Çocuk Sağlığının İzlenmesi

1. Çocuk Sağlığının İzlenmesi Prof. Dr. Ufuk Beyazova Kocaeli-Ekim/2014

2. Sağlamsa neden izliyoruz?

3. Çocuk Sağlığını İzlemenin Amaçları Çocukların sağlığını: • 1) değerlendirmek • Büyüme ve gelişmenin değerlendirilmesi • Erken tanı • 2) korumak • Aşılama • Riskleri belirleme • Aile danışmanlığı • 3) geliştirmek • Bedensel sağlık (spor, beslenme) • Çevresel sağlık (Fizik, biyolojik, toplumsal çevre)

4. İzlemesürecinde genel ilkeler • Gülümsemeilebaşlamalı • Aileningelentümbireyleriiçerialınmalı • Oturtulmalıveetkindinlemeyapılmalı • Tanıileyetinilmemeli, önerilerezamanayrılmalı • Hem kurum hem aile için kayıt tutulmalı

5. İzleme sürecinde genel ilkeler • Aileyi ve çocuğu gözleme: • Çocukla aile bireylerinin ilişkisi nasıl? • Aşırı yardım edici, çocuğa fırsat tanıyıcı, aşırı disiplinli, çok titiz, ilgisiz, vb. • Aile bireylerinin birbiri ile ilişkisi nasıl? • Sevecen, gergin, suçlayıcı, ilgisiz,vb. • Çocuğun davranışları nasıl? • Aşırı hareketli, korkak, ilgisiz, saldırgan, vb.

6. Yaşa göre izlem konuları İzlemler, sağlık personelinin “Bebek ve Çocuk İzlem Protokolleri”nin uygulanması sırasında kullanılmak üzere başvuru kaynağı olarak oluşturulmuştur. İzlemler, Bakanlık politikaları ve Dünya Sağlık Örgütü’nün önerileri doğrultusunda, Milli Pediatri Derneği, Türk Pediatri Kurumu, Türk Neonatoloji Derneği ve Sosyal Pediatri Derneğinin katkıları ile hazırlanmış

7. Hekim çocuk sağlığını nasıl izler?

8. İzleme basamakları • Öykü • Muayene • Taramalar • Danışmanlık

9. Birinci ay

10. Birinci ay • Öykü: • dışkılama, • ağlama, • anne sütü alma, • kardeşlerle ilişki, • Annelik hüznü • Soy geçmiş • HBsAg taşıyıcılığı • Fizik İnceleme: • gözde kırmızı yansıma, • GKÇ • kalp sesleri, • genital organlar • Sakral çukur

11. HBsAg (+) anne Bebeğe HBIG+Aşı Aşı 1 ve 6. ayda yeniden Ev halkını kontrol et (Baba ve kardeşler) 9. ayda kontrol antiHBs (-) ise aşılamayı yenile HBsAg (+) olanları sevket HBsAg (-), Anti HBs (-) ise aşıla AntiHBs %95 (+) olur

12. Aşılama sonrası yalnızca bebeklerin % 63.4’ üne serolojik kontrol yapılmıştı. • Bir bebek HBsAg(+) bulundu. • Bebeklerin %88.1’ inde anti HBs pozitif idi • Kardeşlerin %65.8’i kontrol edilmişti. Bunların da %57.1i pozitif idi. Polat S1, Camurdan AD, Aksakal N, Agladioglu S, Beyazova U, Sahin F, Atak A. Er A. Evaluation of perinatalandintrafamilialhepatitis B preventionprogrammes in a wellchildclinic: 9-year follow-upstudyin Turkey.Trans R Soc Trop MedHyg. 2011 Apr;105(4):220-5.

13. ANNEDE DOĞUM SONRASI DEPRESYON RİSKİ TARAMASI Tarama Gerekçesi: Annelerde doğum sonrası risk belirleyip psikiatri danışımının yapılması Böylece bebeğin bakım ve gelişiminin sağlıklı olarak devamlılığının sağlanması Tarama Yöntemi: Edinburgh postnatal depresyon ölçeği Edinburgh ölçeği ile risk saptanan annelere psikiatri danışımı

14. Birinci ay danışmanlık • Emzirme sorunlarının çözümü • Uyku • Giysi, oda sıcaklığı • Konak, pişik, burun tıkanıklığı • Kolik • Sigara • Sünnet • HB aşısı • D vitamini

15. sünnet • Ülkemizde ortalama sünnet yaşı 6 dır. • Çocukların yalnızca % 14.8’i bir yaşından önce sünnet olmuştu. • Ailelerin yalnızca % 15.2’i tıbbi yararı olabileceğini biliyordu. • Ailelerin %13.3’ ü geleneksel sünnetçiye yaptırmıştı. SahinF1, Beyazova U, AktürkA.Attitudesand practices regarding circumcision in Turkey. Child Care Health Dev. 2003 Jul;29(4):275-80.

16. Uzun emzirmeyi sağlama • Ortalama emzirme süresi 11.4 aydı. • 12 aydan önce emzirmeyi sonlandırmada risk faktörleriilk 3 ayda ek besin başlamış olma, prematürelik, doğumdan önce emzirmeye niyet etmemiş olma • Annenin algısı «sütüm yetmiyor» CamurdanAD, Ilhan MN, Beyazova U, Sahin F, VatandasN, Eminoglu S. How toachievelong-term breast-feeding: factorsassociatedwithearly discontinuation.PublicHealthNutr. 2008 ;11(11):1173-9.

17. İkinci ay

18. İkinci ay • Öykü • Emzirme sorunu var mı? • Kaka sayısı • Kolik • Fizik İnceleme • Önceki muayenenin bulguları • Ağırlık, boy, baş çevresi • Kalçada abduksiyon kısıtlılığı

19. Yaşamın ilk 2 yılında dışkılama örüntüsü • Birinci ayda günlük kaka sayısı ortalama 6 idi. • Olgunların neredeyse tümünde 2. ay sonunda azalmaya başladı. • Bebeklerin %40’ında günde bir kakanın altına düştü • 6. ay sonuna dek böyle devam etti • Anne sütü alanların kaka sıklığı mama alanlardan yüksekti • İlk 2 ayda kolik yakınması olanların kaka sıklığı 2 yıl boyunca azdı. TuncVT1, Camurdan AD, Ilhan MN, Sahin F, Beyazova U. Factorsassociatedwithdefecationpatterns in 0-24- month-oldchildren. EurJ Pediatr.2008;167(12):1357-62.

20. gelişimsel kalça çıkığı Sıklık 1/1000 GKÇ Risk Etmenleri: • Aile öyküsü: • GKÇ’li kardeş %6 • Ana ya da baba %12 • Ebeveyn+kardeş %36 • Makat gelişi • Ortopedik anomali (tortikollis, ayak anomalisi) • K/E = 4-10/1 • İlk doğum • Çoğul gebelik • Oligohidramnios • Kundak

21. GELİŞİMSEL KALÇA ÇIKIĞI • Doğumsal değil gelişimsel olduğu için yürüyene dek her izlemde taranmalıdır • Risk etmenleri varsa ya da • Abdüksiyon kısıtlı ise; • 4. aya dek USG, • >4. ay kalça grafisi

22. Gelişimsel Kalça çıkığı taraması • 5798 bebek 7 yıl içinde görüldü yürüyene dek izlendi • 111 bebekte risk faktörü vardı, 606 bebek muayenede kuşkulanıldı • Hepsi ortopediye danışıldı sonuçta 10 hasta GKÇ tanısı aldı • Öykünün duyarlılığı %10, özgüllüğü % 99.8, Muayenenin duyarlılığı %100, özgüllüğü %88.9 bulundu Sahin F1, Aktürk A, Beyazova U, Cakir B, BoyunagaO, Tezcan S, Bölükbaşi S, KanatliU. Screeningfordevelopmental dysplasiaof thehip: results of a 7-year follow-upstudy. Pediatr Int. 2004 Apr;46(2):162-6.

23. İkinci ay danışmanlık • Anne işe başlayacaksa gerekli destek • Emzirme danışmanlığı • Bebekle konuşma • DTaB-IPV//Hib, Pnömokok, BCG, Rotavirus

24. 4-6 ay

25. 4-6. aylar • Öykü • Bebek doyuyor mu? • Ek besin başlandı mı? • Gelişmesi iyi mi? • Reflu • Fizik inceleme • Büyümenin değerlendirilmesi • Doğum ağırlığının iki katına çıktı mı? • Gelişmenin değerlendirilmesi • Diş çıkarma • Ayaklarını basabilme

26. Reflu belirtileri • Sık sık bulantı, kusmaların olması • Başını geriye atma • Uzun ve sık hıçkırık nöbetleri • Yediklerinin ağzına geri gelmesi (öğürme) • İştahsızlık – İyi beslenememe • Kilo kaybetme ya da yeterli kilo alamama • Huzursuzluk, sık ağlama nöbetleri • Uyku bozukluğu • Tekrarlayan öksürük, hırıltı atakları • Ses kısıklığı • Tekrarlayan orta kulak iltihaplanması • Birden fazla zatürre geçirmesi • Günlük yeterli kaka yapmama • Kansızlık

27. büyümenin izlenmesi Her izlemde boy/ağırlık ölçümü Riskli çocuklarda daha sık

28. İlk aylarda büyüme • SGA bebekler 2. ayda akranlarını yakaladılar, LGA bebekler ancak 9. ayda akranlarının ağırlığına gerilediler. • 12 aydan uzun emzirilen SGA bebekler AGA bebeklerle aynı BKİ gösterdiler. • 12 aydan kısa anne sütü alanlar akranlarından az büyüdüler. • İlk aylarda hızlı kilo alan SGA bebekler 5. yaşta hızlı kilo almamış olanlardan daha obestiler. Çamurdan MO1, Çamurdan AD, Polat S, Beyazova U Growthpatterns of large, small, andappropriatefor gestationalageinfants: impacts of long-term breastfeeding: a retrospectivecohortstudy. J Pediatr EndocrinolMetab. 2011;24(7-8):463-8.

29. 4-6 ay danışmanlık • Araba koltuğu • D3, Fe • Yabancılara tepki • Oyun, basit oyuncaklar • Düşme kazaları • Bebeği kitapla, resimle tanıştırma • DTaB-IPV//Hib, pnömokok, 6. ayda ek olarak Hepatit B, OPA

30. Diş çıkarma • Ortalama ilk diş çıkarma 7.4 +/- 2.0 (3-17 ay) aydı. • Cinsiyete bağlı farklılık yoktu. • Prematür ve term bebeklerde fark yoktu. • İlk dişler alt orta kesiciler(%86) ya da üst orta kesiciler (%13) idi. • Ailelerin %98’i diş çıkarma sırasında en az bir belirti gözlediklerini söylediler. • En sık belirtiler sırasıyla ısırma, huzursuzluk ve ateş idi. BaykanZ1, Sahin F, Beyazova U,OzçakarB, BaykanA Experienceof Turkish parents about their infants' teething. ChildCare Health Dev.2004;30(4):331-6.

31. 9-12 ay

32. 9-12 ay • Öykü • Nasıl besleniyor? • Pürtüklü yer mi? • İştahı nasıl? • Diş çıkarma? • Sözcükler • Neler yapabiliyor? • Kaza oldu mu? • Fizik inceleme • Desteksiz oturabiliyor mu? • Ağırlık, boy ve baş çevresi • Çevreyle ilgili mi? • Şaşılık? • İnmemiş testis, hidrosel?

33. 9-12 ay danışmanlık • Aile sofrasına oturma • Pürtüklü besinleri çiğneme • Kitap • Oyunlar • Yeme yedirme sorunları • Aspirasyon, yanma, düşme • HBsAg taşıyıcısı anne bebeğinin kontrolü • KKK, SÇ, Pnömokok aşıları

34. Sıklık: %25-45 İştahsızlık Organik nedenler %5 i geçmez Demir, çinko eksikliği Çölyak hastalığı İdrar yolu enfeksiyonu Parazitler Süregen enfeksiyonlar Organik olmayan nedenler en sıktır Çocuğun büyüme hızının yavaşlaması Karşı çıkma yeteneğinin gelişmesi İyi annelik kavramının kiloyla tanımlanması Ana babanın sözünü geçirme ısrarı Çocuğun zevklerine saygı göstermeme Aşırı titzlik ve sabırsızlık Çözüm: Sorun oluşmadan önleme Anlayış gösterme Birbirinin yerine geçen besinler Çocuğun hakkına saygı Yemekte dikkatini dağıtmama Israr değil teklif etme Cezalandırmama Aile ile, arkadaşlarla yeme

35. İkinci yıl

36. İkinci yıl • Öykü • Merdiven çıkma-inme • Kalem kullanma • Sözcük sayısı • Cümle kurma • İştahı • Huyları, inatçılık • Tuvalet eğitimi • Fizik inceleme • Yeni duyulan üfürümler • Sorulara anlamlı yanıtlar verme • İdrar incelemesi • Risk varsa lipit, kolesterol

37. hiperlipidemiler • Yakın akrabalarda: • 55 yaş altı ani ölüm • By-pass öyküsü • Hiperkolesterolemi • Angiografi öyküsü • Koroner damar hastalığı • Obesite • Diabetes Mellitus öyküsü • Ana babada kolesterolün 240 mg/dl  • İlk LDL ölçümü 2. yaşta yapılmalıdır: • 110 mg/dl altında ise 5 yılda bir • 110-129 arası ise yılda bir • 130 mg/dl ise diyet tedavisine alınır

38. İkinci yıl danışmanlık • Sınır koyma • Yeme yedirme sorunları • Tuvalet eğitimi • İlaç, koroziv madde, düşme,vb.. • TV? Yaşına uygun kitap • Ayakkabı • DTaB-IPV-Hib, HA

39. Tuvalet Eğitimi • Ortalama başlangıç yaşı 22.05 +/- 6.73, tamamlanma yaşı 28.05 +/- 8.40 aydı • Kırsalda ve gecekonduda yaşayan anneler daha erken tuvalet eğitimine başlıyorlar • Yıkanabilir bez kullanan ailelerde de daha erken ve bu aileler eğitimde cezalandırma yöntemini daha sık kullanıyorlar. • Öğrenim düzeyi yüksek ailelerde tuvalet eğitimi yaşı daha geç • Ortalama tuvalet eğitimi süresi 6.84 +/- 7.16 ay. • Tuvalet eğitimine 18. aydan önce başlandığında eğitim süresi en uzun. KocI1, Camurdan AD, Beyazova U, Ilhan MN, Sahin FToilettraining in Turkey: thefactorsthataffecttimingandduration in different socioculturalgroups. Child CareHealth Dev. 2008 ;34(4):475-81

40. Üçüncü yıl

41. Öykü • Uzun cümleler, öyküleme • Eş anlamlı, zıt anlamlı sözcükler • Üç tekerlekli bisiklete binebilme • Üç kısımlı resim çizme • Özbakım becerileri • Fizik inceleme • Boy ve ağırlık ölçümü • Kan basıncı • İdrar incelemesi • Adını, soyadını, cinsiyetini, yaşını söyleme • At büyüktür ya fare?

42. kan basıncı yüksekliği • 3.yaştan başlayarak, yılda bir kez ölçülür • Manşon omuz-dirsek uzunluğunun %40’ı kadar olmalıdır • Yaş ve cinsiyete göre 95 persentilden yüksek değer hipertansiyondur • En az 3 ölçümde yüksek bulunmalıdır

43. Üçüncü yıl danışmanlık • Özdeşim yaşıdır iyi örnek olmalı • Hayali arkadaşları olabilir • Ufak deneyler, yardımlar • Korkular doğaldır • Öykü dinleme • Çocuğa kulak verme • TV

44. Dördüncü yıl

45. Dördüncü yıl • Öykü • Oyunlar • Aile ile, arkadaşlarla ilişkiler • Beceriler • Beslenme sorunu • Disiplin sorunu • Kekemelik, tırnak yeme,vb. • Resim yapma • Yaşıtlarla oynama • Fizik inceleme • Görme keskinliği • Diş çürüğü • Kan basıncı • Kare çizebiliyor mu?

46. Dördüncü yıl danışmanlık • Kreş, yuva eğitimi • Sorularına doğru yanıtlar verme • TV izleme sınırı • Görgü kurallarını öğrenme • Küfür öğrenir, üzerinde durulmazsa bırakır • Yalan söyleyebilir

47. Beşinci yıl

48. Öykü • Öyküyü ondan almalı • Ezbere şiir ya da şarkı söyleme • Giyinip soyunabilme • Kendi yiyebilme • Sek sek oynama, ip atlama • Fizik inceleme • Diş çürükleri • İşitme testi • Ayrıntılı resim çizdirme • Sayı saydırma • Üçgen çizebiliyor mu?

49. Beşinci yıl danışmanlık • Çocuğu dinleme, sorularını yanıtlama • Bedenini koruma önerileri • okul öncesi sınıfa katılma • Trafik eğitimi • Yaşına uygun sanat ya da spora yönlendirme

50. Teşekkür ederim