HALK EDEBİYATI ÖZELLİKLERİ

1. HALK EDEBİYATI ÖZELLİKLERİ Halk ozanlarınca ortaya çıkarılmış ve İslamiyet öncesi özellikler taşıyan bir edebiyattır. Nazım birimi “dörtlüktür(Nazım biçimi yazılış biçimi demektir.) Ulusal ölçü olan hece ölçüsü kullanılmıştır. Daha çok yarım uyak kullanılmıştır. Dini konuları işleyen şiir türleri de vardır.(Tekke) Koşuk- sagu- destanın uzantısı bir edebiyattır. Yazarları bilinenler Tekke ve Aşık edebiyatıdır. Kulak için kafiye anlayışı hakimdir,konu bütünlüğü vardır İSLAMLIK ÖNCESİ TÜRK ŞİİR BİÇİMLERİ KOŞUK(Halk edebiyatında koşmanın;Divan edebiyatında gazelin karışıklığıdır.) SAGU(Halk edebiyatında ağıtın;Divan edebiyatında mersiyenin karşılığıdır.)

2. 2) ANONİM HALK EDEBİYATI (YAZARLARI BELLİ DEĞİL) MANİ , TÜRKÜ, TEKERLEME, NİNNİ, AĞIT, BİLMECE, MASAL, KARAGÖZ, ORTAOYUNU KAVUŞTAK  Türküde bulunur “nakarat” tir. BENT  Türküde asıl sözlerin bulunduğu bolum 3) AŞIK EDEBİYATI (11’li)KOŞMA (8’li)SEMAİ BUNLAR BİÇİMDİR (7,8’li)VARSAĞI(Hey,bre) (8,11’li)DESTAN KOŞMA VE SEMAİNİN TÜRLERİ GÜZELLEME: Sevgili , doğa, ya da herhangi bir varlığın betimlemesi yapılır. KOÇAKLAMA: Yiğitlik, kahramanlık gibi konuları işler. TAŞLAMA: Herhangi bir konuda yergi bildiren şiirlerdir. AĞIT: Bir kimsenin ölümünden duyulan acıları dile getiren türdür.

3. 4-)TEKKE EDEBİYATI İLAHİ  Allah’a olan sevgiyi dile getirir. NEFES  Bektaşi tarikat görüşleri. DEME  Bektaşi tarikatinin söyledikleri şiirler. NUTUK  Tarikata girenleri bilgilendirmek. ŞATHİYE  Allah’la şakalaşır gibi yazılan şiirler. DEVRİYE  Allah’tan geliş ve ona dönüş. TEKKE EDEBİYATI ŞAİRLERİ YUNUS EMRE (1250-1320) >>>Divan, Risalet’un Nushiye, lirizmin halk Temsilcisi. HACI BAYRAM VELİ>>>Bayramiye tarikatının kurucusu, medrese öğrenimi Görmüş. KAYGUSUZ ABDAL>>>15.yy>Alevi-Bektaşi şiirinin kurucusu-Budalaname: sofularla alay etmiş- hem hece hem de aruzla yazmış.

4. EŞREFOĞLU RUMİ>>>Hacı Bayram’ın damadı-hem aruz hem de heceyle yazmıştır. PİR SULTAN ABDAL>>>16.yy-asılmış-Divan şiirinden hiç etkilenmemiştir. AŞIK EDEBİYATI SANATÇILARI KÖROĞLU>>>Koçaklamalarıyla Ünlü-16.yy-yiğitlik,aşk,sevgi konularını işlemiştir. KARACAOĞLAN>>>17.yy-çok gezmiş-çapkın-Divan ve Tekke şiirinden hiç etkilenmemiştir-koşma, semai şairidir. KAYIKÇI KUL MUSTAFA>>>17.yy-yeniçeridir-Genç Osman Destanı çok ünlüdür. AŞIK ÖMER>>>17-18.yy-Aşık edebiyatında en çok şiiri yazan odur.(1500’e yakın)dili ağır;çünkü aruzla da yazılmış birçok şiiri vardır. GEVHER>>>16-17.yy-divan edebiyatından etkilenmiş aruzla da şiirler yazmıştır. ERZURUMLU EMRAH>>>18-19.y-divan şiirini iyi bilir hecede daha başarılı. DERTLİ>>>18-19.yy halk şiirinin son üstatlarından ,aruzla da yazmıştır. SEYRANİ>>>18-19.yy Kayserili-taşlama denince akla o gelir DADALOĞLU>>>18-19.yy-Divan şiirinden hiç etkilenmemiştir-koşma ,destan,varsağı “Ferman padişahınsa, dağlar bizimdir.”ona aittir. BAYBURTLU ZİHNİ>>>19-20.yy-medrese-hece-aruz-sergüzeştname AŞIK VEYSEL>>>19-20.yy- DOSTLAR BENİ HATIRLASIN-SAZIMDAN SESLER .

5. DİVAN EDEBİYATI ÖZELLİKLERİ • Saray, yüksek zümre, havas edebiyatı olarak da bilinir. • Dili ağırdır, bu yönü Servet-i Fünun edebiyatına benzer. • Söz sanatları çok sık kullanılır. • Şair ve yazarları okumuş kişilerdir. • Parça bütünlüğü önemlidir, konu birliği daha çok mesnevilerde görülür. • Göz için kafiye vardır. • “Mazmun”denilen kalıplaşmış sözleri vardır (Boy-selvi, kaş-yay, kirpik-ok) • Roman, hikaye gibi uzun konular mesnevi nazım biçimiyle yazılmıştır. • Düzyazı (nesir) şekli de vardır; ama şiir daha önemlidir. • Arapça-Farsça tamlamalar çokça kullanılmıştır. DİVAN ŞİİRİ NAZIM ŞEKİLLERİ BEYİTLERLE YAZILANLAR: Gazel,(müstezat şekli de var) Kaside,Kıta,Mesnevi>>>Bunlar biçimdir. Tevhit, münacaat, naat, methiye, hicviye, cülüsiye, mersiye>> Bunlar türdür.

6. GAZEL>>>5-15 beyit- matla(ilk beyit)-makta(son beyit), beyt’ül gazel (gazelin en güzel beyti) yek ahenk(konu birliği olan gazel),Yek avaz(konu birliği ve tüm beyitleri aynı güzellikte)-aa, ba, ca … MÜSTEZAT>>>Gazelin her dizesine aynı ölçüyle dize eklemek KASİDE>>>33-99 beyit arasında yazılır-en güzel beytine beyt’ül kasid denir-aa, ba, ca… Bölümleri:Nesib-Teşbib, girizgah, Methiye, Fahriye,Tegazül,Dua KITA>>>2-12 beyit, uyak düzeni gazelle aynı anlam birliği görülür. MESNEVİ>>>uzun konular,-aa, bb, cc…,5 mesnevi bir hamse eder. .

7. DÖRTLÜKLERLE YAZILANLAR • RUBAİ>>>aaba, Ömer Hayyam,tek dörtlük,her konuda yazılır. • MURABBA>>>aaaa, bbba…, 3-7 bent, övgü, yergi,didaktik konularda • Yazılır. • TUYUĞ>>>Türkler bulmuştur-rubaiyle benzer özellikler taşır. • ŞARKI>>>abab, cccb-3-5 dörtlük-Lale Devri-Nedim bulmuş

8. BENTLERLE KURULANLAR (4’lü)MURABBA>>>Terbi, şarkı, bunun bölümleridir. (5’li)MUHAMMES>>>aaaaa, bbbba, cccca… a) Tahmis>>>Gazelde her beytin üzerine üç dize konur. b) Taştir>>>Gazelde her beytin arasına üç dize konur. c) Tardiye>>>İlk bendinin son dizeleri diğerleriyle uyaksız. TERKİB-İ BENT>>>5-10 bent-her bent 10-20 dizedir, vasıta beyti var.Baki’nin “Kanuni Mersiyesi” bu türe girer. TERCİ-İ BENT>>>10’ar beyitlik-12 bent-Ziya Paşa tanınmıştır. YENİ TÜRK EDEBİYATI NAZIM ŞEKİLLERİ İKİLİ>>>(aa,bb,cc,çç…) her beyit kendi arasında kafiyelidir TERZARİMA>>>üçer dizelik bentler-Tevfik Fikret getirmiştir DÖRTLÜ>>>çapraz sarmal kafiye- dörtlük seklindedir SONE>>>iki dörtlük iki üçlük (abba,abba…)Servet-i Fünun BAGIMSIZ BİÇİMLER: Serbest müstezat >>>düzenli düzensiz aruz hece

9. DİVAN EDEBİYATININ ŞAİRLERİ AŞIK PAŞA>>>(13.yy) Garipname (didaktik) ,Türklere tasavvufu öğretir.Bilinçli bir şekilde Türkçe’yi kullanmıştır. MEVLANA>>>(13.yy) Mesnevi,Divanı-ı kebir,Fihi Ma Fih, Mektuplar, Rubailer, Mecalis-i seba SULTAN VELED>>>(13-14)Mevlana’nın oğludur.İbtidaname, İntihaname, Rübabname HOCA DEHHANİ>>>(13.yy)1 kaside9 gazel-Selçuklu Şehnamesi Dindışı Divan edebiyatının kurucusudur. AHMEDİ>>>(14.yy) Divan, İskendername, Cemşid-i Hurşid eserleridir. KADI BURHANETTİN>>>Gazel ve tuyuğlarıyla meşhurdur.aynı zamanda hükümdardır. NESİMİ >>>Azeri Türkçe'si –Hurufilik(Evreni maddeye dayandırır) görüşü-Türkçe,ve Farsça divanlar. ŞEYHİ>>>Harname, Divan, Hüsrev-i Şirin SÜLEYMAN ÇELEBİ>>>Vesilet-ün Necat, Mevlid

10. ALİ ŞİR NEVAİ>>>Muhakemet-ül Lügateyn, Mecalüs’ün Nefais, Mizan’ül Evzan hamse sahibi ilk yazarlarımızdandır.Diğerleri Nevizade Atayi, Taşlıcalı Yahya’dır. AHMET PAŞA>>> “Kerem” redifli kasidesyle kendisini Fatih Sultan Mehmet’e affettirmiştir. Bir de divanı vardır. NECATİ>>>Yerli motifleri sıklıkla kullanmıştır.(1509) FUZULİ>>>Beng u bade, şikayetname, Leyla ve Mecnun, Hadikat!üs Süeda , Su Kasidesi BAKİ>>>Terkib-bent şeklinde yazdığı “Kanuni Mersiyesi” çok ünlüdür.şairin bir de Divan’ı vardır.Şairlerin sultanı ,unvanını almıştır. NEFİ>>>Hiciv denince o gelir akla, Siham-ı Kaza’sı ünlüdür. NABİ>>>Didaktik denince o gelir akla Hayriyye, Hayrabad, Tuhfet’ül Harameyn, Surname onun başlıca eserlridir. KATİP ÇELEBİ>>>Cihannüma,Fezleke, Tuhfet’ül Kibar,Keşf’i Zünun, Mizan’ül Hak genellikle düzyazı alanında eserler vermiştir. NEDİM>>>Mahallileşme akımını başlatmıştır, şarkıyı bulmuştur.Tasavvuftan hiç etkilenmemiştir. Bir Divan’ı vardır. ŞEYH GALİP>>>Hüsn-ü Aşk’ı çok meşhur, Sebk-i Hindi akımını kullanmış.