STRUKTURA WYJAŚNIENIA NAUKOWEGO

1. STRUKTURA WYJAŚNIENIA NAUKOWEGO Justyna Jasińska

2. Cechy ekonomii opisowej: • rozróżnienie między stwierdzeniem faktu a wyrażeniem opinii • takie formułowanie hipotez, aby ich następstwa można było poddać odpowied-nim testom • brak pytań typu „co powinno być” Ekonomii opisowej towarzyszy coraz większe skomplikowanie metod pomiaru zmiennych ekonomicznych oraz technik testowania hipotez.

3. Metoda naukowa To uzgodniony zestaw reguł, który społeczność naukowa uważa za wystarczający do wykazania prawdziwości wysuwanych hipotez oraz do zdobycia pewnego zasobu wiedzy. Przykład: „jedyną przyczyną inflacyjnego wzrostu cen jest wzrost podaży pieniądza”

4. Czym jest nauka? • wiedza • proces systematycznego gromadzenia wiedzy w pewnych dziedzinach • związana z pytaniem „dlaczego” Cel wysiłków naukowych: wyjaśnianie tego, co obserwujemy i przewidywanie tego, co zaobserwujemy w okolicznościach, które dotąd jeszcze nie istniały

5. Wyjaśnienie • próba wytłumaczenia tego, co początkowo nie jest zrozumiałe • wyjaśnienie praktyczne • wyjaśnienie opisowe • wyjaśnienie heurystyczne • wyjaśnienie naukowe

6. Wyjaśnienie naukowe • stara się tłumaczyć dane zjawiska przez logiczne wnioskowanie z uwzględnieniem pewnych praw ogólnych. Rozumowanie takie prowadzi do wniosku, jaki fakt (zbiór faktów) należy wyjaśnić. • przybiera formę dedukcyjno-nomologicznego wzorca wyjaśniania (K. Popper) • rozpatrywanie faktów w ramach pewnych teorii po to, by je „zrozumieć” i „zinterpretować”

7. Uogólnienie empiryczne • Jeśli związki między zjawiskami występują z wystarczającą regularnością, to regularność tę możemy wyrazić w postaci uogólnienia empirycznego. • „empiryczny” – coś opartego na obserwacji • „uogólnienie” – dane stwierdzenia odnoszą się do klasy zjawisk, a nie do poszczególnych przypadków • Odnosi się ono do wszystkich elementów danej klasy zdarzeń, a nie tylko do pojedynczego zdarzenia. Przykład „Drzewa liściaste jesienią tracą liście” Ale czy takie uogólnienie empiryczne można uznać za prawo nauki?

8. Zdania analityczne i syntetyczne • Zdanie analityczne – każde zdanie, którego prawdziwość można ustalić na podstawie samego znaczenia użytych słów • Zdanie syntetyczne – wszystkie zdania, których prawdziwość zależy od zbadania pewnych zjawisk w naszym otoczeniu

9. Prawa nauki • Występują jako przesłanki podane w formie zdań syntetycznych. • Prawo nauki wyraża związek między zjawiskami (przedmiotami). Może ono mieć formę zdania lub postać funkcyjną (matematyczną). • Naukowcy przypisują zdaniu ogólnemu moc prawa i nie wynika ona sama przez się z obserwowanych związków między rzeczami (zjawiskami). • Obserwacja empiryczna jest warunkiem koniecznym, ale nie wystarczającym do tego, by ustanowić prawo nauki. Przykłady Czysta woda zamarza zawsze w temperaturze 0°C. Miedź rozszerza się, gdy jest podgrzewana. pV=aT, gdzie a jest stałą

10. Prawa przyczynowo-skutkowe • Prawo nauki może być albo nie być prawem przyczynowo-skutkowym. • Prawo tego rodzaju implikuje sekwencję zdarzeń (przybiera zawsze postać: jeśli wystąpi A, to wystąpi B, przy czym B nigdy nie poprzedza A).

11. Prawa przyczynowo-skutkowe Przyczyną danego zdarzenia jest zestaw warunków wystarczających do tego, by ono zaszło. Zdarzenie zachodzi gdy wszystkie warunki są spełnione. Każdy z nich oddzielnie jest warunkiem koniecznym, ale niewystarczającym. Przykład: Dlaczego ogień zgasł? Warunki wystarczające do tego, by ogień płonął: 1. obecność spalającego się materiału 2. odpowiednia temperatura 3. dostęp tlenu Gdy wszystkie warunki są spełnione dana substancja pali się.

12. Hierarchia praw • Prawo nauki można wyjaśniać traktując je jako nieuchronny skutek działania innych praw nauki, które odnoszą się do szerszej klasy zjawisk. • Przesłanki przyjęte w wyjaśnianiu prawa nauki same są prawami nauki. • Zdolność do wyjaśniania prawa przez powoływanie się na prawa wyższego rzędu musi mieć jakiś kres. • W wyjaśnianiu prawa nauki nie trzeba formułować warunków początkowych.

13. Hipoteza • Stwierdzenie, że coś rzekomo istnieje, a zaakceptowanie go może w rzeczywistości nastąpić na podstawie obserwacji prowadzonej za pomocą zmysłów lub eksperymentu • dotyczy tego co dotychczas nie było obserwowane • z hipotezy powinny wynikać następstwa, które mogą być poddawane odpowiednim testom w celu odrzucenia lub stwierdzenia fałszywości hipotezy • Jest pożytecznym sposobem patrzenia na świat, gdyż wzbogaca nasz obraz rzeczywistości. Prawo nauki jest hipotezą, która jest zdaniem ogólnym, zweryfikowanym przy użyciu rygorystycznych testów.

14. Hipoteza Przykład Problem: brak lekarzy Czynniki wpływające: wynagrodzenie, ogólne warunki pracy, liczba miejsc w szkołach medycznych, warunki selekcji, prestiż społeczny zawodu itd. Hipoteza (H): „Jedyną przyczyną braku lekarzy są niskie oczekiwane płace w ciągu całej kariery zawodowej” Następstwo (I): Jeśli tempo wzrostu płac będzie szybsze, podaż lekarzy zwiększy się. Jeśli H jest prawdziwa, to I jest prawdziwe. I jest fałszywe (jak wykazują obserwacje). H jest fałszywa. Przesłanka Przesłanka Wniosek

15. Teorie • TEORIA operuje pojęciami, które nie są obserwowane i nabierają znaczenia jedynie w ramach definicji używanych w tej teorii. • Obejmują pojęcia teoretyczne, a także prawa nauki. Przykład Teoria popytu wyjaśnia hipotezę dotyczącą popytu.

16. Modele: pierwsza analiza • Podział modeli: • modele fizyczne • modele teoretyczne (pojęciowe) • Modele pojęciowe pozwalają weryfikować teorię w sposób pośredni.

17. Prawa i hipotezy probabilistyczne • deterministyczne – zdania ogólne odnoszące się do wszystkich elementów danej klasy zdarzeń; są na pewno prawdziwe i nie dopuszczają żadnych wyjątków „drzewa liściaste tracą liście na jesieni” • probabilistyczne – zdanie odnoszące się do grupy, a nie do konkretnego jej członka, natomiast wniosek dotyczy jednego członka zbiorowości; droga wnioskowania prowadzi od ogółu do szczegółu „powszechnie wiadomo, że palenie papierosów zwiększa prawdopodobieństwo zachorowania na raka płuc”

18. Podsumowanie • metoda hipotetyczno-dedukcyjna – prawa stanowią część przesłanek, z których za pomocą logicznego rozumowania wyciąga się wnioski; te z kolei są weryfikowane przez fakty • Przyczyny zainteresowania wyjaśnieniem naukowym: • popularność „wyjaśnienia naukowego” <= sukcesy • możliwości szerokiego zastosowania w ekonomii

19. Teoria ekonomii • Cel: uporządkowanie mnóstwa pojedynczych zdarzeń (tak by stały się one zrozumiałe) oraz względnie dokładne prognozowanie przebiegu przyszłych zdarzeń • Problem: brak stałych fizycznych (p=10-0,01q) • Cechy: • pozwala wyjaśnić wiele złożonych zjawisk • duża zdolność wyjaśniania zachodzących procesów • duża siła predykcji