Birlikte İnsan Kaynakları Yöneticileri Platformu “İş ve Sosyal Güvenlik Hukuku

1. Birlikte İnsan Kaynakları Yöneticileri Platformu “İş ve Sosyal Güvenlik Hukuku Okumaları ve Uygulamaları” İstanbul Ticaret Üniversitesi Ev Sahipliğinde

2. Sunum Planı Kısa Tanıtım Temel Hukuk Kavramları 4857 Sayılı İş Kanunu Örnek İçtihat Kararları Soru ve cevaplar İstanbul Birlikte İnsan Kaynakları Yöneticileri Platformu 17 Nisan 2010

3. Tanıtım-Bir cümle ile Biz Kimiz? Birlikte İnsan Kaynakları Yöneticileri Platformu, İnsan Kaynakları uzmanları ve yöneticilerinin bilgi birikimlerini, tecrübelerini ve iletişim ağlarını birbirleri ile paylaşmalarına zemin hazırlamak amacıyla oluşturulmuştur. İstanbul Birlikte İnsan Kaynakları Yöneticileri Platformu 17 Nisan 2010

4. Tanıtım-Sunucular Ali Doğan Albayrak Grubu İnsan Kaynakları Grup Müdürü Hüseyin Yavuztürk Türkiye Hastanesi İnsan Kaynakları ve Kalite Müdürü İstanbul Birlikte İnsan Kaynakları Yöneticileri Platformu 17 Nisan 2010

5. Hukukun Tanımı Suç oluşturan fiil ve davranışların neler olduğunu, bu fiilleri işleyenlere ne gibi müeyyideler uygulanacağını gösteren hukuk kurallarının tümüdür. İstanbul Birlikte İnsan Kaynakları Yöneticileri Platformu 17 Nisan 2010

6. Hukukun Kaynakları-1 Hukukun kaynakları, yazılı, yazısız ve yardımcı kaynaklar olmak üzere üçe ayrılır. Türk hukuk sistemine göre, uyuşmazlık halinde dava, öncelikle yazılı kaynaklarla çözümlenmeye çalışılır. Çözüm bulunamadığı takdirde diğerlerine başvurulur. İstanbul Birlikte İnsan Kaynakları Yöneticileri Platformu 17 Nisan 2010

7. Hukukun Kaynakları-2 Yazılı Kaynaklar • Anayasa • Uluslar arası Antlaşma • Kanun • Kanun Hükmünde Kararname • Tüzük • Yönetmelik • Genelge Yazısız Kaynaklar • Örf ve Adet Hukuku • Yardımcı Kaynaklar • Bilimsel Görüşler • Yargı Kararları İstanbul Birlikte İnsan Kaynakları Yöneticileri Platformu 17 Nisan 2010

8. Hukukun Kaynakları-Yazılı-1 Anayasa Kısaca, temel hukuk kurallarıdır. Uluslararası Antlaşma Dış ilişkilerin hukuki çerçevesini belirleyen uluslararası antlaşmalar, TBMM’de bir kanunla onaylanarak yürürlüğe girer. Usulünce onaylanmış ve yürürlüğe girmiş uluslararası antlaşmalar için anayasaya aykırılık iddiası ile dava açılamaz. İstanbul Birlikte İnsan Kaynakları Yöneticileri Platformu 17 Nisan 2010

9. Hukukun Kaynakları-Yazılı-2 Kanun Kanunlar, yasama organı tarafından çıkarılan genel, yazılı, sürekli ve düzenleyici hukuk kurallarıdır. TBMM, anayasaya aykırı olmamak koşulu ile her konuda kanun çıkarabilir. İstanbul Birlikte İnsan Kaynakları Yöneticileri Platformu 17 Nisan 2010

10. Hukukun Kaynakları-Yazılı-3 Kanun Hükmünde Kararname Bakanlar kurulunca belli konularda düzenleme yapmak amacıyla çıkarılan yazılı kurallardır. Tüzük Herhangi bir kanunun uygulanmasını göstermek veya kanunun emrettiği işleri belirtmek üzere kanunlara aykırı olmamak şartıyla ve Danıştay incelemesinden geçirilerek Bakanlar Kurulu tarafından çıkarılan yazılı hukuk kuralıdır. İstanbul Birlikte İnsan Kaynakları Yöneticileri Platformu 17 Nisan 2010

11. Hukukun Kaynakları-Yazılı-4 Yönetmelik Başbakanlık, Bakanlıklar ve Kamu tüzel kişilerinin kendi görev alanlarını ilgilendiren kanunların ve tüzüklerin uygulanmasını sağlamak üzere ve bu kurallara aykırı olmamak şartıyla çıkardıkları yazılı hukuk kurallarıdır. İstanbul Birlikte İnsan Kaynakları Yöneticileri Platformu 17 Nisan 2010

12. Hukukun Kaynakları-Yazılı-5 Genelge Genelgeler kamu kuruluşlarının kendi bünyeleri içinde yönetmelik, tüzük, kararname ve kanunların uygulanmasına ilişkin olmak üzere yayınladıkları yazılı belgelerdir. İstanbul Birlikte İnsan Kaynakları Yöneticileri Platformu 17 Nisan 2010

13. Hukukun Kaynakları-Yazısız Örf – Adet Hukuku Toplumda sürekli aynı şekilde davranmaktan doğan ve bu şekilde davranmanın gerekli olduğu inancına dayanan kurallar örf ve adet hukukunu oluşturur. Örf ve adet hukuk kuralları yetkili ve belli bir organ tarafından konulmaz. Bu kuralların hukuk kuralı olarak uygulanabilmesi için yazılı kurallara aykırı olmaması ve hukuk düzeni tarafından benimsenmesi gerekir. İstanbul Birlikte İnsan Kaynakları Yöneticileri Platformu 17 Nisan 2010

14. Hukukun Kaynakları-Yardımcı-1 Bilimsel Görüşler Hukuk adamlarının, hukuki meselelerde ileri sürmüş oldukları görüş, düşünce ve kanaatleridir. Bilimsel görüşlere doktrin- öğreti veya ilmi içtihat da denilmektedir. İstanbul Birlikte İnsan Kaynakları Yöneticileri Platformu 17 Nisan 2010

15. Hukukun Kaynakları-Yardımcı-2 Yargı Kararları Mahkemelerin verdiği kararlardır. Benzer konularda uyuşmazlığın çözümlenmesinde yardımcı olurlar. Yargı kararlarının hakimleri bağlayıcı özelliği yoktur. İstanbul Birlikte İnsan Kaynakları Yöneticileri Platformu 17 Nisan 2010

16. Özel Hukuk Dalları-1 Medeni Hukuk 1926 İsviçre Medeni Kanunundan çevrilerek alınmış ve 2002 yılında 4721 sayılı kanunla yeniden düzenlenmiştir. • Şahsi (kişisel) Hukuku • Aile Hukuku • Borçlar Hukuku • Eşya Hukuku • Miras Hukuku İstanbul Birlikte İnsan Kaynakları Yöneticileri Platformu 17 Nisan 2010

17. Özel Hukuk Dalları-2 Ticaret Hukuku Kişiler arasındaki ticari ilişkileri düzenler. 6762 sayılı Türk Ticaret Kanunu 1957 yılında yürürlüğe girmiştir. • Ticari İşletme Hukuku • Şirketler Hukuku • Kıymetli Evrak Hukuku • Deniz Ticareti Hukuku • Sigorta Hukuku İstanbul Birlikte İnsan Kaynakları Yöneticileri Platformu 17 Nisan 2010

18. Hukukla İlgili Çeşitli Kavramlar-1 Müeyyide (yaptırım) Kavramı Toplumsal kurallara uyulmadığında, yapılması gerekenler yapılmadığında veya yapılmaması gereken yapıldığında karşılaşılan tepkiye müeyyide denir. Müeyyide maddi ve manevi olmak üzere ikiye ayrılır. İstanbul Birlikte İnsan Kaynakları Yöneticileri Platformu 17 Nisan 2010

19. Hukukla İlgili Çeşitli Kavramlar-2 Maddi Müeyyide Hukuk kurallarına aykırı hareket edilmesi halinde ortaya çıkan ve devletin yetkili organları tarafından zorla uygulanan tepkidir. Ceza ve cebri icra gibi. İstanbul Birlikte İnsan Kaynakları Yöneticileri Platformu 17 Nisan 2010

20. Hukukla İlgili Çeşitli Kavramlar-3 Manevi Müeyyide Din, ahlak ve görgü kurallarına uyulmadığı takdirde karşılaşılacak tepkilerdir. Ayıplama, kınama, küçük görme, günahkâr olma gibi. İstanbul Birlikte İnsan Kaynakları Yöneticileri Platformu 17 Nisan 2010

21. Hukukla İlgili Çeşitli Kavramlar-4 Zamanaşımı (Murur-u Zaman) Belli bir süre hakkını talep etmemiş olan alacaklının, alacağını dava yoluyla elde etme imkanını kaybetmiş olmasını ifade eder. Davanın belli bir süre içinde açılması gerekir. Zamanaşımına uğrayan alacak sona ermez, fakat talep ve dava edilemez. Normal/Genel dava zamanaşımı süresi 10 yıldır. (BK m.125) İstanbul Birlikte İnsan Kaynakları Yöneticileri Platformu 17 Nisan 2010

22. Hukukla İlgili Çeşitli Kavramlar-5 Hak Düşürücü Süre Hakkın kanun veya sözleşme ile belirlenen süre içinde kullanılmamasıdır. Doğrudan doğruya hakkın sona ermesi sonucunu doğurur. Hak düşürücü süreyi dava sırasında yargıç kendiliğinden dikkate alır İstanbul Birlikte İnsan Kaynakları Yöneticileri Platformu 17 Nisan 2010

23. Hukukla İlgili Çeşitli Kavramlar-6 İkametgah (MK m.19-20) Kişinin bir yerle olan bağlantısını ifade eder. Kişinin hukuki bakımdan bir adresinin olması gerekir. Bir kişinin aile ve iş ilişkilerinin merkezi olarak seçtiği ve az çok sürekli olarak yerleşmek niyetiyle oturduğu, ya da yasa gereği öyle kabul edilen yerdir. İkametgah zorunludur. Bir kimsenin aynı zamanda birden fazla ikametgahı olamaz. Bir ikametgahın değişmesi, yenisinin edinilmesine bağlıdır. İkametgah, yetkili icra ve iflas dairelerini belirlemede önem kazanır. İstanbul Birlikte İnsan Kaynakları Yöneticileri Platformu 17 Nisan 2010

24. Hukukla İlgili Çeşitli Kavramlar-7 Tebligat 7201 Sayılı Tebligat Kanunu Adreste tebligat esası kabul edilmiştir. Tebligat, tebliğ yapılacak kişiye, bilinen en son adresinde yapılır. Kendisine tebligat yapılacak kişi adresinde bulunmazsa, o zaman tebligat, kendisi ile birlikte oturan aile efradından veya hizmetçilerinden birine yapılır. Apartman kapıcısına yapılan tebligat usulsüzdür. Tebligat yapılabilecek kişiler adreste mevcut değillerse veya tebellüğden kaçınırlarsa, tebligat muhtara veya azaya, zabıta amir veya memuruna imza karşılığında teslim edilir. Bundan sonra tesellüm edenin adresini içeren bir ihbarnameyi kapıya yapıştırır. İhbarnamenin kapıya yapıştırıldığı tarih, tebliğ tarihi sayılır. İstanbul Birlikte İnsan Kaynakları Yöneticileri Platformu 17 Nisan 2010

25. Hukukla İlgili Çeşitli Kavramlar-8 Rüşt Erginlik Onsekiz yaşını doldurmuş olan kişi reşittir (ergindir). (MK m.11) Evlenme, kişiyi reşit kılar. Onbeş yaşını dolduran küçük, kendi isteği ve ana babasının muvafakatı ile Asliye Hukuk Mahkemesi tarafından reşit kılınabilir. (MK m.12) Dernek üyeliği için 18 yaşın doldurulması şarttır. İstanbul Birlikte İnsan Kaynakları Yöneticileri Platformu 17 Nisan 2010

26. Hukukla İlgili Çeşitli Kavramlar-9 Gerçek Kişi Medeni Kanun, bütün insanların ayrım yapılmaksızın hak sahibi olduğunu, hukuk düzeninin sınırları içinde haklara ve borçlara ehil olmada eşit olduğunu belirtmiştir. Gerçek kişiler insanlardır. İstanbul Birlikte İnsan Kaynakları Yöneticileri Platformu 17 Nisan 2010

27. Hukukla İlgili Çeşitli Kavramlar-10 Tüzel Kişi Kendisini oluşturan kişilerden ayrı bir kişiliği, hakları ve borçları olabilen, belirli bir amacı gerçekleştirmek üzere bir araya gelen kişi veya belirli bir amaca tahsis edilen kişi ve mal topluluklarıdır. Tüzel kişiler tabi oldukları hukuka göre kamu hukuku tüzel kişileri ve özel hukuk tüzel kişileri olarak ikiye ayrılır. İstanbul Birlikte İnsan Kaynakları Yöneticileri Platformu 17 Nisan 2010

28. Hukukla İlgili Çeşitli Kavramlar-11 Kamu Hukuku Tüzel Kişileri Kamu gücünden yararlanırlar, kanunla veya kanunun verdiği yetkiye dayanarak idari bir işlemle kurulurlar. İstanbul Birlikte İnsan Kaynakları Yöneticileri Platformu 17 Nisan 2010

29. Hukukla İlgili Çeşitli Kavramlar-12 İstanbul Birlikte İnsan Kaynakları Yöneticileri Platformu 17 Nisan 2010

30. Hukukla İlgili Çeşitli Kavramlar-13 Özel Hukuk Tüzel Kişileri Özel hukuk kurallarına tabi olan ve kamu gücüne sahip olmayan tüzel kişilerdir. Kazanç amacı güdenler ve gütmeyenler olarak ikiye ayrılır. İstanbul Birlikte İnsan Kaynakları Yöneticileri Platformu 17 Nisan 2010

31. Hukukla İlgili Çeşitli Kavramlar-14 İstanbul Birlikte İnsan Kaynakları Yöneticileri Platformu 17 Nisan 2010

32. Hukukla İlgili Çeşitli Kavramlar-15 Muvazaa Tarafların, üçüncü kişileri aldatmak kastıyla sözleşme yapıyor gözükmeleridir. Kısaca, danışıklı anlaşma da denilebilir. İstanbul Birlikte İnsan Kaynakları Yöneticileri Platformu 17 Nisan 2010

33. Hukukla İlgili Çeşitli Kavramlar-16 İş Hukukunda Muvazaa Bir işyerinde, işletmenin ve işin gereği teknolojik sebeplerle uzmanlık gerektiren bir işin alt işverene verilmesi hâlinde muvazaa olup olmadığına bakılır. İstanbul Birlikte İnsan Kaynakları Yöneticileri Platformu 17 Nisan 2010

34. Hukukla İlgili Çeşitli Kavramlar-17 Mülga Yürürlükten kalkmış olan demektir. 1475 Sayılı İş Kanunu, kıdem tazminatı maddesi hariç yürürlükten kalkmış ve yerine 4857 Sayılı İş Kanunu gelmiştir. İstanbul Birlikte İnsan Kaynakları Yöneticileri Platformu 17 Nisan 2010

35. Hukukla İlgili Çeşitli Kavramlar-18 İstisna Bir kimse veya bir şeyi benzerlerinden ayrı tutma Muafiyet Bir kimse veya bir şeyi kapsamın dışında bırakma İstanbul Birlikte İnsan Kaynakları Yöneticileri Platformu 17 Nisan 2010

36. Hukukla İlgili Çeşitli Kavramlar-19 Muafiyet, aslında vergi yükümlüsü olması gereken bir gerçek veya tüzel kişinin kanunun açık hükmü uygulanarak vergi dışı bırakılmasıdır. İstisna ise, aslında vergiye tabi olması gereken bir vergi konusunun yine kanunun açık hükmü uyarınca vergilendirilmemesi halidir. (Öncel Mualla Bankacılar için Vergi Hukuku Bilgisi Ankara, 1977 Sh.9) İstanbul Birlikte İnsan Kaynakları Yöneticileri Platformu 17 Nisan 2010

37. Hukukla İlgili Çeşitli Kavramlar-20 Müteselsil Borçluluk Borçlular arasındaki teselsül, borçlulardan her birinin sözleşme veya yasa gereği borcun tamamından sorumlu olduğu, fakat borçlulardan birinin ifasıyla diğerlerinin de borçtan kurtulduğu bir birlikte borçluluk halidir. Borçlular arasındaki teselsül hali, yasadan veya sözleşmeden doğar. İstanbul Birlikte İnsan Kaynakları Yöneticileri Platformu 17 Nisan 2010

38. Hukukla İlgili Çeşitli Kavramlar-21 İbra İbra, alacaklının borçluyla yaptığı bir sözleşmeyle alacağından vazgeçerek, borçluyu borçtan kurtarmasıdır. İbra, alacaklının alacak hakkına doğrudan tesir ettiği (sona erdirdiği) için, bir tasarruf işlemidir ve dolayısıyla, alacaklının alacak üzerinde tasarruf yetkisi bulunmaktadır. İbra sözleşmesi, bir geçerlilik şekline tabi değildir. İbra ile borç sona erer. (BK m.113) İstanbul Birlikte İnsan Kaynakları Yöneticileri Platformu 17 Nisan 2010

39. Hukukla İlgili Çeşitli Kavramlar-22 Yargıtay Adliye mahkemelerince verilen ve kanunun başka bir adlî yargı merciine bırakmadığı karar ve hükümlerin, son inceleme yeridir. Kanunla belirtilen davalara ise ilk ve son derece mahkemesi olarak bakar. İstanbul Birlikte İnsan Kaynakları Yöneticileri Platformu 17 Nisan 2010

40. Hukukla İlgili Çeşitli Kavramlar-23 Danıştay Danıştay temyiz yeri olarak; İlk derece idare ve vergi mahkemelerince nihai olarak verilmiş olan ve aleyhine itiraz yoluyla Bölge İdare Mahkemesine gidilemeyen kararlar ile Danıştay tarafından ilk derece mahkemesi olarak verilmiş nihai kararları inceler ve karara bağlar. Danıştay gerektiğinde içtihat birliğini sağlamak için İçtihadı Birleştirme Kararı verir. İstanbul Birlikte İnsan Kaynakları Yöneticileri Platformu 17 Nisan 2010

41. Hukukla İlgili Çeşitli Kavramlar-24 Sayıştay Sayman hesaplarını yargılayan bir hesap mahkemesidir. Özel bir idari yargı yeridir. Sayıştay’ın kesin hükümleri hakkında idari yargı yoluna başvurulamaz. İstanbul Birlikte İnsan Kaynakları Yöneticileri Platformu 17 Nisan 2010

42. İş Hukuku Uygulamaları-Tarihsel Bakış İş Kanunu; • 1923 yılında İktisat Kongresiyle başladı • 1936 yılında 3008 nolu ilk İş Kanunu çıkartıldı • 1947 yılında 5018 nolu ilk Sendikalar Kanunu çıkartıldı • Çalışma Bakanlığı, İşçi Sigortalar Kurumu, İş Bulma Kurumu kuruldu • 1950 yılında Özel İş Mahkemeleri kuruldu • 1961 yılında çıkarılan yeni Anayasa ile; Grev hakkı, Sosyal Devlet İlkesi,Sendikal Haklar tanımlandı Birlikte İnsan Kaynakları Yöneticileri Platformu İstanbul 17 Nisan 2010

43. İş Hukuku Uygulamaları-Tarihsel Bakış • 1967 yılında 931 sayılı Cumhuriyet tarihinin ikinci İş Kanunu çıkartıldı • 1971 yılında küçük değişikliklerle 1475 sayılı İş Kanunu çıkartıldı • 2003 yılında 4857 sayılı Cumhuriyet tarihinin üçüncü İş Kanunu çıkartıldı Birlikte İnsan Kaynakları Yöneticileri Platformu İstanbul 17 Nisan 2010

44. İş Hukukunun Özellikleri • İş Hukuku Siyasi Etkilere Açıktır • İş Hukukunun Amacı İşçinin Korunmasıdır • İş Hukukunda “İşçi Yararına Yorum” Yapılır İstanbul Birlikte İnsan Kaynakları Yöneticileri Platformu 17 Nisan 2010

45. İş Hukuku Uygulamaları-İş Kanunu Kanun No: 4857 Kabul Tarihi: 22.5.2003 Yayım Tarihi: 10.6.2003(10.6.2003 tarih ve 25134 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıştır.) Yürürlük Tarihi: 10.6.2003 Birlikte İnsan Kaynakları Yöneticileri Platformu İstanbul 17 Nisan 2010

46. İş Hukuku Uygulamaları-İş Kanunu Birinci Bölüm Genel Hükümler/ 1-7. Md. İkinci Bölüm İş Sözleşmesi, Türleri ve Feshi/ 8-31.Md. Üçüncü Bölüm Ücret/ 32-62.Md. Dördüncü Bölüm İşin Düzenlenmesi/ 63-76.Md. Beşinci Bölüm İş Sağlığı ve Güvenliği/ 77-89.Md. Altıncı Bölüm İş ve İşçi Bulma/ 90.Md. Yedinci Bölüm Çalışma Hayatının Denetimi ve Teftişi/ 91-97.Md. Sekizinci Bölüm İdari Ceza Hükümleri/ 98-108.Md. Dokuzuncu Bölüm Çeşitli ve Geçici Son Hükümler/ 109-122.Md İstanbul Birlikte İnsan Kaynakları Yöneticileri Platformu 17 Nisan 2010

47. İş Hukuku Uygulamaları-Giriş • 4857 Sayılı İş Kanununun Genel Gerekçesi • I. Bölüm/Genel Hükümler (7 Madde) • Md.1-Amaç ve Kapsam • Md.2-Tanımlar • Md-3-İşyerini Bildirime • Md.4-İstisnalar • Md.5-Eşit Davranma İlkesi • Md.6-İşyerinin veya Bir Bölümünün Devri • Md.7-Geçici İş İlişkisi İstanbul Birlikte İnsan Kaynakları Yöneticileri Platformu 17 Nisan 2010

48. İş Hukuku Uygulamaları-Genel Gerekçe-1 • Mülga 1475 sayılı Kanunun şekillendirdiği mevzuat Dünyanın en katı mevzuatlarından birisi olması. • İstihdamı koruyucu düzenlemeler olmaması. • Esnek çalışma biçimlerinin mevzuatta olmaması. • Çalışma sürelerinin katılığı. • Ücret dışı iş yüklerinin tanımlanmaması. • Avrupa normlarında olmaması. Birlikte İnsan Kaynakları Yöneticileri Platformu İstanbul 17 Nisan 2010

49. İş Hukuku Uygulamaları-Genel Gerekçe-2 Biraz önce değinilen ve çalışma hayatını yakından etkileyen ekonomik, sosyal ve siyasal koşullar, Türkiye Cumhuriyetinin iş hukuku alanındaki yetmiş yıla yaklaşan birikimi, uygulamada karşılaşılan sorunlar, esnekleşme gereksinimi, Avrupa Birliği ve Uluslararası Çalışma Örgütü normlarına uyum sağlama zorunluluğu, mevcut İş Kanununda bazı değişiklikler yapılması yerine yeni bir iş yasasının hazırlanmasını zorunlu kılmıştır. Birlikte İnsan Kaynakları Yöneticileri Platformu İstanbul 17 Nisan 2010

50. İş Hukuku Uygulamaları-İş Kanunu-Md.1 Genel Hükümler-Amaç ve kapsam Madde-1 Bu Kanunun amacı işverenler ile bir iş sözleşmesine dayanarak çalıştırılan işçilerin çalışma şartları ve çalışma ortamına ilişkin hak ve sorumluluklarını düzenlemektir. Bu Kanun, 4 üncü maddedeki istisnalar dışında kalan bütün işyerlerine, bu işyerlerinin işverenleri ile işveren vekillerine ve işçilerine faaliyet konularına bakılmaksızın uygulanır. İşyerleri, işverenler, işveren vekilleri ve işçiler, 3 üncü maddedeki bildirim gününe bakılmaksızın bu Kanun hükümleri ile bağlı olurlar. Birlikte İnsan Kaynakları Yöneticileri Platformu İstanbul 17 Nisan 2010