Overleg: niet voor de vorm!

2. Overleg: niet voor de vorm! LOMOZ 14 maart 2012

3. ‘Programma’ in 3 delen • Onderzoek naar overlegvormen in Nederland • Ontwikkeling medezeggenschap in het bijzonder • Ontwikkeling platform en mogelijkheden voor versterking invloed

4. Deel 1 Onderzoek naar overlegvormen in Nederland

5. Onderzoeksvraag • Wat bepaalt participatief gedrag? • gedrag waarmee mensen invloed uitoefenen op besluiten, zoals: • je voorbereiden op • je mening geven • anderen hun mening vragen • een vraag stellen • binnen overlegvormen • werkoverleg, medezeggenschap, MT’s, projectgroepen, netwerkbijeenkomsten, klankbordgroepen, etc.

6. Inzet vormen Effecten Blackbox overleg ? ?

7. Opzet • Theoretisch model • 69 overleggroepen* • Vragenlijsten vooraf: • Motivatie, Capaciteit en Gelegenheid om bijv. je mening te geven • Achteraf: gedaan? • Deelnemers en voorzitters overleg • Verder: • factoren die daarop invloed uitoefenen • effecten van gedrag * Totaal 341 respondenten (49%)

8. Positieve effecten, o.a. • Ervaren invloed op beslissingen • Psychosociale voordelen (vb. toename zelfvertrouwen, interessanter werk) • Betrokkenheid bij team (en organisatie) • Ervaren waardering en doorgroeimogelijkheden Nb. Ervaren invloed is belangrijk om andere effecten te verkrijgen

9. Hogere actieve deelname • Als deelnemers vooraf hoog scoren op combinatie Motivatie, Capaciteit en Gelegenheid • Motivatie (“Ik wil graag…”) sterkste voorspeller

10. Meer specifiek… • Belangrijke invloed van individuele factoren: • ervaren effecten • de waarde die gehecht wordt aan invloed • de overleggroep zien als plek om die invloed uit te oefenen • persoonlijkheid (vertrouwen in eigen kunnen)

11. En de groep: • de groepsnorm (het is gebruikelijk om…) • participatief leiderschap • steun van collega’s en leidinggevenden • duidelijkheid over doel, inhoud en moment van betrokkenheid

12. Algemene conclusies • Overlegvormen: • positieve effecten (individu en organisatie) • stimuleren actieve deelname • Duidelijkheid over vorm = voorwaarde voor succes • Instellen overlegvormen niet voldoende • Aandacht voor individu (leidinggevende en medewerker) is essentieel

14. Deel 2 Ontwikkeling MZ in het bijzonder

15. Veel vormen van overleg werkgroep, OR, klankbordgroep, projectgroep, werkoverleg, kwaliteitskringen, zelfsturend team, strategische conferenties, panels, ronde tafelgesprekken, beleidscafés, lunchbijeenkomsten, roadshows, chatrooms, communities, yammer…

16. Directe vormen… • Sluiten aan op veranderingen in ondernemingen: • Minder hiërarchie – meer eigen verantwoordelijkheid • Flexibeler • Druk op openheid naar stakeholders • Toename automatisering en ICT • Passen bij wensen (jonge) medewerkers: • Hoger opleidingsniveau • Meer vertrouwd met nieuwe middelen • Toegenomen (eigen) mondigheid • Verbondenheid niet per se ‘for life’

17. Van participatie van enkelen naar betrokkenheid van velen

18. Betekenis voor de (C)OR?

20. En toch… de (C)OR • Als we hem niet hadden, dan… • vonden we hem uit! • organiseert betrokkenheid op hoogste niveau van de organisatie; • waar kaders worden vastgesteld en belangen worden gewogen

21. We vonden hem wel net anders uit…

22. Belangrijke opgaven OR • Waarde toevoegen • Verbindingen leggen • Nieuwe wegen bewandelen

23. Waarde toevoegen • Visie ontwikkelen • Onderscheidend zijn • Een duidelijke positie innemen, ook richting achterban “Het zijn de beste en meest betrokken medewerkers” “Het management kan niet zonder de (C)OR” “Ik vertel aan sollicitanten, dat ik trots ben op onze OR.”

24. Verbinden • Met andere overlegvormen • werkoverleg, gezamenlijke projectgroepen, strategische conferenties, etc. • Met anderen in de organisatie • naast bestuurder ook staf, P&O, leidinggevenden, jongeren • Met beleidsvorming • Meedenken in vernieuwing, alternatieven voorstellen • Met eigen ontwikkeling • OR-lidmaatschap is onderdeel personeelsbeleid

25. Nieuwe wegen • Van gelijk halen, naar gelijk hebben • Sturen i.p.v. gas geven of remmen • Van ‘ouderwets’, naar vernieuwend • Gebruik moderne middelen • Zet ‘niet-traditionelen’ in via projecten

26. OR aantrekkelijk? • Laat mensen kennismaken (‘OR- experience’): • Wat is OR? • Welke kwaliteiten zijn nodig? • Past dat bij mij? • Ondersteuning van collega’s en leiding • Investeer (mondigheid, kennis, vaardigheden) • Bevestig ontwikkeling (EVC’s, certificaten, bespreekpunt bij functioneren) • Beloon deelname (onderdeel beoordeling) • Etc.

27. Deel 3 Ontwikkeling Platform

28. Waarom samenwerken? OR netwerk Netwerk Platform

29. Netwerk Platform Meer invloed OR (en)? OR netwerk

30. Begint bij inhoud… omgeving inhoud platform

31. Inhoud • Opties: • kennisdeling (uitwisseling) • kennisopbouw • ontwikkelen gezamenlijke visie • Gezamenlijke visie maakt sterker front: sterkere positie van het platform t.a.v. andere stakeholders • Fundamenteel en/of praktisch: “Wat laten we nu liggen waar we samen sterker zouden kunnen zijn?”

32. Platform OR’en Samenwerken Samen Apart Vertrouwen

34. Platform • Samenwerken en het voordeel van een gezamenlijke ‘vijand’… • Onderling vertrouwen vereist: • Duidelijkheid over verwachtingen • Rekening houden met inbreng/belangen • Openheid over afweging • Zijn wisselende coalities mogelijk en wenselijk? Per thema? Per ‘sector’?

35. Omgeving HR Toezichthouders arbodienst ministeries zorgverzekeraars middenkader bestuurder inhoud ‘concullega’ andere platforms OR vakbonden adviseurs financiële afd.

36. Platform HR Toezichthouders arbodienst ministeries zorgverzekeraars Samenwerken middenkader Samen bestuurder Apart ‘concullega’ Vertrouwen andere platforms vakbonden adviseurs financiële afd.

37. Vragen, o.a. • Kennis delen – naar opbouwen – naar gezamenlijke visie? • Fundamenteel en/of wat nu oppakken? Specifieke thema’s? • Verschillende coalities mogelijk/wenselijk binnen platform? • Wat is nodig voor verdere ontwikkeling samenwerking en vertrouwen? • Hoe ziet netwerk eruit? Nu en gewenst? • Hoe invloed uitoefenen? Welke methoden inzetten?

38. Methoden van invloed O.a. • Inspireren: organiseer congres, maak film • Consulteren: betrekken staffunctionarissen • Rationeel overtuigen: pamflet, visiestuk, zwartboek • Coalities met onverwachte medestanders • Druk uitoefenen: (concept) persbericht

39. Beïnvloeden methoden

40. Inspireren • Enthousiasme opwekken voor een verzoek of voorstel door in te spelen op waarden, idealen en aspiraties van de ander • Spreekt vertrouwen uit in de capaciteiten van de ander: zij kunnen een waardevolle bijdrage leveren aan geschetste toekomstperspectieven Vb: organisatie congres voor stakeholders of film met voorbeelden

41. Consulteren • Anderen laten meedenken in strategie, activiteit of verandering • Je onderzoekt belangen van de ander en betrekt deze bij oordeelsvorming (en eventueel voorstellen aan anderen) • Vraagt bereidheid rekening te houden met belangen en suggesties Vb. betrekken staffunctionarissen

42. Persoonlijk beroep doen • Beroep op loyaliteit of sympathie ander • Inspelen op gevoelens om iets te bereiken • Anderen vragen om een bijzondere behandeling op basis van een goede relatie of ervaringen Vb. OR voorzitters spreken ieder hun eigen bestuurder aan

43. Onderhandelen, o.a. • Ander iets beloven om terug te doen als hij/zij nu steunt • Onderzoek belangen van de ander en geef aan waarin je mee wilt gaan • De ander een gunst verlenen om de ander mee te krijgen Vb. rondom arbeidsvoorwaarden

44. Gunstige sfeer creëren • Om een positieve reactie te krijgen op voorstellen of verzoeken • Ander in de goede stemming krijgen (belangstelling tonen, complimenten geven, behulpzaam zijn) • Initiatief tonen om de ander te ondersteunen voor zelf een beroep op hen te doen Vb. bij elkaar brengen commissarissen

45. Rationeel overtuigen • Feiten en logische argumenten aanvoeren • Vanuit dossierkennis tegenargumenten inbrengen • Voordelen en kansen en eigen voorstellen onderbouwen Vb. pamflet, visiestuk, zwartboek

46. Coalitie sluiten • Hulp of steun van anderen gebruiken om weer anderen te overtuigen • Gelijkgestemden opzoeken • Gebruik maken van medestanders bij realiseren eigen belang Vb. coalitie met onverwachte medestanders (zoals middenkader)

47. Druk uitoefenen • Dreigende scenario’s schetsen als uw verzoek niet wordt ingewilligd of voorstel niet gevolgd • Duidelijk op gevolgen wijzen als het doel niet gehaald wordt Vb. concept persbericht

48. Legitimeren • Naar jurisprudentie verwijzen • Duidelijk maken dat voorstel conform bestaande regelingen, procedures, normen en waarden zijn • Duidelijk maken aan wie gunst eerder is verleend Vb. vergelijking met andere branches