Si mjet komunikimi Ligjerata 4

1. Interneti Si mjet komunikimi Ligjerata 4

2. Dërguesi Sinjali Marrësi Mediumi i transmetimit (ajri) Marrësi Dërguesi Komunikimi Sinjali Nje veshtrim mbi sistemet e komunikimit • C’eshte komunikimi – transmetimi i sinjalit permes nje mediumi nga derguesi tek marresi • Komunikimi mund te jete ne nje drejtim ose ne dy drejtime • Sinkron ose asinkron • Komunikimi dhe telekomunikimi

3. Nje veshtrim mbi sistemet e komunikimit • Telekomunikimi – transmetimi elektronik i sinjaleve per komunikim (TV, Radio, Internet…) • Komunikimiitëdhënave- nën-bashkësi e specializuar e telekomunikimitdhe ka tëbëjë me mbledhjen, përpunimindheshpërndarjenelektroniketëtëdhënave, përgjithësisht midis pajisjevehardueriketënjësistemikompjuterik. • Modeli i pergjithshem i telekomunikimit:

4. Nje veshtrim mbi sistemet e komunikimit • Pajisja e telekomunikimit kryen një numër funksionesh, të cilët përfshijnë konvertimin e sinjalit në një formë të ndryshme ose nga një formë tek tjetra. • medium telekomunikimi është gjithcka që mbart një sinjal elektronik dhe është ndërfaqës ndërmjet pajisjes dërguese dhe pajisjes marrëse. • Një rrjetë kompjuterash konsiston në mediat, pajisjet dhe softuerët e komunikimit që nevojiten për të lidhur dy ose më shumë sisteme kompjuterash dhe/ose pajisje kompjuterike. • Roli i rrjetave ne • rritjen e efektivitetit, • avantazhin konkurrues, • grupet e punes

5. Rrjetatkompjuterike • Me rrjetatkompjuterikenënkuptojmlidhjen e dyapomëshumëkompjutorëvendërmjetveti. • Rrjetikompjuteristikmundësonkomunikimin midis shfrytëzuesvetësistemit/sistemeveinformatike. • Kompjutorët e lidhurnërrjetënkompjuteristikefunksionojnënëmënyrëunikesipasstandardevetëpërcaktuarakomunikueseçka do tëthotë se “flasingjuhën e njëjtë” 5

6. Llojet e rrjetavekompjuterike • LAN (Local area network) – ka karakterlokaldheilidhëkompjutorëtnënjëhapsirëtëkufizuar (ndërmarje, organizatë, e tj.) • – Intranetindërlidhësistemetkompjuteristiketënjëndërmarjeapoorganizate duke u bazuarnëteknikën e internetitposaqërishtnë TCP/IP protokolin • - Extranetibënëzgjërimin e intranetit me ndërmarjetëtjerasi p.sh distributorët, furnitorët e tj. • WAN (Wide Area Network)mbulonhapsirëtëgjërëgjeografikedhemundësonkomunikiminnëdistancatëmëdha. (rrjetë e LAN-nevetëndërlidhuranëhapirëtëgjerëgjeografike) • Internetilidhëintranetëtnga e gjithëbota 6

7. Çfare eshte interneti • Interneti eshte rrjeti kompjuterik global me i madhi ne bote. Nga cdo pike e botes kompjuterat e lidhur me njeri-tjetrin mund te komunikojne. • Lidhja e kompjuterave ne te gjithe boten realizohet nepermjet linjave fizike (linjat telefonike, fibrat optike, kabllo bakri te frekuences se larte dhe linja ajrore si radio-relete, nepermjet valeve dhe satelitit) • Meqenese Interneti zhvillohet ne menyre teper dinamike, statistikat aktuale ne lidhje me keto te dhena mund te gjeni edhe ne kete adrese interneti: http://www.glreach.com/globstats/

8. Perse mund te shfrytezohet Interneti • Burim informacioni: permes motoreve te kerkimit, faqeve web etj • Komunikim: nepermjet internetit mund te komunikoni me te gjithe boten me mesazhe, video konferenca chat. • Biznes dhe marketing: nepermjet internetit firmat kane mundesi te krijojne lidhje elektronike me filialet e tyre, mund te pranojne porosi, te ofrojne konsulence ose sherbime te ndryshme. • Studime dhe kerkime shkencore: pothuajse te gjitha universitetet, shkollat e larta e te tjera u vene ne dispozicion studenteve te tyre lidhje falas me internetin. • Sherbime bankare (homebanking): me ndihmen e internetit ju mund te kryeni ne cdo vend te botes veprime bankare • Lojra: ne internet eshte i mundur edhe zhvillimi i lojrave te ndryshme.

9. Funksionet baze te Internetit dhe parimi klient server • Ky lloj sherbimi eshte baze per funksionin e dhenie marrjes se te dhenave ne rrjetin kompjuterik gjigant te internetit. • Kompjuteri juaj mund te sherbeje si klient kur ju merrni te dhena ne internet dhe nje kompjuter i cili permban te dhenat qe ju merrni sherben si server. • Ne rastin kur dikush kerkon te lexoje te dhenat qe ju keni ne kompjuter dhe i keni vene ne dispozicion per ti lexuar te tjeret neperjmet nje web page atehere ne kete rast kompjuteri juaj eshte ne rolin e nje serveri dhe kompjuteri tjeter ne rolin e nje klienti. Pergjigje Klient Internet Server Kerkese

10. Protokolet • Përshkrimiprecizirregullavedhemënyranëtëcilënkompjuterët e ndryshëmmundtëkomunikojnënërrjetquhetprotokol. • Me anëtëprotokolevearrihetlidhjanëmestëkompjuterëvepersonalëdheqendrëssëmadhekompjuterike. • Softveriicilimundësonfunksionimin normal tëInternetitpërbëhetngadykomponentetëprotokolevetëcilatsipasstandaradevendërkombëtarequhen: • TCP (Transmission Control Protocol ) dhe • IP ( Internet Protocol) TCP ka përdetyrëorganizmindheshpërndarjen e tëdhënave në paketetëcilatduhetqëtëdërgohen, kurseIP ka përdetyrëbartjen e tyrenëpërrrjet, qënëterminologjinëkompjuterikequhetrutim (routing).

11. Shërbimetnë Internet e-mail (electronic mail)–paraqetshërbiminmëtëshfrytëzuartëinternetit, zakonishtkanëprapashtesat: .com -përorganizatakomercialedheprfitabile .org – organizatatëpërzieradhejoprfitabile .net – infrastrukturëndhedhënësit e shërbimevetëinternetit .edu – fakultetedheuniverzitete .gov – institucioneqeveritare SMTP-(simple mail transport protocol)protokolipërbartjen e postës elektronike SMTP–Server – sistemkompjuteriknëpërmjettëcilitbëhetbartja e postës VoIP (Internet telephony, voice over IP-bartja e telefonatavenëpërmjetrrjetavekompjuteriketëbazuaranë IP posaqërishtnëpërmjetInternetit Weblogs – online ditarë(Web faqe private apotëndërmarjeve, tëradhiturakronologjikisht, kursepërmbajtja e tyremundëtëkomentohetngatëtjerët. PërposWeblogjevepersonaleekzistojnëpoashtuedheWeblogjesipastemavetëcaktuara, sidheWeblogjetëndërmarjevetëcilatshërbejnëpërkomunikim, diskutimsidhepërtransferimin e diturisë) 11

12. kanosjet…. viruset, worms, trojan, horse….. Internetidheteknologjitëtjera e kanëndryshuarmënyrënnëtëcilënekonomiafunksionon/zhvillohet, dhepërkëtëarsyekëtoteknologjiparaqesinmundësitëkonsiderueshmepërtëgjithallojet e biznesevelegjitime. Mirëpogjersateknologjitëjanëtëreja , ekzistojnë/paraqitenpoashtuedhenumërimadhimundesivepërkeqpërdorimin e tyrengaana e kriminelëvetëndryshëm ,sidhemospërcjellja/mosazhuritetiiligjitpërt’ipërcjellurteknologjitë e rejamundettësjellgjerterritja e problemevel. Virus's, trojans, spyware and……. 12

13. Në përgjithësi kanosjet të cilët janë përfshirë në këtë lëmi mundë të ndahen në • dy kategori: • - ato të cilët qëllimisht lëndojnë mirëqenjen e të tjerëve për qëllime politike apo/dhe finansiare(viruse të ndryshme, spyware e tj.) dhe • - ato të cilët nuk kanë qëllijme të tilla (spam si shembull kryesor i tyre) • Viruset – paraqesin programe apo pjesë të kodeve programore i cili është futur në kompjutor pa dijën e pronarit dhe funksionon pa dëshirën e të njejtit. • Worm – program apo algoritëm i cili e shumëfishon/riprodhon vehtëvetën nëpërmjet rrjetit kompjuterik dhe zakonisht kryen akcione qvllimkëqija. • Trojan Horse – program destruktiv i cili maskohet/paraqitet si aplikacion i mirë(zëmërgjërë,qëllimmirë).Për dallim nga viruset Trojan Horse nuk e riprodhojnë/shumfishojnë vehtëvetën. • Blended threart – i kombinojnë karakteristikat e virusave, të worms-ve dhe të Trojan Horse-ve dhe kodeve/programeve qëllimkëqija me cenueshmëri/lëndueshmëri të serverit dhe internetit. 13

14. Spyware – mundettëdefinohetsisoftwericilifutetfshehurazinëkompjutorë me qëllimtëmbikqyrjes/përcjelljessëpunëssëshfrytëzuesitdhetiapërcjellëinformatatprapëburimitkryesorë(sajtetnga vie ) • Junk e-mailapo“spam” –dërgimiireklamale/porosivetëpadëshiruaranëpërmjet e-meilit-dikur u paraqitesikërcnimmëimadhpërekonominëdigjitale, tashmënukparaqetndonjë problem seriozsipasojë e rritjessëmundësivepërpastrimin e e- mailevedhekujdesittëshfrytëzuesve • Antivirus program – vegël (program) icilikërkon/hulumton hard diskunngavirusetdheilargonatatëcilëtigjen • “pirateria” 14

15. Web Browsers • Web Browsersjanw programe/software qe i japin mundwsi njw perdoruesi te ketw akses, te marre dhe tw shohe dokumenta dhe burime te tjera ne internet. • Historia e web browser fillon qe ne 1980 me world wide web, Net Scape dhe me vone Internet Explorer (1995) • Web Browsers mw tw mwdhenj janw: • Internet Explorer • Mozilla Firefox • Google Chrome • Safari • Opera

16. Cilin Web Browser tw zgjedhim • Internet Explorer- versioni i ri 9.0 ka qene mjaft popullor midis perdoruesve te Windows.Aktualishtt vazhdon te dominoje tregun . • Opera - eshte i famshem per pwrdorimin e saj ne telefona celulare. E kryen kerkimin shpejt, nuk eshte shenjester per viruse dhe bllokohet ralle. • Mozilla Firefox - Mendohet te jete browser me i shpejte dhe konsiderohet me i miri per kompjuter Macintosh • Google Chrome- eshte web browser me i ri dhe po shnderrohet ne nje aktor kryesor. Eshte i shpejte, faqet karikohen shpejt. • Safari - Perdoret kryesisht per kompjuterat e tipit Macintosh. Eshte web browser i katert me i perdorur ne SHBA

17. Motorret e kerkimit ne web “Nje motorr kerkimi ne web eshte projektuar te kerkoje informacion ne World Wide Web dhe ne servera FTP. Rezultatet e kerkimit prezantohen si liste rezultatesh. Informacioni mund te jete ne formen e faqeve te internetit, imazheve, informacionit dhe tipe te tjera dokumentash (pdf, html etj)” Motoret e kerkimit me te perdorur jane: • Google5. Aol • Bing 6.My web search • Yahoo 7.Lycos • Ask8.Altavista

18. Aksionet e motorreve te kerkimit per muajin Mars 2011

19. Google motorri i kerkimit me i klikuar • Shkojme te www.google.com • Fusim fjalw kyç per te gjetur • informacion • Specifikojmw kwrkimin tonw sipas kategorive web, imazhe, video, harta, pazar, e-mail etj

20. Google scholar - qendroni mbi shpatullat e gjiganteve • Eshte nje motorr kerkimi ku mund te gjeni literature akademike, artikuj shkencore ne shume disiplina dhe fusha duke perfshire teza, libra, abstrakte, artikuj, studime ne formate te ndryshme • Operohet permes fjaleve kyc, p.sh., agriculture • Mund ta ngushtoni kerkimin Permes kategorive si tipi I dokumentit, viti i botimit, Prezenca e citimeve etj

21. Social Softwares • Programet e mesazheve tw menjwhershme si: • Skype • MSN messenger • Yahoo Messenger • Aol Messenger • Google Talk 2. Rrjetet Sociale • Facebook • Twitter • Linked In • My Space • Tagged • My Life