne alınır: • Semptomları azaltmak • Fonksiyonel durumu iyileştirmek • Günlük yaşama katılımı arttırmak • Yaşam kalitesini artırmak • Hastalığın sistemik bulgularını stabilize ederek veya geri döndürerek sağlık giderlerini azaltmak Am J. RespCrit . CareMed 2006

8. TÜRKİYE ÖLÜM İSTATİSTİKLERİ • 2009 yılında 367 971 ölüm olayı gerçekleşmiştir • Ölenlerin % 43,2’sini 75 ve daha yukarı yaştakiler oluşturmaktadır TUİK; Sayı:173 25 Ağustos 2011

9. TÜRKİYE ÖLÜM İSTATİSTİKLERİ • 2009 yılında ilk defa olmak üzere, ölüm vakalarında ölüme sebebiyet veren ve ölümle ilgili tüm hastalıklar alandan derlenmekte, bu hastalıklar Uluslararası Hastalık Sınıflaması-10 (UHS-10)’a göre kodlanmakta • Ölüm nedeni bilinen vaka sayısı 280 531’dir TUİK ttp://www.tuik.gov.tr/PreTablo.do?tb_id=6&ust_id=1

10. Ölüm nedeni bilinen vaka sayısı 280 531’dir 55-75 yaş arası, KOAH erkeklerde 3., kadınlarda 4. ölüm nedeni

13. 2008 yılında toplam sağlık harcaması, 57 milyar 740 milyon TL

14. 2008 yılında toplam sağlık harcaması, 57 milyar 740 milyon TL Evde Bakım Hizmetleri? Rehabilitasyon Programları?? Pulmoner Rehabilitasyon???

15. Terminoloji Destek tedavisi • Hastalığın her döneminde hasta ve hasta yakınlarına verilen destek Palyatif bakım • Kür mümkün olmayacak hastanın kendisine ve yakınlarına onların konforu için verilen palyatif destek Son dönem bakım • Palyatif bakım verilen hastada ölüm yakın olduğunda yapılanlar

18. Kimler Son Dönem Bakım desteği almalıdır?(EoLC) • EoLCprogresif ve tedaviyi edilemeyen hastalıklardan etkilenen hastalara uygulanır • Kalp Yetmezliği • KOAH • Kanser • DM • Nörolojik hastalıklar (Motor nöron hastalıkları, MS vb.) • Diğer

19. Son Dönem Hasta • Sağlık Harcamalarının %30’u yaşamın son bir yılında gerçekleşmektedir • Son Dönem Bakımı hasta ölünceye kadar ileri, progresif ve tedaviye edilemeyen hastalıkların desteklenmesini kapsar • Bu bakımlar aile merkezli olmalıdır • Gereksiz yaşamın uzatılması girişimlerinden kaçınma

20. Son Dönem Hasta • Bu bakımlar; • Ağrı ve diğer semptomların kontrolü • Fiziksel (komfor, semptom kontrolü, hareket, diyet) • Psikolojik (korkuların ifadesi, duygulanım, saygınlığın korunması) • Sosyal (barınma, ekonomik durum, cihaz vs.) • Manevi (din, kültür, neden ben sorusu?) destekleri kapsar

21. Son Dönem Bakım • Palyatif bakım aile merkezli olmalıdır • Yaşamın sonundaki bakım kapsamında • Ağrı ve Semptom kontrolü • Hastanın saygınlığını korumak • Gereksiz yaşamın uzatılması girişimlerinden kaçınma

22. Obstrüktif AC hastalıkları KOAH Persistan Astım Bronşiektazi KistikFibrozis Diğer Akciğer Kanseri Prostat Ca Meme Ca Hematolojik maligniteler PPH Pre-post Cerrahi Pre-Post AC Transplantasyonu Ventilatöre bağımlı hasta Obezite ilişkili AC hastalığı Pulmoner Rehabilitasyon Resriktif AC hastalıkları İAH Göğüs duvarı hastalıkları Nöromusküler hastalıkları BOOP Chest 2007; 131:4-42 JCPR&P 2007; 27: 61-4

23. Terminal KOAH • PR, KOAH’ın hafif ve orta KOAH’ta yaşam kalitesi ve egzersiz toleransını arttırdığı bilinmekte • KOAH’ın son evrelerine kadar PR önerilmekte • Soluk eğitimi • Relaksasyon teknikleri • Uygun pozisyon verilmesi • Uygun postür

24. AnnThoracMed 2011;6(2);70-76

25. Egzersiz toleransında artma (1A) • Semptom kontrolü (Dispne) (1A) • Sağlıkla ilişkili yaşam kalitesinde artma (1A) • Hastanede kalınan gün sayısında azalma (2B) • Sağlık harcamalarında azalma (2B) • Maliyet-etkin bir yaklaşım (2C) • Yoğun PR programı Psikososyalyararlanım ( 2B) Chest 2007;131:4-42

26. KOAH da PR-GOLD2011

27. Terminal KOAH • KOAH’ın son evrelerine kadar PR önerilmekte • Terminal dönem KOAH hastalarında dispnepalyasyonu • Soluk eğitimi (soluk kontrolü) • Oksijen desteği, opiyatlara ek olarak • Fan kullanımı • Göğüs duvarı vibrasyonu • Pozisyon verme • Relaksasyon teknikleri Health and Quality of Life Outcomes 2007, 5:17

28. Son dönem KOAH-Fiziksel belirtiler • Dispne • Öksürük (Prodüktif veya nonprodüktif) • Depresyon/Anksiyete (%20-60) • Kilo kaybı/İştahsızlık • Kor pulmonale • Uyku bozuklukları Health and Quality of Life Outcomes 2007, 5:17

29. Terminal KOAH-PR • Ağır egzersiz aracılı hipoksemili olgularda PR ile birlikte oksijen desteği önerilmektedir • Seçilmiş ağır KOAH’lı olgularda NIMV ve egzersiz eğitimi birlikteliği egzersiz performansında ek düzelme sağlamaktadır • Ağır KOAH’lılarda rutin beslenme desteği ve PR birlikteliği ile ilgili yeterince veri yok Chest 2007;131:4-42

30. KAOH dışındaki hastalarda PR • KOAH dışı diğer kronik solunum hastalıklarında pulmoner rehabilitasyonun faydalı olacağı önerilmektedir. (Öneri Düzeyi: 1B) • Yeterli veri henüz oluşmasa da pratik uygulamalar, uzman ve otör görüşleri KOAH dışı diğer kronik solunum hastalıklarında kişiye uygun PR’nın tedavi stratejilerine eklenmesi önerilmektedir

31. Yaşamın son döneminde Akciğer Kanseri ve PR • Fiziksel performans • Semptom kontrolü Dispne Ağrı • Beslenme bozukluğu • Bireysel bakım güçlüğü • Psikolojik problemler • Kanserle ilişkili yorgunluk sendromu

32. Pulmoner Rehabilitasyon • Akciğer kanser cerrahisine medikal kontra-endikasyonun giderilmesi • Cerrahi komplikasyon oranlarının azaltılması • Semptom kontrolü • Kanserle ilişkili yorgunluk ve yaşam kalitesinde iyileşme • Bireysel yeterliliğin motivasyonu • Hastanede kalım süresi azalmakta • Adjuant kemoterapi uygulama şansı artmaktadır • Komplikasyon azalır • Jpn J ThoracCardipvascSurg 2005 • InteractiveCardiovascularandThoracicSurgery, 2006 • AnnInternMed. 2008; 148: 147 - 159

33. Yaşamın Sonu • ‘İnsanların nasıl öldüğü geride kalanların belleğinde o şekliyle yer eder’ DameCicelySaunders Founder of the Modern Hospice Movement • Oğlum Allah insanın sonunu getirsin Babaannem

34. teşekkürler