SZOKI ASYMETRYCZNE A TEORIE OPTYMALNYCH OBSZARÓW WALUTOWYCH

1. SZOKI ASYMETRYCZNE A TEORIE OPTYMALNYCH OBSZARÓW WALUTOWYCH Tomasz Rynarzewski Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu

2. * Cel wykładu: Charakterystyka związku zachodzącego pomiędzy spełnieniem przez strefę jednowalutową kryteriów optymalnego obszaru walutowego a możliwościami skutecznego absorbowania negatywnych skutków szoków asymetrycznych Szoki asymetryczne a teorie optymalnych obszarów walutowych

3. * Plan wykładu: 1. Geneza problemu 2. Istota oraz mechanizm szoku asymetrycznego 3. Narodowa a unijna polityka kursu walutowego 4. Kryteria optymalnego obszaru walutowego 5. Europejska Unia Walutowa jako optymalny obszar walutowy 6. Wnioski Szoki asymetryczne a teorie optymalnych obszarów walutowych

4. 1.Geneza problemu Szoki asymetryczne a teorie optymalnych obszarów walutowych

5. 2. Istota oraz mechanizm szoku asymetrycznego Szoki asymetryczne a teorie optymalnych obszarów walutowych

6. Szok asymetryczny jest jednym z najistotniejszych zagrożeńdla efektywnego funkcjonowania jednolitego obszaru walutowego. W unii walutowej powstają różne formy asymetrii pomiędzy podstawowymi kategoriami ekonomicznymi takimi jak inflacja, zatrudnienie, podaż i popyt lub produkt krajowy brutto. Różnice ich poziomów są często funkcją odmienności cech branych pod uwagę gospodarek. Szoki asymetryczne a teorie optymalnych obszarów walutowych

7. 3. Narodowa a unijna polityka kursu walutowego Szoki asymetryczne a teorie optymalnych obszarów walutowych

8. Rys. 1. Szok asymetryczny na jednolitym obszarze walutowym (skutki polityki kursowej unijnego banku centralnego) Kraj A (dotknięty szokiem) Kraj B (nie dotknięty szokiem) KrCA/C KrCB/C pża’ pżA pżB pżB’ C C’DD’ Kr1 Kr2F’ F’’ ppA’ ppAppB PKBPKB E E’ Kr0 F

9. Przebieg szoku asymetrycznego w krajach poza strefą walutową: KRAJ A Spadek popytu na dobra krajowe wywołany przesunięciem popytu na dobra kraju B Spadek produkcji krajowej Wzrost bezrobocia przy utrzymaniu popytu na zbliżonym poziomie Pogorszenie sytuacji w budżecie państwa ze względu na konieczność wypłaty zasiłków oraz spadek dochodów podatkowych Deficyt na rachunku bieżącym bilansu płatniczego wywołany wzrostem importu z kraju B KRYZYS GOSPODARCZY Szoki asymetryczne a teorie optymalnych obszarów walutowych

10. Przebieg szoku asymetrycznego w krajach poza strefą walutową: KRAJ B Wzrost popytu na dobra krajowe wywołany przesunięciem popytu z kraju A Wzrost produkcji krajowej Wzrost zatrudnienia Poprawa sytuacji w budżecie państwa na skutek dopływu środków fiskalnych związanych ze wzrostem produkcji i zatrudnienia Nadwyżka na rachunku bieżącym bilansu płatniczego wywołana wzrostem eksportu do kraju A BOOM GOSPODARCZY Szoki asymetryczne a teorie optymalnych obszarów walutowych

11. Absorpcja szoku asymetrycznego poprzez dewaluację kursu walutowego w ramach interwencji narodowego banku centralnego: KRAJ A Konsekwencje krótkookresowe: Wzrost popytu na dobra krajowe Spadek popytu na dobra importowane Wzrost eksportu Szoki asymetryczne a teorie optymalnych obszarów walutowych

12. Absorpcja szoku asymetrycznego poprzez dewaluację kursu walutowego w ramach interwencji narodowego banku centralnego: KRAJ A Konsekwencje długookresowe: Wzrost produkcji dóbr krajowych Wzrost cen dóbr importowanych w tym tzw. wsadu importowego do produktów krajowych Wzrost kosztów produkcji Wzrost płac Wzrost cen Spadek popytu krajowego Wzrost popytu importowego Spadek eksportu Szoki asymetryczne a teorie optymalnych obszarów walutowych

13. Wnioski: • W sytuacji występowania przyczyn o charakterze strukturalnym nominalna zmiana kursu walutowego polegająca na obniżeniu jego wartości wywołuje jedynie krótkookresową poprawę konkurencyjności wyrobów danego kraju, stąd nominalna dewaluacja nie przekształca się w realną dewaluację utrzymującą przedstawione dla krótkiego okresu skutki w długim przedziale czasu • Instrument kursu walutowego może być w dłuższym horyzoncie czasu mniej efektywnym środkiem przystosowawczym Szoki asymetryczne a teorie optymalnych obszarów walutowych

14. Pytanie: • czy z powyższych wniosków wynika, iż wejście do unii walutowej tożsame z utratą narodowego kursu walutowego nie oznacza pozbycia się skutecznego instrumentu przystosowawczego? Szoki asymetryczne a teorie optymalnych obszarów walutowych

15. Odpowiedź: • Skuteczność procesów dostosowawczych w postaci dewaluacji oraz alternatywnie podjętych działań o charakterze deflacyjnym jest podobna, • Odmienne są koszty przystosowawcze związane w pierwszym wypadku z inflacją, w drugim zaś ze spadkiem produkcji • Podstawowa różnica polega na odmiennym tempie realizacji celu: dewaluacja narodowej waluty prowadzi w krótszym czasie do przywrócenia równowagi Szoki asymetryczne a teorie optymalnych obszarów walutowych

16. 4. Kryteria optymalnego obszaru walutowego Szoki asymetryczne a teorie optymalnych obszarów walutowych

17. Mobilność czynników produkcji pomiędzy krajami unii walutowej (koncepcja R.A. Mundella) • Przesunięcie czynnika pracy z kraju objętego negatywnymi skutkami szoku asymetrycznego do krajów znajdujących się w fazie wzrostu gospodarczego lub przesunięcie w odwrotnym kierunku czynnika kapitału winno umożliwić krajowi przywrócenie równowagi gospodarczej Szoki asymetryczne a teorie optymalnych obszarów walutowych

18. Stopień otwartości gospodarek (koncepcja R.I. McKinnona) • Dewaluacja przeprowadzana w kraju o dużym stopniu otwartości szybciej i silniej wywołuje w nim nacisk inflacyjny. Stąd, kurs walutowy w takiej gospodarce jest mniej efektywnym środkiem przystosowawczym i krajowi jest łatwiej z niego zrezygnować Szoki asymetryczne a teorie optymalnych obszarów walutowych

19. Dywersyfikacja struktur gospodarczych (koncepcja P.B. Kenena) • Zróżnicowanie struktur gospodarczych stwarza większe możliwości absorpcji szoku asymetrycznego, ponieważ skutki spadku popytu na dobra danego sektora mogą zostać zrekompensowane korzystniejszą koniunkturą gospodarczą panującą w sferze zapotrzebowania na dobra pozostałych sektorów gospodarki Szoki asymetryczne a teorie optymalnych obszarów walutowych

20. Elastyczność cen i płac • Elastyczność cen i płac daje krajowi objętemu skutkami szoku asymetrycznego szansę na utrzymanie dotychczasowego poziomu zatrudnienia oraz stopy inflacji. Nie jest niezbędnym w takim wypadku prowadzenie polityki kursowej, co uzasadnia ewentualną rezygnację danego kraju z własnej waluty Szoki asymetryczne a teorie optymalnych obszarów walutowych

21. Integracja rynku finansowego • Przesuwanie kapitału pomiędzy krajami, zarówno w postaci kapitału portfelowego, jak i zagranicznych inwestycji bezpośrednich, ułatwia absorbowanie negatywnych skutków szoku asymetrycznego Szoki asymetryczne a teorie optymalnych obszarów walutowych

22. Podobieństwo stóp inflacji • Różnice w stopach inflacji są jedną z przesłanek mogących wywoływać szoki asymetryczne. Skutkiem odmiennych stóp inflacji są bowiem różnice w poziomach cen. Te zaś wywierają wpływ na kształtowanie się terms of trade w wymianie międzynarodowej prowadząc do zachwiania równowagi zewnętrznej i w efekcie wystąpienia skutków o charakterze asymetrycznie przebiegającego kryzysu Szoki asymetryczne a teorie optymalnych obszarów walutowych

23. Integracja polityki fiskalnej • Zintegrowana polityka fiskalna oznacza możliwość wykorzystania środków finansowych gromadzonych na poziomie centralnym unii i ich odpowiednie przekazywanie do krajów dotkniętych negatywnymi konsekwencjami szoku asymetrycznego. Kryterium integracji polityki fiskalnej na poziomie ponadnarodowym jest jednym z najtrudniejszych do spełnienia Szoki asymetryczne a teorie optymalnych obszarów walutowych

24. Integracja w sferze polityki gospodarczej • Prowadzenie zbliżonej polityki gospodarczej przez poszczególne kraje prowadzi w długim okresie do ich upodobnienia. W szczególności przyjęcie i realizacja podobnych celów w sferze głównych agregatów makroekonomicznych takich jak inflacja, bezrobocie czy też tempo wzrostu gospodarczego powoduje, że kraje stają się mniej podatne na szoki asymetryczne. Szoki asymetryczne a teorie optymalnych obszarów walutowych

25. 5. Europejska Unia Walutowa jako optymalny obszar walutowy Szoki asymetryczne a teorie optymalnych obszarów walutowych

26. Cechy Europejskiej Unii Walutowej z punktu widzenia kryteriów optymalnego obszaru monetarnego • Duża mobilność kapitału, • Niewielka mobilność siły roboczej, • Relatywnie wysoki wskaźnik otwartości gospodarek (ok. 40% udziału handlu zagranicznego w PKB), • Wysoki stopień dywersyfikacji struktury produkcji (zróżnicowanie wg tradycyjnych rodzajów działalności, specjalizacja wewnątrzgałęziowa), Szoki asymetryczne a teorie optymalnych obszarów walutowych

27. - Niski poziom elastyczności cen i płac, • Postępujący proces integracji rynku finansowego, • Intensywne zbliżanie się stóp inflacji w krajach strefy euro, • Niejednoznaczna ocena przebiegu integracji fiskalnej, • Systematyczny postęp w sferze wspólnej polityki gospodarczej i postępująca synchronizacja przebiegu zachodzących w krajach Unii zjawisk gospodarczych Szoki asymetryczne a teorie optymalnych obszarów walutowych

28. 6. Wnioski Szoki asymetryczne a teorie optymalnych obszarów walutowych

29. 1. Podejmowane działania przystosowawcze przez unijny bank centralny w warunkach szoków symetrycznych dotykających ogół krajów członkowskich są podobne do działań narodowego banku centralnego realizowanych w trakcie niestabilności gospodarczej Szoki asymetryczne a teorie optymalnych obszarów walutowych

30. 2. Podjęcie podobnego procesu przystosowawczego przez unijny bank centralny w warunkach szoku asymetrycznego prowadzi do zróżnicowanych konsekwencji dla poszczególnych gospodarek przy czym z dużym prawdopodobieństwem można stwierdzić obniżenie efektywności funkcjonowania całej strefy Szoki asymetryczne a teorie optymalnych obszarów walutowych

31. 3. Przeprowadzenie przez narodowy bank centralny w sytuacji asymetrycznie przebiegającego kryzysu gospodarczego dewaluacji własnej waluty prowadzi do absorpcji negatywnych skutków szoku głównie w krótkim okresie. W okresie dłuższym, gdy przyczyny kryzysu mają charakter strukturalny, pozytywne skutki osłabienia własnej waluty zanikają Szoki asymetryczne a teorie optymalnych obszarów walutowych

32. 4. Alternatywne zastosowanie w podobnych warunkach szoku asymetrycznego działań przystosowawczych w sferze dochodu narodowego prowadzące do ogólnego obniżenia popytu wywołuje zbliżone w porównaniu z polityką kursową pozytywne konsekwencje w sferze przywracania równowagi gospodarczej. Odmienny jest rodzaj kosztu przystosowawczego oraz czas dojścia do realizacji celu przywrócenia równowagi Szoki asymetryczne a teorie optymalnych obszarów walutowych

33. 5. Analiza teoretyczna kryteriów optymalnego obszaru walutowego pozwala na wyjaśnienie ich związku z możliwością absorpcji przez dany kraj członkowski negatywnych skutków szoku asymetrycznego Szoki asymetryczne a teorie optymalnych obszarów walutowych

34. 6. Europejska Unia Walutowa nie jest w pełni, w świetle analizowanych kryteriów, optymalnym obszarem walutowym. Największe zagrożenie dla możliwości skutecznego absorbowania negatywnych konsekwencji szoków asymetrycznych tkwi w bardzo niskiej mobilności siły roboczej, małej elastyczności cen i płac oraz niepełnej integracji polityki fiskalnej Szoki asymetryczne a teorie optymalnych obszarów walutowych

35. 7. W miarę postępowania procesu realnego upodabniania się gospodarek poszczególnych krajów członkowskich Europejskiej Unii Walutowej spada w długim okresie niebezpieczeństwo występowania w nich szoków asymetrycznych. Proces synchronizacji cykli koniunkturalnych w krajach Unii może ulec krótkookresowemu zahamowaniu w momencie akcesji do niej kolejnych krajów Europy Środkowo -Wschodniej Szoki asymetryczne a teorie optymalnych obszarów walutowych

36. DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ Szoki asymetryczne a teorie optymalnych obszarów walutowych