Mam haka na raka!

1. Mam haka na raka!

2. Jak powstaje nowotwór? Komórki organizmu wiodą spokojne uporządkowane życie według planu spisanego w DNA. Bez zachęty z zewnątrz nie próbują się rozmnażać, ani przemieszczać. Ale wraz z docierającymi czynnikami rakotwórczymi takimi, jak choćby składniki dymu tytoniowego, sytuacja w organizmie się zmienia. Im więcej czynników rakotwórczych, tym więcej wolnych rodników. To one wchodząc w reakcję z DNA przyczyniają się do zmian w jego budowie zwanych mutacjami genetycznymi. Mutacja może spowodować nieprawidłowe dzielenie się komórek zwane nowotworem. Komórki nowotworowe są niezwykle inteligentne - potrafią być "niewidzialne" i oszukać system immunologiczny. Poprzez tworzenie naczyń włosowatych umiejętnie potrafią zadbać o własne odżywienie. Proces ten nazywa się angiogenezą.

3. Symptomy choroby • Ciągły ból głowy • Powoli powiększające się węzły chłonne na szyi i pod pachami • Jama ustna: białawe zabarwienia i zgrubienie błony śluzowej, małe niebolesne owrzodzenia na wargach i języku • Przewlekła chrypa, trudności w połykaniu • Ciągły kaszel, krwiste odksztuszanie, duszności • Piersi: stwardnienie, guzek • Ucisk, brak łaknienia, mięsowstręt, chudnięcie • Biegunka, zaparcia, częste parcie na stolec

4. Symptomy choroby • Zmiana rytmu wypróżnień • Układ pokarmowy: krwisty śluz, krew w kale • Powiększenie obwodu brzucha • Mdłości, wymioty, ogólne przygnębienie • Powiększające się znamiona na skórze • Narządy rozrodcze u kobiet: nieregulowane krwawienia, krwiste upławy • Krwisty mocz, nieżyt pęcherza • Częste parcie na pęcherz • Zmiana wyglądu znamion barwnikowych • Napady padaczki

5. Profilaktyka • Pojęcie profilaktyki i jej znaczenie. Rozmowa z uczniami na ten temat, sprawdzenie ich wiedzy z zakresu badań profilaktycznych chorób nowotworowych. • Poinformowanie o możliwości bezpłatnych badań, zachęcenie do przekazania wiedzy rodzicom. Przekazanie uczniom karteczek z informacją, gdzie ich bliscy mogą wykonać badania. • Szczegółowe omówienie kolonoskopii, mammografii i cytologii. • Omówienie wykresów związanych z wpływem różnych czynników na zdrowie człowieka oraz z czynnikami rakotwórczymi. • Jak uniknąć raka? – schemat, omówienie go, wyciągnięcie wniosków. • Przekazanie uczniom „10 przykazań”. • Przekazanie uczniom materiałów informacyjnych o szczepionce przeciwko wirusowi HPV, m.in. Ulotek, płyt DVD, naszej wiedzy ;)

7. Informacje dla bliskich: BEZPŁATNE BADANIA DLA MIESZKAŃCÓW POWIATU SŁUPSKIEGO: MAMMOGRAFIA Słupsk, ul. Zielona 8 tel. (059)840 19 40, 840 19 41CYTOLOGIA Słupsk ul. Młyńska 1a Tel. (059) 840 19 40, 840 19 41KOLONOSKOPIA Słupsk, ul. Zielona 8 tel. (059)840 19 40, 840 19 41

8. Kolonoskopia to metoda badania dolnego odcinka przewodu pokarmowego polegająca na oglądaniu wnętrza jelita grubego. Polega ono na wprowadzeniu przez odbyt specjalnego wziernika zakończonego kamerą i przesłaniu obrazu na zewnątrz. Do tego celu służy giętki instrument zwany kolonoskopem. Podczas kolonoskopii możliwe jest też pobieranie wycinków błony śluzowej jelita grubego do badań histopatologicznych, a także wykonywanie drobnych zabiegów, np. usuwanie pojedynczych polipów. *Histopatologia, histologia patologiczna jest działem patomorfologii (dawniej nazywanej anatomią patologiczną), która bada i rozpoznaje zjawiska mikroskopowe zachodzące w komórkach oraz tkankach organizmu przy różnego rodzaju schorzeniach. Badanie histopatologiczne materiału tkankowego ma duże znaczenie w rozpoznawaniu chorób nowotworowych, * Polip - guzowaty twór patologiczny wyrastający z błon śluzowych wysłanych nabłonkiem gruczołowym, często mnogi (polipowatość).

9. Cytologia Badanie cytologiczne polega na pobraniu wymazu z szyjki macicy. Lekarz ginekolog lub pielęgniarka stosując specjalną szczoteczkę lub szpatułkę delikatnie pobierają warstwę komórek z powierzchni szyjki macicy. Komórki te są następnie badane pod mikroskopem pod kątem ewentualnych nieprawidłowości. W przypadku ich stwierdzenia lekarz skontaktuje się z Tobą i udzieli porady odnośnie wykonania dalszych badań i możliwości leczenia. Badanie to powinno być rutynowo wykonywane u każdej kobiety, po inicjacji seksualnej – początkowo raz w roku przez pierwsze 3–4 lata, a następnie powtarzane nie rzadziej niż co 3 lata.

10. Mammografia radiologiczna metoda badania sutka (gruczołu piersiowego). Podobnie jak w pozostałych metodach rentgenowskich, wykorzystuje się tu różnice w pochłanianiu promieni X, przechodzących przez poszczególne tkanki organizmu. Obraz utrwalany jest na błonach retgenowskich. Badania wykonuje się specjalnym aparatem, wytwarzającym promieniowanie w zakresie 25-40 kV (tak zwane promieniowanie miękkie), przy użyciu czułych błon rentgenowskich.

14. 10 PRZYKAZAŃ, czyli JAK UNIKNĄĆ ZACHOROWANIA NA NOWOTWORY I INNE CHOROBY CYWILIZACYJNE 1) NIE PAL PAPIEROSÓW. 2) UNIKAJ ŻYCIA W PRZEWLEKŁYM STRESIE, NIE BIERZ UDZIAŁU W "WYŚCIGU SZCZURÓW" - szukaj autentycznych przyjaciół. 3) OGRANICZ PICIE ALKOHOLU. 4) NIE DOPUSZCZAJ DO WYSTĄPIENIA NADWAGI. - STOSUJ NA CO DZIEŃ DIETĘ ŚRÓDZIEMNOMORSKĄ. - OGRANICZ DO NIEZBĘDNEGO MINIMUM SPOŻYWANIE TŁUSZCZU I SŁODYCZY. - JEDZ WIĘCEJ RYB, OWOCÓW I WARZYW. - OGRANICZ SPOŻYWANIE MIĘSA (szczególnie czerwonego) DO KILKU RAZY W TYGODNIU.   - JEDZ MNIEJ PRODUKTÓW KONSERWOWANYCH. - ŻYWNOŚĆ PRZECHOWUJ W LODÓWCE ZGODNIE Z TERMINEM PRZYDATNOŚCI DO SPOŻYCIA. 

15. 5) OPALAJ SIĘ Z UMIAREM (stosuj kremy z filtrami ochronnymi). NIE KORZYSTAJ Z SOLARIUM. 6) ZASZCZEP SIĘ PRZECIW WIRUSOWEMU ZAPALENIA WĄTROBY (ŻÓŁTACZKA!). 7) UNIKAJ PRZYPADKOWYCH KONTAKTÓW SEKSUALNYCH, CHROŃ SIĘ PRZED PRZENOSZENIEM WIRUSÓW I BAKTERII CHOROBOTWÓRCZYCH. 8) STARAJ SIĘ WYLECZYĆ WSZYSTKIE PRZEWLEKŁE STANY ZAPALNE W ORGANIZMIE. 9) STARAJ SIĘ DUŻO SPACEROWAĆ - MINIMUM PÓŁGODZINNY CODZIENNY SPACER SZYBKIM KROKIEM. 10) JEŚLI W TWOJEJ RODZINIE WYSTĘPOWAŁY NOWOTWORY PRZEBADAJ SIĘ W PORADNI GENETYCZNEJ.

16. Polska a reszta świata • Praca na wykresach • Nowotwory złośliwe w Polsce • Leczenie we wczesnej fazie choroby USA/UE a Polska • Porównanie Polski na tle świata: nowotwory • Zachorowalność na nowotwory złośliwe – Polska na tle świata • Umieralność na nowotwory – Polska na tle świata • 5letnie względne przeżycia chorych w zależności od umiejscowienia nowotworu: kobiety i mężczyźni • Wyleczalność raka – Polska na tle UE/USA • Rozmowa z uczniami na temat przedstawionych wykresów. Wyciąganie wniosków. Zachęta do przekazania wiedzy bliskim.

25. Rak piersi • Skala problemu • Czynniki ryzyka • Objawy • Powtórzenie pojęcia mammografii • Pojęcie badań przesiewowych • Samobadanie piersi: • Co robić, by mieć zdrowe piersi? • Jak badać piersi? • 7) Rozmowa na temat raka piersi oraz rozdanie dziewczynom broszurek na temat samobadania

26. Skala problemu: Każdego roku na raka piersi zapada 10 tys. Polek i z powodu tego nowotworu umiera 5 tys. Pacjentek, czyli 50 proc. tych, które zachorowały. W USA i Skandynawii - 30 proc. W Polsce dałoby się uratować rocznie dwa i pół tysiąca kobiet. Za to, że tak się nie dzieje, w 80 proc. odpowiada zbyt późna diagnoza. Czynniki ryzyka: Przyczyny większości przypadków raka piersi nie są możliwe do ustalenia. Czynnikami podwyższającymi ryzyko zachorowania są m.in: starszy wiek, rodzinne występowanie raka piersi, pierwsza miesiączka we wczesnym wieku, menopauza w późnym wieku, pierwszy poród w starszym wieku, długotrwała hormonalna terapia zastępcza oraz stosowanie antykoncepcji hormonalnej przez kobiety będące nosicielkami mutacji genów BRCA-1 i BRCA-2.

27. Objawy: • Rak sutka jest wykrywany zwykle jako namacalne, niebolesne zgrubienie w  piersi. Obecnie przesiewowe badania mammograficzne pozwalają na wykrycie raka zanim stanie się on wyczuwalny w badaniu palpacyjnym. Należy jak najszybciej zgłosić się do lekarza, jeśli: • pierś ma zmieniony kształt, • na skórze piersi występują zmarszczenia, wciągnięcia, zmiana koloru, • brodawka jest wciągnięta, zaczerwieniona lub ma owrzodzenie, • z brodawki wydobywa się wydzielina, • jest wyczuwalny guzek lub stwardnienie.

28. Badanie przesiewowe (skriningowe) rodzaj strategicznego badania, które przeprowadza się wśród osób nie posiadających objawów choroby, którą dany test mógłby wykryć. Zamierzeniem badań skriningowych jest wykrycie choroby we wczesnej fazie i dzięki temu umożliwienie wczesnej interwencji, która zredukowałaby zarówno śmiertelność, jak i cierpienia pacjentów w danej chorobie. Chociaż badanie przesiewowe może doprowadzić do postawienia wstępnej diagnozy, to zawsze musi być ona potwierdzona innymi, bardziej dokładnymi badaniami, właściwymi dla danej choroby i zleconymi przez lekarza.

29. Samobadanie piersi • Aby mieć zdrowe piersi: • Poznaj swoje piersi i naucz się je badać. Już od dwudziestego roku życia regularnie, co miesiąc (najlepiej między 7 a 10 dniem cyklu, liczonym od pierwszego dnia miesiączki). • Jeśli jesteś kobietą karmiącą lub już nie miesiączkujesz, wykonuj regularne samobadanie piersi np. pierwszego dnia każdego miesiąca. • Jeśli wykryjesz jakąś zmianę w swojej piersi, zgłoś się do lekarza. Nie każdy guzek jest nowotworem złośliwym - rakiem, ale każdy wymaga oceny lekarskiej.

30. Jak badać piersi? • Raz w miesiącu zrób to dla siebie! Nie bój się i zbadaj piersi. • Przed Lustrem • Unieś ręce do góry, czy nie widzisz zmian w kształcie piersi i kolorze skóry? Czy skóra nie marszczy się i nie ciągnie? • To samo skontroluj opierając dłonie mocno na biodrach. • Ściśnij brodawkę. Zobacz czy nie wydziela się z niej płyn.

31. Po Kąpieli • Połóż się. Wsuń poduszkę lub zwinięty ręcznik pod lewy bark, lewą rękę włóż pod głowę. Trzema środkowymi palcami prawej ręki zbadaj lewą pierś, tak jak pod prysznicem. To samo powtórz z prawą piersią. • Wyjmij rękę spod głowy, połóż wzdłuż tułowia i zbadaj pachy. Sprawdź, czy nie masz powiększonych węzłów chłonnych. • Od 30 roku życia - badania przez lekarza raz w roku, nawet gdy nie występują żadne niepokojące zmiany. • Od 35 roku życia wykonuj regularne mammografii. W wieku między 35 a 49 rokiem życia każda kobieta powinna wykonać co najmniej jedno badanie mammograficzne. W wieku 40 - 49 lat mammografia powinna być wykonywana co dwa lata. W wieku 50 - 60 lat mammografię należy wykonywać raz w roku; dopuszcza się badanie po upływie 1,5 roku. Powyżej 60 roku życia mammografie należy wykonywać według zaleceń lekarza (zwykle co 1,5 roku do 2 lat).

32. Pod Prysznicem • Lewą rękę połóż z tyłu głowy, prawą na lewej piersi. Lekko naciskając trzema środkowymi palcami, zataczaj drobne kółeczka wzdłuż piersi, z góry na dół i z powrotem. To samo zrób z prawą piersią. Sprawdź, czy nie czujesz stwardnienia lub guzka. • Zaufaj Dłoniom • Gdy zauważysz coś niepokojącego, idź natychmiast do lekarza. • 80% zmian w piersiach kobiety wykrywają same lub ich partnerzy. • Nie każdy guzek jest rakiem. • Nawet gdy sama nie widzisz niepokojących zmian, kontroluj piersi u lekarza. • Po ukończeniu 35 roku życia zrób mammografię. • Rak piersi wcześnie wykryty jest uleczalny, a guz można usunąć zachowując pierś.

33. Rak szyjki macicy • Skala problemu. • Szyjka macicy. Choroba. • Wirus HPV. Jak przenosi się wirus? • Rozwój raka szyjki macicy. • Znaczenie badań cytologicznych. Dokładniejsze omówienie badania. • Profilaktyka. Szczepionka. • Rozmowa na temat raka szyjki macicy oraz rozdanie materiałów • Informacyjnych.

34. Skala problemu Na całym świecie kobiety chorują na raka szyjki macicy. W skali całego świata ten rodzaj raka jest drugim co do częstości występowania u kobiet poniżej 45 roku życia oraz trzecim co do ilości powodowanych zgonów u kobiet (po raku sutka i raku płuc). Rak szyjki macicy zabija 5 Polek dziennie

35. Szyjka macicy Szyjka macicy stanowi zakończenie wąskiego kanału macicy. Znajduje się w niej małe ujście otwierające się do pochwy, które pozwala na wydostawanie się krwi menstruacyjnej. Poza umożliwianiem odpływu krwi menstruacyjnej, szyjka macicy pełni także rolę bariery- zapobiega przechodzeniu infekcji z pochwy do wnętrza macicy. Odgrywa ona również istotną rolę w trakcie porodu, kiedy to otwiera się, pozwalając na poród dziecka.

36. Choroba Rak szyjki macicy wywoływany jest przez pewne typy powszechnie występującego wirusa zwanego HPV lub wirusem brodawczaka ludzkiego.Choroba polega na nieprawidłowym i niekontrolowanym rozroście komórek nabłonka szyjki macicy. Istnieje ponad 100 typów wirusa HPV.Większość z nich to typy niskiego ryzyka, które nie wywołują raka szyjki macicy. Typy wysokiego ryzyka jednakże mogą powodować rozwój nieprawidłowych komórek, prowadzący do powstania raka szyjki macicy. Pomimo faktu, że typy te są mniej powszechne, w przypadku kontaktu z nimi poprzez stosunek seksualny łatwo przenoszą się one z osoby na osobę.

37. Wirus HPV Główną przyczyną raka szyjki macicy jest zakażenie wirusem HPV.Wbrew rozpowszechnionej opinii, rak szyjki macicy nie jest chorobą dziedziczną, ani uwarunkowaną genetycznie. Naukowcy udowodnili, że wywoływany jest on przez pewne typy wirusa nazywanego wirusem brodawczaka ludzkiego lub w skrócie HPV. Istnieje ponad 100 typów wirusa HPV.Większość z nich to typy niskiego ryzyka, jednak typy wysokiego ryzyka, takie jak typ 16 i 18 mogą powodować rozwój nieprawidłowych komórek, prowadzący do raka szyjki macicy.Wirus ten łatwo się przenosi i jest szeroko rozpowszechniony. Szacuje się, że do 75% aktywnych seksualnie kobiet w ciągu swojego życia ulegnie zakażeniu wirusem HPV.

38. Jak przenosi się wirus HPV? • Wirus przekazywany jest w czasie stosunku seksualnego, a czasami nawet w wyniku intymnego kontaktu skóry narządów płciowych partnerów.Zatem ryzyko zakażenia wirusem HPV dotyczy każdej aktywnej seksualnie kobiety.Prezerwatywa nie daje ochrony przed zakażeniem wirusem, ponieważ skóra bezpośrednio wokół narządów płciowych również może go przenosić. • Jeżeli utrzymujesz kontakty seksualne możesz być zagrożona – niezależnie od wieku. • Jeżeli jesteś zakażona wirusem HPV wysokiego ryzyka, we wczesnych etapach (nawet przez wiele lat) możesz nie mieć żadnych objawów. • Badanie cytologiczne umożliwia wczesne wykrycie zmian komórkowych – dlatego regularne badania są tak ważne.Zmiany chorobowe w komórkach występują początkowo w obrębie szyjki macicy. Jeżeli nie są leczone mogą się rozprzestrzeniać.

39. Jak dochodzi do rozwoju raka szyjki macicy? Zakażenie onkogennymi typami wirusa HPV o wysokim ryzyku może się utrzymywać i z czasem doprowadzić do rozwoju raka szyjki macicy. Nawet jeżeli do tego dochodzi, na wczesnych etapach przebieg choroby jest bezobjawowy. Zakażone komórki mogą powoli przekształcać się w komórki nieprawidłowe, a następnie w komórki nowotworowe raka szyjki macicy. Proces ten może trwać latami, jeżeli zmian nie wykryje się we wczesnych etapach.Właśnie tutaj badanie cytologiczne okazało się tak ważne w wykrywaniu zmian wynikających z zakażenia, dając możliwość ich wykrycia zarówno we wczesnych etapach, jak i w wiele lat po kontakcie z wirusem.

40. Badanie cytologiczne Regularne badanie jest najbardziej skutecznym sposobem wykrywania nieprawidłowych zmian komórkowych szyjki macicy, które mogą stanowić wczesne stadium raka szyjki macicy. Jednakże badanie cytologiczne nie zapobiega zakażeniu wirusem HPV, który wywołuje raka szyjki macicy. Pomaga ono natomiast w identyfikacji wczesnych oznak choroby. Pozwala to zatem na stosowanie odpowiedniej terapii

41. Co się stanie, jeśli wykryto obecność nieprawidłowych komórek? Jeśli zostałaś powiadomiona o wykryciu nieprawidłowych komórek, czyli o „wyniku dodatnim”, oznacza to, że laboratorium zidentyfikowało pewne zmiany komórkowe, które wymagają dalszego zbadania. Nie wszystkie zmiany w obrębie komórek oznaczają, że powinnaś rozpocząć natychmiastowe leczenie; wiele z nich zniknie bez takiej potrzeby. W zależności od stopnia zmian, możesz być poproszona o wykonanie kolejnego badania cytologicznego, lub w pewnych przypadkach skierowana na kolposkopię. Niewielka liczba kobiet proszona jest o powtórzenie badania cytologicznego, ponieważ pierwsze uznane zostało za nieadekwatne. Oznacza to, że laboratorium nie było w stanie dokonać oceny komórek na szkiełku i przedstawić wyniku. Może być to spowodowane obecnością krwi przysłaniającej obraz komórek lub tym, że próbka została rozprowadzona zbyt grubą lub zbyt cienką warstwą. Możesz się dowiedzieć, że wynik badania cytologicznego jest na pograniczu. Oznacza to, że zaobserwowano zmiany komórkowe, lecz są one tak blisko normy, że prawdopodobnie samoistnie powrócą do stanu pierwotnego. W takim przypadku lekarz prawdopodobnie skieruje Cię na kolejne badanie cytologiczne w przeciągu 12 miesięcy.

42. Szczepionka Na zakażenie onkogennym typem wirusa HPV, a co za tym idzie na zachorowanie na raka szyjki macicy narażona jest każda kobieta.Postęp, jaki dokonał się w ostatnim czasie w medycynie, umożliwia już zabezpieczenie się przed tym nowotworem zarówno dziewczynkom jak i kobietom. Każda kobieta powinna przedyskutować ze swoim lekarzem możliwość zastosowania szczepionki.

43. Jaka jest skuteczność szczepionki? Przeprowadzone badania dowodzą, że szczepionka zapewnia 100% ochronę przed zmianami przedrakowymi, powodowanymi przez najbardziej onkogenne typy wirusa: 16 oraz 18. Spośród wielu typów wirusa, te typy odpowiedzialne są za ponad 70% przypadków nowotworów szyjki macicy na całym świecie. Typy wirusa HPV 16, 18, 45 i 31 są wspólnie odpowiedzialne za 80% przypadków raka szyjki macicy na całym świecie.

44. Czy szczepionka jest bezpieczna? Szczepionka nie zawiera wirusa HPV, a jedynie cząstki imitujące jego budowę, nie jest więc możliwe zakażenie w wyniku jej podania. Dolegliwości, jakie mogą pojawić się po zaszczepieniu, to zaczerwienienie i niewielki ból ramienia w miejscu iniekcji.

45. Czy zaszczepienie się oznacza, że można zrezygnować z regularnych badań cytologicznych? Absolutnie nie. Cytologia jest nadal najbardziej skutecznym narzędziem wykrywania nowotworu szyjki macicy. Spośród bardzo wielu istniejących typów wirusa,szczepionka zapewnia ochronę przed tymi najbardziej niebezpiecznymi.Połączenie regularnie wykonywanej cytologii oraz szczepienia przeciwko wirusowi HPV, jest obecnie najskuteczniejszą formą ochrony przed rakiem szyjki macicy