Zarządzanie ryzykiem

1. Zarządzanie ryzykiem Dorota Kuchta

2. Literatura • Krzysztof Jajuga (red.), Zarządzanie ryzykiem, PWN, 2007 • Joanna Sokołowska, Psychologia decyzji ryzykownych, Academica, 2005 • Iwona Staniec, Janusz Zawiła – Niedźwiedzki, Zarządzanie ryzykiem operacyjnym, Wydawnictow C.H. Beck, 2008.

3. Pojęcie ryzyka • Możliwość, że coś się nie uda • Przedsięwzięcie, którego wynik nie jest znany • Negatywna koncepcja: możliwość nieosiągnięcia oczekiwanego efektu • Neutralna koncepcja: możliwość uzyskania efektu różniącego się od oczekiwanego

4. Neutralna koncepcja (może być lepiej lub gorzej) • Nie zawsze możliwa • Zdrowie, życie • Ekologia • Odpowiada wyrażeniu potocznemu „zaryzykuję”

5. Postawy wobec ryzyka • Awersja: oczekiwanie rekompensaty w postaci premii za ryzyko • Neutralność: wielkość ryzyka nie ma znaczenia • Skłonność do: gotowość do poniesienia wyższych nakładów w celu podjęcia decyzji o wyższym ryzyku • W działalności gospodarczej raczej awersja – im większe ryzyko, tym większy powinien być efekt (rekompensata za ryzyko).

6. Zarządzanie ryzykiem • Pomiar poziomu ryzyka • Podejmowanie działań dostosowujących wielkość ponoszonego ryzyka do poziomu akceptowalnego przez podmiot • Etapy: • Identyfikacja ryzyka • Pomiar ryzyka • Sterowanie ryzykiem • Monitorowanie i kontrola ryzyka

7. Standardy zarządzania ryzykiem • Coraz powszechniejsze • Publikowane w postaci zaleceń lub norm dla różnych sektorów gospodarczych i publicznych.

8. Ryzyko rynkowe • Ryzyko walutowe • Ryzyko stopy procentowej • Ryzyko cen akcji • Ryzyko cen towarów • Ryzyko cen nieruchomości

9. Ryzyko kursu walutowego • Występuje wtedy, gdy podmiot ma aktywa bądź pasywa w obcej walucie • Neutralna koncepcja ryzyka

10. Przykład 1 • Należności: 500 000 Euro (Aktywa), kurs Euro 3,8, zatem 1 900 000 zł. • 3 scenariusze kursu Euro za rok: • 3,8 – należności 1 900 000 zł • 3,6 – należności 1 800 000 zł (negatywny efekt) • 4,0 – należności 2 000 000 zł (pozytywny efekt)

11. Przykład 2 • Zobowiązania: 300 000 Euro (Pasywa, zobowiązania), kurs Euro 3,8, zatem 1 140 000 zł. • 3 scenariusze kursu Euro za rok: • 3,8 – zobowiązania 1 140 000 zł • 3,6 – zobowiązania 1 080 000 zł (pozytywny efekt) • 4,0 – zobowiązania 1 200 000 zł (negatywy efekt)

12. Zmiana kwoty podstawowej • W Przykładzie 1 i 2 założenie, że kwota podstawowa nie zmieni się • Jeśli się zmieni: R=RA+REX+RA*REX • R: procentowa zmiana wartości w walucie krajowej • RA: procentowa zmiana wartości w walucie obcej • REX: procentowa zmiana kursu walutowego

13. Przykład 3 • Należności: 500 000 Euro (Aktywa), kurs Euro 3,8, zatem 1 900 000 zł. W ciągu roku wartość aktywów wyrażona w Euro może wzrosnąć o 10%. • 3 scenariusze kursu Euro za rok: • 3,8 – należności 2 090 000 zł • 3,6 – należności 1 980 000 zł (negatywny efekt) • 4,0 – należności 2 200 000 zł (pozytywny efekt)

14. Przykład 3a • Należności: 500 000 Euro (Aktywa), kurs Euro 3,8, zatem 1 900 000 zł. W ciągu roku wartość aktywów wyrażona w Euro może zmniejszyć się o 10%. • 3 scenariusze kursu Euro za rok: • 3,8 – należności ???? zł • 3,6 – należności ?? zł (negatywny efekt) • 4,0 – należności ?? zł (pozytywny efekt)

15. Przykład 4 • Zobowiązania: 300 000 Euro (Pasywa, zobowiązania), kurs Euro 3,8, zatem 1 140 000 zł. W ciągu roku wartość zobowiązań w Euro wzrośnie o 5%. • 3 scenariusze kursu Euro za rok: • 3,8 – zobowiązania 1 197 000 zł • 3,6 – zobowiązania 1 134 000 zł (pozytywny efekt) • 4,0 – zobowiązania 1 260 000 zł (negatywy efekt)

16. Ryzyko stopy procentowej • Występuje, gdy podmiot ma aktywa lub pasywa zależne od przyszłych stóp procentowych • Często oprocentowanie kredytów określone jest jako stopa referencyjna (stopa międzybankowa, WIBOR) plus pewna stopa dodatkowa.

17. Przykład 5 • Za 3 miesiące płatność z tytułu kredytu o wys. 500 000 zł • Płatność określona w skali roku jako WIBOR roczny + 2% • Przewiduje się, że WIBOR roczny 4%

18. Przykład 5 c.d. • 3 scenariusze: • Stopa WIBOR zgodna z oczekiwaniami: 7 500 zł • Stopa WIBOR 4,5%: 21 250 zł – efekt negatywny • Stopa WIBOR 3,5%: 18 750 zł – efekt pozytywny

19. Przykład 6 • Za 3 miesiące płatność z tytułu inwestycji w depozyt bankowy o wys. 400 000 zł • Płatność określona jako WIBOR • Przewiduje się, że WIBOR roczny 4%

20. Przykład 6 c.d. • 3 scenariusze: • Stopa WIBOR zgodna z oczekiwaniami: 4000 zł • Stopa WIBOR 4,5%: 4500 zł – efekt pozytywny • Stopa WIBOR 3,5%: 3500 zł – efekt negatywny

21. Pomiar ryzyka • Zmienna ryzyka – zmienna losowa, odzwierciedla ryzyko • Czynniki ryzyka – zmienne wpływające na ryzyko

22. Zmienna ryzyka • Zmienna losowa (skokowa – dyskretna najczęściej przyjmuje skończoną liczbę wartości, ciągła – nieprzeliczalna ilość wartości) • Ma pewien rozkład

23. Przykład 7 • Akcja spółki, w którą inwestujemy • Zmienna ryzyka: stopa zwrotu (roczny wzrost wartości, wyrażony w %), która będzie osiągnięta z inwestycji w tę akcję w ciągu roku • Eksperci określili rozkład:

24. Rozkład graficznie oś rzędnych – prawdopodobieństwo jako procent

25. Przykład 8 • Bank udzielił kredytu przedsiębiorstwu, 500 000 zł; • Po roku przedsiębiorstwo ma oddać tę kwotę, ale nie wiadomo, czy odda. • Eksperci określili rozkład straty:

26. Ciągły rozkład wartości stopy zwrotu

27. Miary zmienności • Odchylenie standardowe • σ – odchylenie standardowe, Ri– poszczególne wartości, pi– ich prawdopodobieństwa, E(R) – wartość oczekiwana

28. Przykład 9 • Rozkłady stopy zwrotu z dwóch rozpatrywanych inwestycji A i B:

29. Miary zmienności c.d. • Odchylenie przeciętne • σ – odchylenie przeciętne, Ri– poszczególne wartości, pi– ich prawdopodobieństwa, E(R) – wartość oczekiwana

30. Miary zmienności c.d. • Odchylenie przeciętne od mediany • σ – odchylenie przeciętne, Ri– poszczególne wartości, pi– ich prawdopodobieństwa, μ – mediana (taka wartość, że prawdopodobieństwo bycia mniejszym lub równym od niej =0,5 (bądź >=0,5, ale prawd. bycia mniejszym <0,5)

31. Miary zmienności c.d. • Połowa rozstępu • σ =0,5(RMAX-RMIN) • σ – połowa rozstępu, RMAX, RMIN – odpowiednio największa i najmniejsza obserwacja

32. Miary zmienności c.d. • Semidchylenie standardowe • σ – semiodchylenie standardowe, Ri– poszczególne wartości, pi– ich prawdopodobieństwa, E(R) – wartość oczekiwana

33. Kwantyle jako miary ryzyka negatywnego • Kwantyl rzędu α, oznaczany jako R(α): taka liczba R(α), że P(R<=R(α))= α (lub >= α, ale wtedy P(R<R(α))< α) – dane jest α, poziom bezpieczeństwa

34. Kwantyle jako miary ryzyka negatywnego c.d. (α=0,05)

35. Dystrybuanta rozkładu jako miara ryzyka • taka liczba α, że P(R<=Z)= α, dane jest Z – graniczna stopa zwrotu

36. Dystrybuanta rozkładu jako miara ryzyka c.d. • Z=8%

37. Wielowymiarowe zmienne ryzyka • Kilka zmiennych ryzyka • R1,R2,R3,…,Rn (wektor losowy) • Ciągłe lub skokowe

38. Przykład 12 Np. niemożliwe, by stopa zwrotu obu akcji naraz wynosiła 15%

39. Przykład 13 Bank rozważa kredyty udzielone dwóm podmiotom A i B. Analizowane są zmienne określające stratę w przypadku niedotrzymania warunków przez podmioty.

40. Przykład 13 c.d. • Policzyć rozkład straty A • Policzyć rozkład straty B