Milieu-aansprakelijkheid en milieuverzekering bij openbare werken:

1. Milieu-aansprakelijkheid en milieuverzekering bij openbare werken: rol van opdrachtgever en aannemer Bert Daneels 17 november 2010

2. Inhoud Milieurisico’s 3 Milieurisico’s onvoldoende verzekerd - tekortkomingen klassieke verzekeringspolissen 14 Oplossingen in milieupolis 21 Expertise Vanbreda 33

3. Milieurisico’s

4. Betrokken partijen: schadeveroorzaker of schadelijder • Bodembeheerorgansatie • Bodemsaneringsdeskundigen • Uitgravers • Transporteurs • Tussentijdse opslagplaatsen • Grondreinigingcentra

5. (Milieu)schades • Reeds bestaande & nieuwe • Gekende & nog niet gekende • Accidentele & graduele • On-site & off-site • Bodemverontreiniging • Oppervlaktewaterverontreiniging • Grondwaterverontreiniging (bronwater) • Schade aan biodiversiteit • Planten- en diersoorten en hun habitat (“het milieu”) – Vlaams Milieuschadedecreet • Geurhinder • Geluidshinder • Lichamelijke schade • Materiële schade • Immateriële schade • Bedrijfsstilstand, bedrijfsverlies, winstverlies, verlies van cliënteel, … (navmilieuincident of tijdens saneringswerken) • Budgetoverschrijding • Luchtverontreiniging

6. Milieurisico’s (1) • Falen van materiaal, installaties, machines, … • Niet functioneren van pompen, waterzuiveringsinstallaties, monitorsystemen • Stroomonderbreking • Roestvorming • Zware regenval, overstroming, bliksem, … • Manipulatie, transport en opslag van vervuilde grond • Manipulatie • Graven, • Transport (incl. laden en lossen) • Opslag (tijdelijk of definitief) • Gebruik en opslag van gevaarlijke producten, afvalstoffen • Gebruik van chemicaliën, solventen, … • Opslagtanks • Lekken, corrosie (roest), breuken, … • Overvulling van tanks • Containers, vaten, … • Foutieve stapeling van producten • Vervuild bluswater na brand, explosie, … • Vervuild bluswater in bodem (grond / grondwater) • Asbestverspreiding

7. Milieurisico’s (2) • Reiniging van tanks, leidingen, machines & andere onderhoudswerken (verven, lassen, olie verversen, garagewerkplaats, carwash, …) • Menselijke fout, vergissing, nalatigheid, … • Opzettelijke daden van werknemers, staking • Vandalisme of sabotage door derden • Zware regenval, overstroming, … • Geluidshinder door transport (werfverkeer), machines, pompen, compressoren, … • Geurhinder !!!! • Eenmalig incident of continue hinder • Asbest & lood • Giftige schimmels • Licht-radioactieve stoffen: • Meettoestellen

8. Milieurisico’s - aannemingswerken / bouwwerken (1) • Graafwerken – bouwwerken - bemalingen - … • Grondwaterstanddaling • Wijziging van grondwaterstroming • Verdichting, vernatting, verdroging, inklinking, eutrofiëring, structuurverstoring • Aantrekken van reeds bestaande naburige bodem of grondwaterverontreiniging • Opgepompt (reeds verontreinigd) water van bouwwerf wordt rechtstreeks in waterloop geloosd

9. Milieurisico’s - aannemingswerken / bouwwerken (2) • Mogelijke aansprakelijkheid van bouwheer/opdrachtgever voor verontreiniging veroorzaakt door (onder)aannemers • Gebrek aan toezicht, controle op werken van (onder)aannemers • Foutieve, slechte keuze van (onder)aannemers • Financieel onvermogen / faillissement van (onder)aannemers • Ontoereikende verzekeringspolissen van (onder)aannemers • Fout van (onder)aannemers is niet aan te tonen / of niet aan te tonen wie van de (onder)aannemers fout heeft begaan of verontreiniging heeft veroorzaakt

10. Milieurisico’s - bodemsaneringsdeskundige • Mogelijke aansprakelijkheid van bodemsaneringsdeskundige • Schending code goede praktijk • Niet representatieve mengmonsters • Verkeerde analyse van mengmonsters • Inhoud van technisch verslag: • Identificatie grond • Identificatie eigenaar • Identificatie bemonstering • Analysemethode • Analyseresultaten

11. Milieurisico’s - andere aandachtspunten • Omgevingsfactoren (potentiële schadelijders) • Naburige bedrijven • Natuurgebieden • Bevaarbare waterloop • Aan- en verkoop van (potentieel vervuilde) gronden

12. Oorzaken van milieurampen Bron: ACS 2008 Bron: ACS 2008

13. Toename van milieurisico’s en aansprakelijkheid • Steeds méér, strengere en vaak wijzigende nationale en internationale wetgeving • Europese Richtlijnen (vb. schade aan de biodiversiteit) • Nationale - lokale wetgeving • Steeds meer bestekken & gunningen vereisen (ruime) waarborg voor milieuschade • Corporate governance (deugdelijk bestuur) • “Claims” gevoelige maatschappij • Toenemend publiek “milieu”bewustzijn • Meer (media)belangstelling voor milieu – biodiversiteit • Optreden van milieuorganisaties

14. Milieurisico’s onvoldoende verzekerd Tekortkomingen klassieke verzekeringspolissen

15. Burgerrechtelijke Aansprakelijkheid (BA) polis

16. ABR-polis

17. Brandpolis

18. BA Auto

19. Bestuurdersaansprakelijkheidspolis (D&O)

20. Leemtes in klassieke verzekeringspolissen

21. Oplossingen in milieuverzekering

22. Milieuverzekering op maat • Contractors pollution liability (CPL): activiteiten bij derden • (aannemingswerken & dienstverlening) • Beroepsaansprakelijkheid (E&O): studie - advies – consultancy • Pollution legal liability (PLL): eigen sites • of een combinatie van

23. Project x - aansprakelijkheid 1/12/2012 Verkoop terrein 1/08/2010 Aankoop terrein 1/04/2011 1/04/2012 aannemingswerken 1 tussen aankoop en verkoop 2 na verkoop Aansprakelijkheid

24. Project x – risico’s en oplossing 1/08/2010 Aankoop terrein 1/12/2012 Verkoop terrein 1/04/2011 1/04/2012 aannemingswerken 1 tussen aankoop en verkoop 2 na verkoop Aansprakelijkheid • Ontdekking van reeds bestaande verontreiniging (bv. terrein niet of onvoldoende gesaneerd) • Lichamelijke & materiële schade aan derden (+ bedrijfsverlies) • Verergering of verplaatsing van bestaande • bodemverontreiniging • Nieuwe bodemverontreiniging • Lichamelijke & materiële schade aan derden • (+ bedrijfsverlies) Risico’s “PLL na verkoop-polis” (Pollution legal liability) Oplossing “CPL-polis” (Contractors Pollution Liability) E&O (Beroepsaansprakelijkheid)

25. Wie sluit verzekeringscontract af? (1) • Verzekeringsnemer = bouwheer / opdrachtgever • Bouwheer/ opdrachtgever sluit polis af voor alle betrokken partijen • Betrokken partijen: • Bouwheer / opdrachtgever • (hoofd)aannemers • Onderaannemers • Studiebureau’s • Architecten • Ingenieurs • In het algemeen alle andere deelnemers aan de verzekerde werken, voor hun activiteiten op of m.b.t. het bouwterrein • Voordelen: • Voor vele (kleinere) (onder)aannemers / contractanten is het niet vanzelfsprekend om een betaalbare en adequate aansprakelijkheidsverzekering te vinden (met adequate verzekerde waarborgsommen) • Bouwheer / opdrachtgever heeft weinig controle over financiële situatie van (onder)aannemers

26. Wie sluit verzekeringscontract af? (2) • Verzekeringsnemer = (hoofd)aannemers • (Hoofd)aannemer sluit zelf een polis af • Aandachtspunten: • Clausule afstand van verhaal ten gunste van opdrachtgever • Melding van verzekeraar aan opdrachtgever wanneer polis (hoofd)aannemer wordt opgezegd

27. Verzekeringsnemer - verzekerden • Verzekeringsnemer: • Bouwheer/ opdrachtgever OF (hoofd)aannemer • Verzekerden: • Verzekeringsnemer • Alle organen, vennoten, bestuurders, wettelijke vertegenwoordigers, leidinggevende aangestelden • Alle personeelsleden • Alle interimarissen, zelfstandigen, onderaannemers • Alle fysieke of rechtspersonen die wettelijk de burgerrechtelijke aansprakelijkheid van de verzekeringsnemer in het gedrang kunnen brengen • Bijkomende verzekerden • Dochteronderneming van Verzekeringsnemer

28. Verzekeringswaarborgen (1) • Dekking voor alle activiteiten - aannemingswerken – levering van goederen en diensten • Plotselinge en accidentele & onzekere en geleidelijke (graduele) pollutie veroorzaakt door uw (aannemings)werken en/of door geleverde goederen en diensten aan derden • Op doorlopende basis (maar kan ook per project) • Op basis van loss occurrence ( claims made) • Dekking voor alle saneringskosten • Automatische dekking voor schade aan biodiversiteit • Dekking voor schade naar aanleiding van transport (incl. laden en lossen) • Dekking voor lichamelijke en materiële schade (incl. bedrijfsstilstand, bedrijfsverlies) & zuiver immateriële schade (bedrijfsverlies, bouwvertraging, vertraging van inbedrijfstelling, …) • Contractuele aansprakelijkheid mee opnemen in polis • Lichamelijke, materiële en immateriële schade aan derden • Beroepsaansprakelijkheid • Studie – advies – consultancy - … • Milieucoördinator - …

29. Verzekeringswaarborgen (2) • Accidentele (plotse, onzekere) & graduele (geleidelijke) pollutie • Nieuwe verontreiniging & reeds bestaande verontreiniging • Saneringskosten • Bedrijfsintern (on-site)  wettelijke aansprakelijkheid • Bedrijfsextern (off site)  burgerrechtelijke aansprakelijkheid

30. Verzekeringswaarborgen (3) • Dekking voor schade aan de biodiversiteit (“het milieu”) • Schade aan planten- en diersoorten • Avifauna, piscifauna, vissen, amfibieën, reptielen, insecten (libel), zoogdieren, … • Schade aan hun habitat • Natuur-en reservaatgebieden, Natura 2000-gebieden & ecologisch waardevol gebied • Vogelrichtlijngebied • Ramsar-gebied • Habitatrichtlijngebied • VEN-gebied Conform Europese Richtlijn – Vlaams Milieuschadedecreet of andere gelijkaardige wetgeving, decreten of ordonnanties (primaire – complementaire en compensatoire herstelmaatregelen)

31. Verzekeringswaarborgen (4) • Verdedigingskosten & expertisekosten • Reddingskosten • Dekking voor uw fout én foutloze (objectieve) aansprakelijkheid • Dekking voor verandering / verstrenging in wetgeving • Uitbreiding contractuele aansprakelijkheid: • Contractuele overeenkomsten met opdrachtgever • Concessie-overeenkomsten • Leasing-overeenkomsten

32. Expertise Vanbreda Risk & Benefits

33. Expertise Vanbreda Risk & Benefits Méér dan 15 jaar toonaangevend onafhankelijk milieumakelaar en consultant voor het beheer van uw milieurisico’s • Consultant • Analyse van site-specifieke factoren (van alle sites), specifieke milieurisico’s (risk mapping) • Benchmarking (waarborgbedragen, vrijstellingen, premie) • Doorgedreven studie en vergelijking van polisinhoud (waarborgen, uitbreidingen, absoluut minimum aan uitsluitingen) • Studie van aanverwante polissen zoals BA Uitbating, brand (check dubbele dekkingen of hiaten) • Objectief advies • Makelaar • Onderhandeling met verzekeraars – tegen de beste premies • Intensieve begeleiding vóór en tijdens afsluiten van polis & perfecte opvolging van beheer tijdens polisduur • Ondersteuning, begeleiding en probleemoplossing bij (dreigende) schade door competente schadebeheerders

34. Uw milieuspecialist bij Vanbreda Risk & Benefits Bert Daneels Product Manager Environmental liability - Financial Lines Bert.daneels@vanbreda.be 0032 3 217 54 13