“Mezbahalarda Gıda Güvenliği” Konferansı 3 Kasım 2009, İstanbul

1. “Mezbahalarda Gıda Güvenliği” Konferansı3 Kasım 2009, İstanbul Gıda Güvenliği Açısından Türkiye’deki Mezbahaların Mevcut Durumu Prof.Dr.Tahsin Yeşildere İstanbul veteriner Hekimler Odası(İVHO) Başkanı İstanbul 2009

2. Gıda Güvenliği Açısından Türkiye’deki Mezbahaların Mevcut Durumu Özellikle hayvansal kökenli Gıda maddelerinin hijyen kurallarına dikkat edilmesi ve Güvenli hayvansal gıdalar-Çiftlikten sofraya hayvansal gıda güvenliği Unsurları -Zootekni,yetiştirme standartları-Yem,su Standartları-Hayvan Sağlığı Standartları-Hayvan hakları Standartları-Çevre Sağlığı Standartları-Farmakolojik ,Biyolojik Standartlar-Veteriner Halk Sağlığı Standartları Halk sağlığının korunması-tehditler-riskler(Zoonozlar,Kalıntılar,Kimyasal Kirlenmeler) Sorumluluklar(Özel,Resmi,Vet.Hekim vd.) Hayvan Sağlığı ve Hijyen koşulları Uygulama prosedürleri-Merkezi veri tabanı uygulamaları,kayıt sistemi(Sığır ,Koyun keçi durumu) Muhafaza Nakliye Kesim,Kesim metodları,kesim sonrası işlemler Sağlık işaretlerini belirleme yöntemleri,denetimi Eğitim(tüm bileşenlerin eğitimi)

3. Gıda Güvenliği Açısından Türkiye’deki Mezbahaların Mevcut Durumu • Hayvan kökenli ürünlerin yasal düzenlemeleri-kontrolü • Özel kurallar-izlenebilirlik • Resmi kontrollerin yapılması • Halk sağlığı için sağlıklı ürün sertifikası verilmesi • Resmi otorite- veteriner hekim(official vet.) sorumluluğunu • Yetkilendirilmiş onaylı vet.hek.(approved vet.) sorumluluğu

4. Gıda Güvenliği Açısından Türkiye’deki Mezbahaların Mevcut Durumu • Yetkili Bakanlık(Hayvan-Bitki sağlığı) Hayvansal kökenli gıdalar ve hayvansal kökenli olmayan gıdalar • Yetkili Türkiye Gıda Güvenliği otoritesi • Yerel yönetimin yetkilerinin belirlenmesi • Veteriner-Halk Sağlığı otoritesi-(Vet.-Public Health) • Resmi Veteriner Hekim Otoritesi-official Yetkilendirilmiş vet.hekim-akredite vet.hekimler Kamuda bu alanda çalışanların eğitimi

5. Gıda Güvenliği Açısından Türkiye’deki Mezbahaların Mevcut Durumu • Sorumluluklar • Yeterlilik • Nakillerin planlanması-Denetimi • Belgeler • Nakil öncesi periyot,Bindirme,Yolculuk(Nakiller en çok doğu bölgelerinden batıya doğru, 24 saate varan kötü yol ve hava koşullarında seyahatler,Uygun olmayan taşıma araçları,Dinlendirme istasyonlarının bulunmayışı) • İndirme ve seyahat sonrası muamele(Kurban döneminde nakil yoğunluğu,Nakil ile uğraşanlar, araçlar, hayvan alım satımı yapanlar kayıtsız,Hayvan Refahı ile ilgili eğitim çalışması eksikliği) • Sevkin ithalatının reddedilmesi durumunda alınacak tedbirler • Türlere yönelik konular

6. Gıda Güvenliği Açısından Türkiye’deki Mezbahaların Mevcut Durumu • Mezbaha öncesi izleme • Çiftlikteki koşullar • hayvan sağlığı sertifikaları • Hayvanların nakli( kara, hava ve deniz yoluyla) bindirme,indirme,yolculuk • Insan tüketimi için kesim yerleri-Mezbahaneler • Hastalık kontrolü amacıyla kesim öncesi veteriner Hekim kontrolü,imha

7. Gıda Güvenliği Açısından Türkiye’deki Mezbahaların Mevcut Durumu • Kesim metodları;İslami,Kosher,Hayvanların kontrollü kesimi,Welfare kuralları-dini-kültürel gelenekler • Uyuşturma metodları,Elektroşok,Captive bolt-tabanca,karbondioksit • Kesim öncesi hayvana yaklaşım • Kesime kadar getirilmesi • Kesim sırasında yaklaşım • Kesilmesi ve kesilme sonrası işlemler,Bu işlemlerin et kalitesi üzerine etkileri,riskler-zoonozlar,kontaminasyonlar,Kalıntılar,denetim,cezai işlemler

8. Hayvanı zaptırapt altına alma!

9. Taiıma ve kesim manzaraları!

10. Kesimden manzaralar!

11. Ruhsatlı Mezbahaneler ve kapasiteleri • Kombina 123 adet Ruhsatlı(5 adet kapalı) • 1.Sınıf Mezbahane 91 adet (Altı adet kapalı) • 2.Sınıf Mezbahane 22 adet (2 adet kapalı) • 3.Sınıf Mezbahane 425 adet(22 adet kapalı) • 94 adet Kanatlı kombina- Kesimhane(16)(14 adet kapalı) • 3.sınıf kapasite Sığır 2198 Koyun 7689 • 2.Sınıf kapasite Sığır 314 Koyun 616 • 1.Sınıf kapasite Sığır 7691 Koyun 28465 Tarım ve Köyişleri Bakanlığı web sitesi

12. KIRMIZI ET VE ET ÜRÜNLERİ ÜRETİM ÇALIŞMA VE DENETLEME USÜL VE ESASLARINA DAİR YÖNETMELİK • ç) Yetkili Merci: Yönetmelik kapsamındaki kombina, 1 inci ve 2 nci sınıf mezbahaların çalışma izni ile ihracat yapacak kombina ve tesislerinin ihracat onayını vermede Genel Müdürlüğü, 3 üncü sınıf mezbahalar ile bu Yönetmelik kapsamındaki diğer tesislere çalışma izni verilmesinde Tarım İl Müdürlüğünü, • d) Kasaplık Hayvan: Büyükbaş hayvanlar, küçükbaş hayvanlar ve diğer kasaplık hayvanları, • e) Büyükbaş Hayvan: Sığırı, mandayı, atı, deveyi, deve kuşunu ve domuzu, • f) Küçükbaş Hayvan: Koyunu, keçiyi ve tavşanı, • g) Tesis: Mezbahayı, soğuk depo tesisini, et parçalama tesisini, sakatat temizleme ve/veya işleme tesisini, mamul madde üretim tesisini, ambalajlama ve/veya paketleme tesisini veya bu tip tesislerin birkaç tanesini veya tamamını bir arada bulunduran üniteyi, • ğ) Mezbaha: Kasaplık hayvanların kesiminin ve kesimi takiben etlerin ve sakatatların soğuk depoda muhafazasının yapıldığı, içerisinde sakatat temizleme ve/veya işleme tesisinin bulunduğu, teknik koşulları ve kapasitesine göre 1 inci, 2 nci ve 3 üncü sınıf olarak derecelendirilen tesisleri,

13. KIRMIZI ET VE ET ÜRÜNLERİ ÜRETİM ÇALIŞMA VE DENETLEME USÜL VE ESASLARINA DAİR YÖNETMELİK • j) Et Parçalama Tesisi: Kombina bünyesinde bulunan veya tek başına da faaliyet gösterebilen, bu Yönetmelikte belirtilen şartlara sahip, karkasın yarımlama ve çeyrekten daha küçük parçalara parçalandığı ve/veya sakatatın parçalandığı ve/veya hazırlanmış taze et ve hazırlanmış et karışımlarının yapıldığı, ambalajlandığı, paketlendiği, soğuk ve/veya şok depoda muhafaza edildiği ve nakledildiği tesisi, • k) Mamul Madde Üretim Tesisi: Kombina bünyesinde bulunan veya tek başına da faaliyet gösterebilen, bu Yönetmelikte belirtilen şartlara sahip, etin veya sakatatın içine yardımcı ve katkı maddeleri katılması ve ürünün niteliğine göre çeşitli işlemleri görmesi sonucu kesit yüzeyleri taze etin karakteristik özelliklerini göstermeyecek şekilde işlemden geçen ürünlerin yapıldığı, ambalajlandığı, paketlendiği, soğuk ve/veya şok depoda muhafaza edildiği ve nakledildiği tesisi, • l) Ambalajlama ve/veya Paketleme Tesisi: Kombina bünyesinde bulunan veya tek başına da faaliyet gösterebilen, bu Yönetmelikte belirtilen şartlara sahip; taze et, sakatat, hazırlanmış et, hazırlanmış et karışımları ve et ürünlerinin, üretiminin yapıldığı yerden ambalajsız olarak geldiği durumda yapılan ilk ambalajlama ve/veya paketleme işlemi ile büyük ambalaj ve/veya paketler halinde ithal edilen ya da bu şekilde ülke içinde üretilen et ve sakatat ürünlerinin ambalajının ve/veya paketinin açılıp daha küçük dilimler ya da porsiyonlar haline getirildikten sonra yeniden ambalajlandığı ve/veya paketlendiği, bunların soğukta muhafazasının yapıldığı ve nakledildiği tesisi, • m) Kesim Ünitesi: Mezbahada kesim kapasitesinin belirlenmesinde kullanılan birimi; 1 baş sığır, 1 baş manda, 1 baş at, 1 baş deve, 2 baş devekuşu, 4 baş domuz, 8 baş koyun, 10 baş keçi, 130 baş tavşanın her biri bir kesim ünitesini,

14. KIRMIZI ET VE ET ÜRÜNLERİ ÜRETİM ÇALIŞMA VE DENETLEME USÜL VE ESASLARINA DAİR YÖNETMELİK • 1 inci Sınıf Mezbaha: Bu Yönetmelikte belirtilen şartlara sahip, günlük kesim kapasitesinde; kesim salonunun büyüklüğüne, kesim ve sonrasındaki işlemlerin hijyenik olarak yapılabilmesine, soğuk hava depolarının kapasitesine ve hayvan padok alanlarının genişliğine bağlı olarak sınırlama olmayan mezbahayı, • 2 nci Sınıf Mezbaha: Bu Yönetmelikte belirtilen şartlara sahip, günde en fazla 18 kesim ünitesi hayvan kesebilen mezbahayı, • 3 üncü Sınıf Mezbaha: Bu Yönetmelikte belirtilen şartlara sahip, günde en fazla 8 kesim ünitesi hayvan kesebilen mezbahayı, • h) Kombina: 1 inci veya 2 nci sınıf mezbahaya ilaveten içerisinde et parçalama ve/veya mamul madde üretim tesisi ile bu tesislerin tamamlayıcısı durumunda olan tesis veya tesisleri yapısında bulunduran tesisi, • ı) Soğuk Depo Tesisi: Kombina ve mezbaha bünyesinde bulunan veya tek başına da faaliyet gösterebilen ve bu Yönetmelikte belirtilen şartlara sahip; et, sakatat ve ürünlerinin soğutulduğu ve/veya dondurulduğu ve soğutulmuş ve/veya donmuş olarak muhafazasının yapıldığı tesisi, • i) Sakatat Temizleme ve/veya İşleme Tesisi: Kombina ve mezbaha bünyesinde bulunan veya tek başına da faaliyet gösterebilen, bu Yönetmelikte belirtilen şartlara sahip, kasaplık hayvanlardan elde edilen ve insan gıdası olarak tüketilen sakatatların temizlendiği ve/veya işlendiği ve/veya parçalandığı, ambalajlandığı, paketlendiği, soğuk depoda muhafaza edildiği ve nakledildiği tesisi,

15. KIRMIZI ET VE ET ÜRÜNLERİ ÜRETİM ÇALIŞMA VE DENETLEME USÜL VE ESASLARINA DAİR YÖNETMELİK • n) Kırmızı et: Kasaplık hayvanlardan elde edilen insan tüketimi için uygun tüm parçaları, • o) Karkas: Kasaplık hayvanın kanının akıtılıp, yüzüldükten, iç organları boşaltılıp baş ve ayaklarından ayrıldıktan sonra elde edilen gövdesini, domuzda ise; hayvanın kesildikten, kanı akıtıldıktan, başı ayrılıp baş ve gövdesi haşlandıktan, tüyleri yolunup ütüldükten, tırnakları alındıktan ve iç organları boşaltıldıktan sonra elde edilen gövdesini, • ö) Sakatat: Kasaplık hayvanların kesimi sonucunda elde edilen karkasa bağlı olsalar dahi karkasın dışındaki insan tüketimine uygun diğer kısımları, • p) Damga: 3285 sayılı Hayvan Sağlığı ve Zabıtası Kanununa dayanılarak çıkarılan 22/2/1989 tarihli ve 89/13838 sayılı Hayvan Sağlığı ve Zabıtası Yönetmeliğinin 101 inci maddesinde açıklanan esaslara uygun olarak yapılmış mührü, • r) Sorumlu Yönetici: Kırmızı et ve et ürünleri üretim tesislerinin, gıda mevzuatı ve bu Yönetmelikte belirtilen hükümlere uygun faaliyet göstermesinden işverenle birlikte sorumlu olan kişiyi, • s) Muayene Veteriner Hekimi: Kombina ve mezbahalarda kesilecek kasaplık hayvanların kesim öncesi ve sonrası muayenelerini yapmakla görevli, özel kombina ve mezbahalarda, çalışması meslek odası tarafından onaylanmış veteriner hekimi, Belediyeler ve Et ve Balık Ürünleri Anonim Şirketine ait kombina ve mezbahalarda ise atanması kurumca yapılmış olan veteriner hekimi,

16. KIRMIZI ET VE ET ÜRÜNLERİ ÜRETİM ÇALIŞMA VE DENETLEME USÜL VE ESASLARINA DAİR YÖNETMELİK • ş) Gayri Sıhhi Müessese Ruhsatı: Çevresinde bulunanlara fiziki, ruhi ve sosyal yönlerden az veya çok zarar veren veya vermesi muhtemel olan ve doğal kaynakların kirlenmesine neden olabilecek müesseselere ilgili merci tarafından verilen ruhsatı, • t) Çalışma İzni: Gayri sıhhi müessese ruhsatı almış, yetkili merci tarafından uygun görülen projelerine göre yapılmış ve belgeleri ile yerinde yapılan inceleme sonucu uygun görülen tesisin faaliyete geçmesi için yetkili merci tarafından verilen izin belgesini, • u) Kontrolör: Bu Yönetmelik kapsamındaki tesislerin Yönetmelik hükümlerine uygunluğunu denetlemek amacıyla yetkili merci tarafından görevlendirilen ve uzmanlık alanlarında kendi görevlerini yeterince yapabilmeleri için gerekli eğitimi almış olan kişileri, ifade eder.

17. KIRMIZI ET VE ET ÜRÜNLERİ ÜRETİM ÇALIŞMA VE DENETLEME USÜL VE ESASLARINA DAİR YÖNETMELİK • ÜÇÜNCÜ BÖLÜMKombina, 1 inci Sınıf Mezbaha, Soğuk Depo Tesisi, Parçalama Tesisi, Ambalajlamave/veya Paketleme Tesisi, Sakatat Temizleme ve/veya İşleme Tesisi ile MamulMadde Üretim Tesislerine Çalışma İzni Verilmesi İçin Gerekli Genel ve Özel Teknik ve Hijyenik Şartlar

18. ALTINCI BÖLÜMSorumlu Yönetici, Muayene Veteriner Hekimi ve Kontrolör ile İlgili Hususlar • Sorumlu Yöneticinin Görevi, Sorumluluğu ve Göreve Başlaması • Madde 17 — Kombina ve mezbahalarda veteriner hekim, bu Yönetmelik kapsamındaki diğer tesislerde ise veteriner hekim, gıda mühendisi ve ziraat fakültelerinin gıda bilimi ve zootekni bölümü mezunları sorumlu yöneticilik yapabilir. • Bu Yönetmelik kapsamındaki tesislerde sorumlu yönetici çalıştırılması zorunludur. Sorumlu yöneticinin görevleri, sorumlulukları ve göreve başlamasıyla ilgili hususlar aşağıda belirtilmiştir. • a) Bu Yönetmelik kapsamındaki tesislerin yönetmelik hükümlerine ve gıda mevzuatına uygun faaliyet göstermesinden, et, sakatat ve ürünlerinin sağlığa uygun bir şekilde üretilmesi, etlerin parçalanması, soğutulması, muhafazası, ambalajlanması, paketlenmesi, nakledilmesi, çalışan personelin sağlık kontrolü ve eğitimi, yan ürünler ile oluşan atık ve artıkların uygun şekilde tahliyesinden işverenle birlikte sorumludur. • b) Kesilen hayvanların sayısı, elde edilen et miktarı, tespit edilen hastalıklar ve şüpheli, şarta tabi ve imha edilecek et, sakatat ve yan ürünlere yapılan işlemler ve tesisin faaliyet konusu ile ilgili tüm kayıtların düzenli olarak tutulmasını sağlamak zorundadır. • c) Tesis sahibi, sorumlu yöneticinin görevlerini yerine getirmesinde kullanacağı her türlü araç, gereç ve imkanı sağlamak zorundadır.

19. ALTINCI BÖLÜMSorumlu Yönetici, Muayene Veteriner Hekimi ve Kontrolör ile İlgili Hususlar • ç) Sorumlu yöneticinin göreve başlaması, kayıtlı bulunduğu meslek odasından alınacak belge üzerine, noter onaylı sözleşme ile yapılır. Noter onaylı sözleşmede, sözleşme süresi ile çalışma gün ve saatleri belirtilmelidir. Yapılan sözleşmenin bir örneği sözleşmenin yapıldığı tarihten itibaren 7 gün içerisinde yetkili merciye gönderilir. • d) Sorumlu yönetici işten ayrılmak istediği takdirde bu durumu bir ay önceden çalıştığı tesis idaresine ve tesisin bulunduğu yerdeki yetkili merciye yazılı olarak bildirmek zorundadır. Sorumlu yöneticinin işten çıkartılmak istenmesi halinde aynı işlemlerin tesis idaresince yapılması ve bu süre içerisinde yeni bir sorumlu yöneticinin istihdamı zorunludur. • e) Sorumlu yöneticiler çalışma gün ve saatleri içerisinde başka bir işte çalışamazlar.

20. Sorumlu Yönetici, Muayene Veteriner Hekimi ve Kontrolör ile İlgili Hususlar • Muayene Veteriner Hekiminin Görevi, Sorumluluğu ve Göreve Başlaması • Madde 18 — Kombina ve mezbahalarda aşağıda sıralanan görevleri yapmak üzere her kesim hattı ve vardiya başına bir kişi olmak üzere yeterli sayıda muayene veteriner hekimi çalıştırılması zorunludur. • Muayene veteriner hekimin görevleri, sorumlulukları ve göreve başlamasıyla ilgili hususlar aşağıda belirtilmiştir. • a) Muayene veteriner hekimi hayvanların kesiminden önce ve kesimden sonraki tüm muayenelerinin yapılmasından üretilen et, sakatat ve ürünlerinin her kombina veya mezbaha için yetkili merci tarafından verilen çalışma izin numarasını taşıyan damgalarla damgalanmasından sorumludur. • b) Muayene veteriner hekimi hayvanları kontrol etmeden hayvanlar kesilemez ve kesimden sonraki muayeneler tamamlanmadan karkas, sakatat ve yan ürünler kesim salonundan çıkarılamaz. • c) Muayene veteriner hekimi kesim için gelen hayvanlarda, karkasta, ette, sakatatta ve yan ürünlerde kontrol ve muayene amaçlı her türlü testi yaptırmaya yetkilidir. • ç) Kesilen hayvanların sayısı, elde edilen et miktarı, tespit edilen hastalıklar ve şüpheli, şarta tabi ve imha edilecek et, sakatat ve yan ürünlere yapılan işlemlerle ilgili tüm kayıtları düzenli olarak tutmak zorundadır. • d) Sorumlu yönetici ile kombina veya mezbaha sahibi, muayene veteriner hekimin görevini yapmasında her türlü kolaylığı göstermekle yükümlüdür. • e) Muayene veteriner hekimi; sorumlu yönetici tarafından, kombina veya mezbahada üretilen et, sakatat ve ürünlerinin sağlığa uygun olduğunu beyan eden belgeyi veteriner sağlık raporuna çevirerek onaylar ve canlı hayvan ile et, sakatat ve ürünlerinin nakliyesinde kullanılan araçların bu Yönetmelikte belirtilen şartlara uygunluğunu, temizlik ve dezenfeksiyonunun uygun bir şekilde yapılıp yapılmadığını kontrol eder.

21. Sorumlu Yönetici, Muayene Veteriner Hekimi ve Kontrolör ile İlgili Hususlar • Kontrolörün Görev ve Yetkileri • Madde 19 — Kombina ve mezbahalarda veteriner hekimler, bu Yönetmelik kapsamındaki diğer tesislerde ise veteriner hekim, gıda mühendisi, ziraat fakültelerinin gıda bilimi ve zootekni bölümü mezunları kontrolör olarak görev yapabilir. • Kontrolörün görev ve yetkileri aşağıda belirtilmiştir. • a) Kontrolör tesisteki teknik, hijyenik ve sağlık şartlarını denetlemekle görevlidir. • b) İl ve ilçe müdürlüğü, tesis sahibi ve sorumlu yönetici, kontrolörün görevini yapmasında her türlü kolaylığı göstermekle yükümlüdür. • c) Kontrolör, tesislerde kontrol ve muayene amaçlı her türlü testi yaptırmaya yetkilidir.

22. TZOB Türkiye Kırmızı Et Sektör Değerlendirmesi 2008 Yılı ve Sonrası Beklentiler raporuÜlkemizde Kesim Yerlerinin Mevcut Durumu • 1.sınıf tesisler: günde 40 büyükbaş kesen ve soğuk hava deposu bulunan tesislerdir. (Çoğunlukla özel sektöre ait olup, toplamın %33’ünü oluşturmaktadır.) • 2. Sınıf tesisler: Günde 21-40 baş büyükbaş kesen tesislerdir. (Çoğunlukla özel sektöre ait olup, toplamın %4’ünü oluşturmaktadır.) • 3. sınıf tesisler: Günde 20 büyükbaş kesen tesislerdir. (Çoğunlukla devlete ait olup, Toplamın %63’ünü oluşturmaktadırlar.) • Devlete ait tesisler toplam kesimlerin %15-20’sini yaparken, özel sektöre ait tesisler kesimlerin %75-80’ini yapmaktadırlar. Görüldüğü gibi kesim tesislerinin çoğu devlete aittir fakat kesimlerin büyük çoğunluğunu da özel sektör yapmaktadır. Ülkemizdeki özellikle devlete ait olan 3. sınıf mezbahalar teknik, hijyenik ve mali yönden iyi yönetilmemektedirler. Buralarda kesilen hayvanlar sağlıklı olsa bile, kesilen hayvanlardan elde edilen etlere tüketiciye ulaşana kadar şüpheyle bakılması gerekmektedir.

23. Grafik 17. Türkiye’deki Kesimhane Ünitelerinin DağılımıKaynak Tarım ve Köyişleri Bakanlığı 2005

24. TZOB Türkiye Kırmızı Et Sektör Değerlendirmesi 2008 Yılı ve Sonrası Beklentiler raporu • Ülkemizde birçok ilde en az bir adet et tesisi mevcuttur. Aşağıdaki şekilden görüleceği üzere temel kesimhaneler ülkenin batısında yoğunlaşırken, yetiştiricilik büyük oranda ülkenin doğusunda yapılmaktadır. Bu durum; hayvanlarını kendi bölgesinde kestirmek isteyen doğu ve güneydoğu bölge yetiştiricilerinin kesimler için uzun süre beklemesine, kesimhanelerin olduğu bölgelere doğru hayvan hareketlerinin yoğunlaşmasına (hastalık riskinin de ülkeye yayılmasında önemli bir etkendir), üreticinin taşımadan kaynaklanan maliyetlerinin artmasına, hayvanlar uzun yol boyunda uygun standartlarda taşınmadığından stres sonucu verim kayıpları ve et kalitesinde düşme olması gibi olumsuzluklara neden olmaktadır.

25. HAYVAN SAĞLIĞI ve ZABITASI YÖNETMELİĞİ • YEDİNCİ BÖLÜM • Kesilecek Hayvanlar ile Etlerin ve Hayvan Maddelerinin Muayeneleri • Hayvan Kesimi • Madde 92- Ticari amaçla kasaplık hayvan kesimlerinin mezbaha, et kombinası veya kapalı hayvan kesim yerlerinde yapılması mecburidir, Bu mahaller dışında kesim yapılması yasaktır. Köylerde zati ihtiyaç ve köy tüketimi için yapılacak kesimler ile kurbanlık hayvanlar için bu madde hükümleri uygulanmaz.  • Belirtilen kesim yerlerine gelecek olan bütün hayvanların, başka il veya ilçelere ait ise veteriner sağlık raporu, civar köylerden gelenlerin menşe şahadetnamesi bulunması mecburidir. Veteriner sağlık raporu veya menşe şahadetnamesi bulunmayan hayvanlar kesim salonuna gönderilmez. • Veteriner sağlık raporu veya menşe şahadetnamesi ile kesim yerlerine getirilen hayvanların kesimden önce ve kesimden sonra muayeneleri, mevsimin ve mahallin şartları dikkate alınarak kesim yeri idaresince tespit edilen saatte veteriner hekimi tarafından yapılır. • Belediyelere ait kesim yerlerinde muayeneler belediye veteriner hekimince yapılır. Veteriner hekimi bulunmayan belediyeler, serbest veteriner hekimler eliyle bu hizmeti yerine getirir. Mümkün olmadığı takdirde kamuya ait veteriner hekimlere ikinci görev verilmek sureti ile kesimden önce ve sonra hayvanların muayenesi sağlanır

26. HAYVAN SAĞLIĞI ve ZABITASI YÖNETMELİĞİ • Madde 92/A —Hayvancılık işletmelerinin; çevre ve toplum sağlığına zarar vermeyecek, atık ve artıkları ile çevreyi kirletmeyecek, hayvan sağlığı ve gıda güvenliği ile ilgili mevzuatla belirlenen teknik, hijyenik ve sağlık şartlarına uygun olacak, hayvanların refahı ve güvenliğini temin edecek şekilde kurulması ve çalıştırılması zorunludur. Hayvancılık işletmelerinin kuruluş, çalışma, denetleme usul ve esasları Bakanlıkça yürürlüğe konulacak yönetmeliklerle belirlenir. (02 Mart 2004 tarih ve 25390 sayılı Bakanlar Kurulu ile yürürlüğe konulmuştur.)

27. YEDİNCİ BÖLÜMGıda Olarak Haydanılacak Hayvanlar ve Hayvansal KökenliGıda Maddelerinin Kontrol ve Muayeneleri • Hayvan kesimi • Madde 33 - Ticari amaçla kasaplık hayvan kesimleri mezbaha, et kombinası veya kapalı hayvan kesim yerlerinde yapılır. Bu yerlere gelecek hayvanların menşe şahadetnamesi veya veteriner sağlık raporu bulunması şarttır. Hayvanlar, kesimden önce ve kesimden sonra veteriner hekim tarafından muayene edilir. • Hayvanların kesim şartları, kesim öncesi ve sonrası muayeneleri ve mecburi kesimlerle ilgili hususlar Bakanlıkça yönetmelikle düzenlenir. • Mezbaha ve kombinalarda kesilecek hayvan ve hayvan maddelerinin muayeneleri veteriner hekimi tarafından yapılır. Mezbaha, et kombinaları ve kesim yerlerinin sağlık şartlarına uygunluğu Bakanlığın denetimine tabidir. • Köylerde zati ihtiyaç ve köy tüketimi için yapılacak kesimler ile kurbanlık hayvanlar bu madde hükümlerine tabi değildir.

28. Gıda Olarak Faydanılacak Hayvanlar ve Hayvansal KökenliGıda Maddelerinin Kontrol ve Muayeneleri • “Gıda olarak faydalanılacak hayvanlardan elde edilen ürünlerin halk sağlığına zararlı olmasını engellemek amacıyla canlı hayvanlar ve hayvansal kökenli gıda maddelerinde kullanımına izin verilmeyen ve/veya belirli seviyelerde bulunmasına izin verilen farmakolojik veya toksikolojik etkiye sahip maddelerin varlığını araştırmak üzere, Bakanlıkça kalıntı izleme plânı uygulanır. Bu plân, kalıntı izlenmesine yönelik olarak çiftlikten satış noktası dahil tüm alanlar ile ithalatı yapılan hayvan ye hayvansal ürünlerde yapılacak kontrolleri, alınacak numunelerin analizini ve kalıntı tespitinde yapılacak işlemleri kapsar. • Yapılan kontrollerde ve/veya analiz sonucunda, canlı hayvanlarda kullanımına izin verilen bir maddenin mevzuatla izin verilen düzeyinin üzerindeki miktarın tespiti durumunda, bu hayvanların kesimine izin verilmez. Tekrarlanan kontrol ve/veya analiz sonucunda kesime uygun bulunan hayvanların kesimine izin verilir. • Yapılan kontrollerde ve/veya analiz sonucunda canlı hayvanlarda İzin verilmeyen bir madde tespiti halinde hayvanlar kasaplık amaçlı kullanılamaz. • Yapılan kontroller ve/veya analiz sonucunda izin verilmeyen madde veya izin verilen bir maddenin mevzuatla izin verilen düzeyinin üzerindeki miktarın tespiti durumunda, menşe çiftlikte bunun nedenleri araştırılır, kontrollerin sayısı artırılır ve gerekli kanunî işlem yapılır. Bu tür hayvansal kökenli gıda maddeleri tüketime sunulmaz. • Madde 55 -Bu Kanunda gösterilen istisnalar dışında kombina, mezbaha ve hayvan kesimi yerlerinden başka yerlerde ticari amaçla hayvan kesen veya kestirenlere, bu şekilde kesilmiş hayvanlara ait etleri satan veya satışa arz edenlere bin Türk Lirası idarî para cezası verilir.(08.02.2008 tarihli ve 26781 sayılı Resmi Gazete'de yayınlanan 5728 sayılı kanunla 55. maddenin değişik hali)

29. Sayı:83 14 Mayıs 2009 Büyükbaş hayvan sayısı 2008 yılında bir önceki yıla göre %1,58 azalış göstermiştir 2008 yılı sonu itibariyle toplam büyükbaş hayvan sayısı bir önceki yıla göre %1,58 azalış göstererek 10 946 239 baş olarak gerçekleşmiştir. Büyükbaş hayvanlar arasında yer alan sığır sayısı %1,60 azalarak 10 859 942 baş olurken, manda sayısı %1,88 artarak 86 297 baş olarak gerçekleşmiştir • Küçükbaş hayvan sayısı 2008 yılında bir önceki yıla göre %6,87 oranında azalış göstermiştir Koyun sayısı 2008 yılı sonu itibariyle bir önceki yıla göre %5,84 azalarak 23 974 591 baş, keçi sayısı ise %11,02 azalarak 5 593 561 baş olmuştur.

30. 2008 yılında kırmızı et ve süt üretimi bir önceki yıla göre azalış gösterirken, beyaz et ve yumurta üretimi artış göstermiştir • 2008 yılında kırmızı et üretimi, 2007 yılına göre toplamda %16,18 oranında azalarak 482 458 ton olmuştur. Bu yıl içerisinde sığır etinde %14,20, koyun etinde %17,69, keçi etinde %43,02 ve manda etinde %32,90 azalış olurken, deve etinde %27,27’lik bir artış meydana gelmiştir. • Süt üretimi, 2008 yılında bir önceki yıla göre %0,70 azalmış ve 12 243 040 ton olarak gerçekleşmiştir. Bu miktarın %91,93‘ünü inek sütü, %6,10’unu koyun sütü, %1,71’ini keçi sütü ve %0,26’sını manda sütü oluşturmaktadır. • Beyaz et üretimi, bir önceki yıla göre %2,11 artarak 1 123 132 ton olmuştur. Bu miktarın %96,84’ü tavuk eti, %3,16’sı ise hindi etidir. Tavuk yumurtası üretimi 2008 yılında 2007’ye göre %3,66’lık bir artış göstermiş ve yaklaşık 13,2 milyar adet olmuştur.

31. Taşıma ve indirme

32. İndirme ve bekleme www.grandin.com/

33. Sığır kesime gidişi

35. Sığırlarda ideal tabanca metodu uygulaması

36. Koyunda ideal tabanca metodu uygulaması