Hfdst 5: Politieke participatie

1. Hfdst 5: Politieke participatie • “Political participation affords citizens in a democracy an opportunity to communicate informationto government officials about their concerns and preferences and to put pressure on them to respond. (Citizens) who wish to take part politically have an array of options: they may express their views directly by communicating with public officials or indirectly by attempting to influence electoral outcomes; they may give time and effort or contribute money; they may work alone or in concert with others, they may be active at the national, state or local level” (handboek p 101) Verba, Lehmann Schlozman & Brady (1995), • Van minimaal tot maximaal

2. Conventionele en niet-conventionele vormen van politieke participatie • Conventionele actiemidelen: worden door de overheid of elites zelf georganiseerd. Overheid bepaalt regels van het spel: wie, wanneer en hoe mag participeren • Vb bij uitstek: verkiezingen; ook participatie in politieke partijen • Niet-conventionele actiemiddelen: vorm wordt bepaald door de participanten zelf • Vb bij uitstek: betogingen: manifesteerders bepalen zelf wanneer en hoe ze op straat gaan

3. Is intensieve politieke participatie positief? • In het verleden werd politieke participatie niet altijd even positief beoordeeld - aantasting principes van vert.democratie: ondemocratisch - “overload” (te veel eisen) + conflict tussen eisen • Huidige literatuur: Hoge participatie wordt beschouwd als kenmerk van volwaardige en sterke democratie • Nu klassiek onderzoek: Gabriel Almond & Sidney Verba (1963): The Civic Culture: tussen loyauteit en actieve participatie

4. Nadelen van een intensieve politieke participatie: ongelijkheden in participatie zijn bijzonder hardnekkig (weinig verandering sinds jaren 50: laaggeschoolden en vrouwen participeren minder) • Zij die meer en zij die minder participeren: • hechten belang aan andere thema’s • participeren anders • zijn lid van andere organisaties Risico dualisering van de samenleving

5. Dalende politieke participatie? • Als hoog participatieniveau basiskenmerk is van sterke democratie, dan is dalende participatie een probleem voor het democratische karakter van een samenleving. • (Amerikaanse) burgers zouden tegenwoordig minder interesse hebben in politiek (R. Putnam, Bowling alone, 2000) • Voor Europa enkel bewezen wat betreft (1) participatie in politieke partijen en (2) ook opkomst bij verkiezingen = traditionele vormen van politieke participatie (verschuiving?)

6. Evolutie van deelname aan verkiezingen in Europese staten die gedurende de hele periode democratisch zijn

7. Evolutie van de gemiddelde deelname aan verkiezingen per decennium in 33 Europese staten tussen 1944 en 2008

8. Evolutie van lidmaatschap van politieke partijen in geconsolideerde Europese democratieën 2006 = 100

9. Sociale bewegingen en pressiegroepen • Definities: -verschil met politieke partijen -verschil tussen sociale bewegingen en pressiegroepen -klassieke versus nieuwe sociale bewegingen

10. 2 modellen wat betreft relatie tussen politieke besluitvorming en pressiegroepen: pluralisme en corporatisme • PLURALISME (R. Dahl (1961) Who Governs?) • Groot aantal onafhankelijke belangen-organisaties • geen machtsconcentratie • -macht is domeinspecifiek • Vb: VSA

11. CORPORATISME (P. Schmitter/G. Lehmbruch) • aantal deelnemers aan overleg wordt beperkt, overheid onderhandelt slecht met enkele grote en belangrijke instellingen • voor nieuwkomers moeilijk om door te dringen tot dit domein van politieke besluitvorming vb: België, Nederland, Zweden, Oostenrijk, … • Voor – en nadelen pluralisme en corporatisme • Recente ontwikkelingen: ontzuiling en nieuwe sociale bewegingen

12. Belang van sociaal kapitaal • Making democracy work (Putam, 1993): actievere regionale regeringen daar waar bevolking actief participeert • Sociaal kapitaal (Putnam, 1993): aanwezigheid van netwerken en normen • Vertrouwen • Netwerken van engagement • Wederkerigheid