PRODUKCJA ROŚLINNA NA CELE ENERGETYCZNE A RACJONALNE WYKORZYSTANIE ROLNICZEJ PRZESTRZENI PRODUKCYJNEJ

1. PRODUKCJA ROŚLINNA NA CELE ENERGETYCZNE A RACJONALNE WYKORZYSTANIE ROLNICZEJ PRZESTRZENI PRODUKCYJNEJ Jan Kuś, Antoni Faber Puławy, 2009

2. Podstawy polityki energetycznej UE Komisja Europejska 10 stycznia 2008 przedstawiła pakiet działań w obszarze energii i zmian klimatu dla UE do 2020 r. Główne założenia to: • 20% udział energii odnawialnej; • 20% redukcja emisji gazów cieplarnianych; • 20% zmniejszenie zużycia energii; • 10% udział biopaliw płynnych.

3. Struktura (%) pozyskiwanej energii z OZE w 2006 r. (GUS -2008)

4. Zapotrzebowanie na rzepak

5. Czynniki limitujące areał uprawy rzepaku ozimego w Polsce • Jakość gleb. • Udział rzepaku w strukturze zasiewów. • Struktura obszarowa gospodarstw.

6. Przydatność rolnicza gleb

7. Udział gleb b. dobrych i dobrych (%) Udział rzepaku (%) w powierzchni gleb b. dobrych i dobrych (2008)

8. Zbiory rzepaku (tys. ton) w 2007 r.

9. Zapotrzebowanie na surowce do produkcji bioetanolu */ plon zbóż – 4 t.ha-1

10. Ilość etanolu uzyskiwana z 1 ha przy średnich plonach w Polsce

11. Redukcja emisji GHG wskutek wykorzystywania biopaliw w stosunku do benzyny i oleju napędowego (IEA i EMPA, 2005,)

12. Rozwój biogazowni w Polsce do 2020 r. Założenia Programu MRiRW (02.2009) 2013 – 1 mld m3 biogazu; 2020 - 2 mld m3 biogazu.

13. Zapotrzebowanie na biomasę rolną do produkcji energii elektrycznej (Grzybek 2008)

14. Prognozowane zapotrzebowanie na węgiel i biomasę przez energetykę zawodową w Polsce

15. Zbiór i rozdysponowanie słomy (zbóż, rzepaku i kukurydzy) średnio za lata 2004-2008 w mln ton (Opracowanie własne na podstawie danych GUS)

16. Gatunki roślin potencjalnie przydatne do uprawy na cele energetyczne Krzewy i drzewa szybko rosnące: Wierzba wiciowa, Topola i Robinia akacjowa. Byliny: Ślazowiec pensylwański, Topinambur. Wieloletnie trawy o szlaku fotosyntezy: C4 - Miskant, Proso rózgowate, Spartina preriowa, Palczatka Gerarda i C3 – Mozga trzcinowata.

17. Plon (t/ha s. m.) wybranych gatunków roślin uprawianych na cele energetyczne (IUNG)

18. Plon (t/ha s. m.) wybranych gatunków roślin uprawianych na cele energetyczne (IUNG)

19. Roczne zużycie wody przez wybrane uprawy (wierzba 550-650 mm, miskant 510-600 mmw okresie wegetacji) (Hess i Knox, 2001)

20. Wieloletni klimatyczny bilans wody IV-IX (Doroszewski i Kozyra, IUNG-PIB, 2007)

21. Wpływ uprawy roślin na środowisko (Rowe i in. 2007)

22. Lokalizacja plantacji wieloletnich roślin energetycznych Plantacji nie powinno się lokalizować na glebach dobrych i średnich (kompleksy 1-5, łącznie około 9,4 mln ha), które należy przeznaczyć pod produkcję żywności i pasz. Pod plantacje należy przeznaczać gleby o ograniczonej przydatności rolniczej (głównie kompleksy – 8, 9 i 6), położone: na obszarach o rocznej sumie opadów powyżej 550mm; poza obszarami cennymi przyrodniczo (Natura 2000). W sumie w kraju jest około 0,9 mln ha takich gruntów.

23. Gleby dopuszczone do lokalizacji wieloletnich roślin energetycznych (kolor czerwony) oraz rejony, w których plantacji nie należy lokalizować(kolor pomarańczowy i zielony)

24. Gminy o warunkach szczególnie korzystnych do zakładania wieloletnich plantacji roślin energetycznych oraz szacunki łącznej produkcji biomasy dla wierzby, miskanta i ślazowca(kolorem czerwonym zaznaczono położenie największych polskich elektrowni)

25. Z uwagi na małą gęstość i niską wartość opałową biomasa powinna być wykorzystywana w energetyce rozproszonej (koszty logistyki - 30 - 50% jej ceny). Opłacalność produkcji biomasy po cenach oferowanych przez energetykę (za 1 GJ energii w biomasie) jest niska, niekonkurencyjna do uprawy roślin rolniczych. Dodatkowo koszty założenia plantacji - to 10 - 20 tys. zł./ha. Jeśli odbiorcy biomasy nie stworzą odpowiedniego systemu kontraktacji, indeksacji cen oraz pomocy technicznej przy zbiorze i logistyce biomasy, to ten kierunek produkcji nie będzie się rozwijał !!! Aktualnie powierzchnia wieloletnich plantacji roślin energetycznych nie przekracza 10 tys. ha i maleje.

26. Powierzchnia UR (mln. ha)

27. Powierzchnia zasiewów (mln. ha)

28. Powierzchnia gruntów (mln ha) dostępnych do uprawy roślin na cele energetyczne ( Wiesenthal i in., 2006) Symulacje wg. modelu CAPSIM, F i N model HEKTOR Symulacje wg. Refuel na 2030 r.: 7,6 mln. ha UR na cele żywnościowe i produkcję pasz, 6,8 mln. na biopaliwa, 0,4 mln. pod budownictwo.

29. Podsumowanie • Priorytetowym zadaniem rolnictwa jest zapewnienie samowystarczalności i bezpieczeństwa żywnościowego kraju. Z tego powodu na gruntach o wyższej przydatności rolniczej nie powinny być lokalizowane plantacje wieloletnich roślin energetycznych. • Przeznaczenie w perspektywie 2020 r. około 1,6 mln ha gruntów pod produkcję na substytucję paliwową musi być skompensowane wzrostem plonów upraw rolniczych przynajmniej o 1,5% rocznie, co jest trudne do osiągnięcia. • Warunkiem rozwoju produkcji rolniczej na cele energetyczne jest zapewnienie nie mniejszej jej opłacalności od typowej produkcji rolniczej. 29

30. Podsumowanie • Ocena produkcji rolniczej na cele energetyczne musi uwzględniać efektywność energetyczną, ekonomiczną i spełnienie wymogów środowiskowych (bilanse wodne, bilans gazów cieplarnianych, bioróżnorodność itp.) • Realizacja istniejącego prawodawstwa i strategii promujących OZE tak w skali narodowej, jak również unijnej nie jest możliwa bez skoordynowanych programów działań. 30

31. PRODUKCJA ROŚLINNA NA CELE ENERGETYCZNE A RACJONALNE WYKORZYSTANIE ROLNICZEJ PRZESTRZENI PRODUKCYJNEJ Jan Kuś, Antoni Faber DZIĘKUJEMY ZA UWAGĘ