Download
1 / 38
400 likes | 653 Views
Prognozowanie. i symulacje dr Małgorzata Radziukiewicz. O potrzebie prognozowania. Czy rzeczywiście rzadko zajmujemy się przewidywaniami przyszłości? Czy raczej nie uświadamiamy sobie zakresu wyborów i decyzji podejmowanych na podstawie tych przewidywań?. Prognozowanie.
E N D
Prognozowanie i symulacje dr Małgorzata Radziukiewicz
O potrzebie prognozowania Czy rzeczywiście rzadko zajmujemy się przewidywaniami przyszłości? Czy raczej nie uświadamiamy sobie zakresu wyborów i decyzji podejmowanych na podstawie tych przewidywań?
Prognozowanie • „Jest to wybór najbardziej prawdopodobnej drogi rozwoju wyróżnionego zjawiska ekonomicznego w nadchodzącym okresie, przy czym podstawą tego wyboru jest dotychczasowy przebieg zjawiska i aktualny stan układu.” (red. A. Zeliaś „Prognozowanie ekonomiczne. Teoria. Przykłady. Zadania.”, PWN, Warszawa 2003.) • „Przewidywanie to wnioskowanie o zdarzeniach nie znanych na podstawie zdarzeń znanych.”(M. Cieślak „Prognozowanie gospodarcze. Metody i zastosowania.”, PWN, Warszawa 2004.)
Dążenie do poznania przyszłości jest dla człowieka czymś bardzo naturalnym – od najdawniejszych czasów w obrębie wszystkich cywilizacji funkcjonowały wróżby i wróżbici. Odpowiedzi na pytanie o to, co ma nastąpić, szukano w gwiazdach, wnętrznościach zwierząt ofiarnych, wyglądzie dłoni itp. Astrologii używano przede wszystkim do prognozowania pogody oraz wyznaczania szczęśliwych dni. Większe przepowiednie, jeśli były trafne, przynosiły sławę i bogactwo. Nietrafione niejednokrotnie kończyły się śmiercią astrologa (szczególnie w Chinach).
Mogą nas, współczesnych, oczywiście śmieszyć owe starożytne metody przewidywania przyszłości, ale miejmy świadomość, że nie tak wiele się pod tym względem zmieniło. Nadal funkcjonują i bardzo dobrze prosperują różnego rodzaju wróżki, a ich klientami bywają ludzie, z pozoru wykształceni, w tym przynajmniej sensie, że legitymują się świadectwami maturalnymi, a nawet dyplomami wyższych uczelni i to niekoniecznie tych „podejrzanych”. Horoskopy propagowane są przez media elektroniczne, wykorzystujące skądinąd najnowsze technologie. Co więcej, zainteresowanie tarotem i podobnymi zabawkami w skali społecznej przewyższa zapewne zapotrzebowanie na publikacje popularnonaukowe. Jeśli więc przyjdzie nam do głowy mówić o ciemnocie i zacofaniu w starożytności, bądź w średniowieczu, to ugryźmy się lepiej w język, nim ktoś, patrząc z boku, nie powtórzy za Mikołajem Wasiljewiczem Gogolem: „Z samych siebie się śmiejecie”.
Człowiek od zawsze nie tylko posługiwał się wróżbami, ale również starał się kojarzyć fakty i łączyć je w pewne zależności. Czynią tak przecież również zwierzęta. Znane są eksperymenty, w których po zapaleniu się lampki szczury traktowano słabym, acz przykrym dla nich impulsem elektrycznym. Po niedługim czasie gryzonie próbowały uciekać, kiedy tylko zapalała się lampka. Podobny mechanizm kazał zapewne ludziom od zarania dziejów chronić się przed nadciągającą burzą, gdy niebo zasnuwały ciężkie, ołowiane chmury i zrywał się silny wiatr. Tego typu postępowanie można by określić mianem prognozowania fenomenologicznego, jako że nie wchodzi się tu w istotę zjawiska, a raczej koncentruje na samym jego powierzchownym opisie po to, by wyłapać mniej lub bardziej ewidentne związki przyczynowo-skutkowe.
…….na medycynie i pogodzie zna się każdy…… Wśród wielu metod są i takie, który pozwalają określić następstwa pogodowe na bazie tzw. "prognostyków" - są najstarsi górale, budzące się przedwcześnie niedźwiedzie czy borsuki lub fenologiczne pory roku - czy zjawisk wizualnych w atmosferze będących symptomami stanów atmosfery lub jej zmian w najbliższej przeszłości.
Astrologia (z gr. dosłownie "nauka o gwiazdach") – badanie położenia ciał niebieskich przy założeniu, że istnieje korelacja między zjawiskami na niebie a losem poszczególnych ludzi i wydarzeniami na Ziemi. Astrologia jest uznawana za pseudonaukę i z tego tytułu podlega marginalizacji w życiu publicznym. W latach 60. naukowcy z NASA odkryli, że planety będące w koniunkcji lub opozycji do Słońca wzmacniają siłę burz magnetycznych. Jednak sam fakt, iż wyrzucane z takich burz wysoko energetyczne cząsteczki mogą wpływać na fizjologię oraz system nerwowy istot żywych, nie uwiarygadnia jakichkolwiek obserwacji astrologicznych, zwłaszcza opierających się na dacie urodzin danej osoby Współcześni, zachodni astrolodzy w mniejszym stopniu zajmują się w związku z tym prognozowaniem wydarzeń, a większy nacisk kładą na analizę osobowości, jako pewnego rodzaju doradcy życiowi.
Prognozowanie Prognozowanie to racjonalne, naukowe przewidywanie przyszłych zdarzeń (M.Cieślak „Prognozowanie gospodarcze. Metody i zastosowania.”, PWN, Warszawa 2004.)
Efektem prognozowania jest prognoza • Termin „prognoza”w prowadził do nauki Hipokrates. • Gnoza (z greckiego) oznacza wiedzę. • Prognozazaś to uprzednia wiedza, przewidywanie.
Prognoza – przegląd definicji • ● Prognoza (z gr. prognosis) przewidywanie, zapowiedż czegoś, oparte na określonych danych, obliczeniach, objawach, itp. • (Słownik Wyrazów obcych, PWN, Warszawa 1972). • ● Przez prognozę rozumiemy sąd o zajściu określonego zdarzenia w czasie określonym z dokładnością do momentu (punktu) lub okresu (przedziału) czasu, należącego do przyszłości. (Z.Czerwiński, „Dylematy ekonomiczne”, PWE, Warszawa 1992). • ● Prognoza naukowa, przewidywanie naukowe, metodol. teza dotycząca przyszłości, przewidywanie przyszłych faktów, zjawisk czy zdarzeń na podstawie uzasadnionych przesłanek ustalanych w toku badań naukowych, formułowane jako wytyczna dalszego postępowania przez specjalistów w danej dziedzinie nauki; formułowanie prognoz naukowych ma doniosłe znaczenie w zakresie perspektywicznego planowania rozwoju poszczególnych dziedzin życia społecznego, produkcji przemysłowej, badań naukowych, itp. (Encyklopedia Powszechna PWN, Warszawa, 1988)
Prognoza • ● Prognoza jest formułowana z wykorzystaniem dorobku nauki. • ● Prognoza jest stwierdzeniem odnoszącym się do określonej przyszłości (jest określona explicite przez podawania momentu / przedziału czasu). • ● Prognoza jest stwierdzeniem weryfikowanym empirycznie (samo stwierdzenie prognozy jest precyzyjne oraz jest określony explicite lub implicite czas, w którym prognoza ma być sprawdzona). • ● Prognoza nie jest stwierdzeniem stanowczym ale jest stwierdzeniem akceptowanym. • explicite (łac.) jasno, wyraźnie • implicite (łac.) domyślnie
Prognoza • Budowa prognozy nie jest celem samym w sobie. • Funkcje prognoz: • ■ preparacyjna (prognoza jest działaniem, które przygotowuje inne działania, prognoza zatem wspomaga procesy decyzyjne w skali mikro- i makroekonomicznej) • ■ aktywizująca (polega na pobudzeniu do podejmowania działań sprzyjających realizacji prognozy – gdy zapowiada zdarzenia korzystne – i przeciwstawiających się jej realizacji – gdy przewidywane zdarzenia są oceniane jako niekorzystne) • ■ informacyjna (polegająca na oswajaniu ludzi z nadchodzącymi zmianami, zmniejszeniu lęku przed przyszłością)
Prognoza Funkcja preparacyjna – stworzenie dodatkowych przesłanek w procesie podejmowanie racjonalnych decyzji gospodarczych 1. Podmiot podejmujący decyzje zwany jest decydentem/. 2. Decydent – pojedyńczy człowiek, grupa osób, podmiot gospodarczy lub instytucja. 3. Trafne odgadnięcie tego co napotkamy w przyszłości pozwala na dobre zaplanowanie przyszłej działalności. np. przedsiębiorstwa - sprzedaż wyrobów przez producenta (samochodów) Decyzje o wielkości produkcji (samochodów): prognoza działań promocyjnych; prognoza skutków reklamy; prognoza zamożności społeczeństwa; prognoza wyrobów i cen u „konkurencji”; prognoza importu i eksportu, itp.
Prognoza Funkcja aktywizująca – wyznaczenie prognoz ostrzegawczych - prognoza spadku sprzedaży; - prognoza ilości produktów z wadami (samochodów z wadami konstrukcyjnymi); - prognoza wyrobów nie odpowiadających normom technicznym, itp.
Prognoza Funkcja informacyjna - prognoza cen produktów wprowadzanych na rynek (samochodów); - prognoza „nowinek” technicznych (nowych modeli samochodów); - prognoza na temat bezpieczeństwa użytkowanych modeli itp.
Symulacja-przegląd definicji • Symulacja to badanie możliwych stanów interesującego nas fragmentu rzeczywistości za pomocą eksperymentowania na modelu. • Eksperymentowanie polega na obliczaniu wartości zmiennej endogenicznej przy różnych, dopuszczalnych wartościach zmiennych objaśniających lub różnych wartościach parametrów. (M.Cieślak, „Prognozowanie gospodarcze. Metody i zastosowania.”, PWN,2004) • Symulacja to wprawienie modelu w ruch i obserwacji reakcji zmiennych endogenicznych na zmiany wartości zmiennych egzogenicznych. • Symulacja wykorzystuje model do przedstawienia przebiegu w czasie istotnych charakterystyk badanego systemu lub procesu. • (J.Gajda, „Prognozowanie i symulacja a decyzje gospodarcze”, AcademiaOeconomica,WydawnictwoC.H.Beck, 2001)
Metoda prognozowania obejmuje sposób przetworzenia informacji o przeszłości zjawiska oraz sposób przejścia od informacji przetworzonej do prognozy • reguła prognozy = • sposób przejścia diagnozowanie przeszłości budowa modelu formalnego (np. modelu trendu, modelu ekonometrycznego ) lub myślowego (umysł eksperta) określanie przyszłości
Głównym przedmiotem naszego zainteresowania będąmetody prognozowania szeregów czasowych • Rys. 1. Schemat prognozowania na podstawie szeregu czasowego model yPn+1, yPn+2,…, yPT y1 , y2, y3,..., yn reguła prognozowania przeszłość przyszłość
Metody prognozowania szeregów czasowych • ● w modelach tych czas reprezentuje wszystkie czynniki wpływające na zmienne; • ● do diagnozowania przeszłości są wykorzystywane przede wszystkim: • ◦ analityczne i adaptacyjne modele tendencji rozwojowej; • ◦ modele składowej periodycznej; • ◦ modele autoregresyjne (metody Boxa-Jenkinsa); • ◦ łańcuchy Markowa. • ● metody są przydatne do sporządzania prognoz krótkookresowych.
