300 likes | 609 Views
Ders kitaplarının öğretim programlarına uygunluğu. 4.Bölüm. Öğretim Programları. Açıklamalar Genel ve özel hedefler İçerik Öğrenme-öğretme durumları Yöntem ve teknikler Araç-gereçler Ölçme ve değerlendirme.
E N D
Öğretim Programları • Açıklamalar • Genel ve özel hedefler • İçerik • Öğrenme-öğretme durumları • Yöntem ve teknikler • Araç-gereçler • Ölçme ve değerlendirme
Hedef ve Davranışların ne tür özellikleri ders kitabı oluşturulurken dikkate alınır? • Hedef ve davranışların alanı • Hedef ve davranışların düzeyi • Hedef ve davranışların sınırları
Ünite ve Konular (İçerik) ders kitabı oluşturulurken nasıl dikkate alınır? • Programı öğeleriyle paralellik taşımalıdır • Programda verilen kitap hacmiyle orantılı olmalıdır • Uygun zihinsel süreçlere göre düzenlenmelidir • Öğrenme ilkelerine göre düzenlenmelidir • Somuttan soyuta, basitten karmaşığa, bilinenden bilinmeyene doğru düzenlenmelidir • Bireyin gelişim özellikleri dikkate alınarak düzenlenmelidir • İçerik, ilişkili olduğu alan ve konularla bağlantılı olarak sunulmalıdır
Öğrenme-Öğretme durumları ders kitabı oluşturulurken nasıl dikkate alınır? • Öğrencinin hedef-davranışları kazanması öğrenme-öğretme etkinliklerinin yapılmasıyla olmaktadır. • İçeriğin sunumu, öğrenme-öğretme durumlarını oluşturur. • Öğrenme-öğretme etkinliklerinin sınırları, öğretim programının hedef-davranışlar ve içerik öğeleri doğrultusunda belirlenir. • Öğrenme-öğretme durumlarının düzenlenmesinde kullanılacak ipuçları, yöntem, araç-gereç, zihinsel süreçler, öğrenci katılımı gibi değişkenler kitapta etkili şekilde kullanılmalıdır.
Öğrenme-Öğretme durumları ders kitabı oluşturulurken nasıl dikkate alınır? • Dikkat çekici öğeler, hedefler, ön organize ediciler sunulmalı ve geçiş ifadelerine yer verilmelidir • Öğretimin kalitesini artırıcı ipuçları verilmeli, eğitim teknolojisinin ürünleri kullanılmalı, uygun sorular sorulmalı, araştırmalara yer verilmeli ve özet yapılmalıdır. • Öğretmenin özelliklerine göre düzenlenmelidir • Öğretim stratejilerine uygun olarak düzenlenmelidir • Öğretim yöntemlerine uygun olarak düzenlenmelidir • Öğretim tekniklerine uygun olarak düzenlenmelidir • Öğretim araçlarına uygun olarak düzenlenmelidir • Öğretim programında öğrenme-öğretme durumlarıyla ilgili açıklama ya da örnekler varsa bunlar göz önünde bulundurulmalıdır
Değerlendirme ders kitabı oluşturulurken nasıl dikkate alınır? • Yapılan Çalışmalar (eski kitaplar): • Değerlendirme sorularında kapsam geçerliliğinin sağlanamadığını • Öğrencileri düşünmeye araştırmaya ve yaratıcılığa sevk edecek sorulara yer verilmediğini • Hazırlık ve değerlendirme sorularında kavrama ve uygulama basamağındaki sorulara yer verilmediğini • Yeterli oranda çoktan seçmeli veya kısa cevaplı vb. soruları içermediğini • Cevaplar, cevap anahtarı yer almadığını
Hazırlık Çalışmaları • Ön bilgileri ortaya çıkarmak ve merak uyandırmak • Ders Kitabı İnceleme Yönetmeliğine göre; • Öğrencilerin yakın çevresi, ihtiyaçları ve günlük yaşantısıyla ilgili olup olmadığı • Ünite ve konuyu öğrenmek için ilgi ve istek uyandırıp uyandırmadığı • Öğrencilerin ilgili bilgi ve deneyimlerinin benzer olup olmadığını ortaya çıkarıp çıkarmadığı • Öğrencileri seviyelerine uygun araştırma, gözlem inceleme, deney ve gözlem yapmaya teşvik edip etmediği
Hazırlık Çalışmaları Özellikleri • Öğrenciye rehberlik etmeli, anlaşılır olmalı, ne istendiğine ve yapılacağına ilişkin yol göstermeli • Ölçülebilir ve gözlemlenebilir davranışları içermelidir • Çok fazla zaman almayacak şekilde düzenlenmelidir • Gerçekleştirilebilir (yapılabilir) olmalıdır (öğrenci seviyesi, gelişim özellikleri), somut eylemleri içermelidir, • Bildiği kavramlardan yola çıkarak yeni kavramları anlamasını sağlayacak sorular sorulmalıdır, • Öğrencilerin yakın çevresi,ihtiyaçları ve günlük yaşantısıyla ilgili olmalı • Eleştirel düşünme becerisini geliştirecek sorulara yer verilmelidir
Konu İçi ve Ünite Değerlendirme • Konu içi • Uyarıcı sorular • Pekiştirici sorular • Geliştirici sorular • Araştırma soruları • Ünite sonu • Öğrencilere kazandırılması düşünülen davranışların beklenen düzeyde olup olmadığını belirlemek için • Bir sonraki üniteye geçmeden önce, öğretim hizmetinin niteliğini sorgulama ve eksikleri belirleyip düzeltme imkanı sağlar • Öğrenci de geliştirdiği davranışın doğruluğu hakkında bilgi almak ister. Doğru olduğunu anlarsa pekiştirme isteği artar, yanlışsa düzeltmeye yönelir
Ders Kitabı İnceleme Yönetmeliğine göre… • Araştırma, inceleme, deney ve gözlem yapma, muhakeme etme becerilerine yönelik olup olmadığı • Kapsam geçerliliğine sahip olup olmadığı • Öğrencilerin kendi kendilerini değerlendirmesine imkan verip vermediği • Öğrencilerin henüz kazanmadıkları bilgi, tutum ve davranışları kazanmalarına da imkan verecek şekilde hazırlanıp hazırlanmadığı • Araştırma, inceleme, deney ve gözlem konularının onların ilgi düzeyleri, seviyeleri, çevrelerinde gerçekleşen olaylar ile ilgili olup olmadığı
Değerlendirmede dikkat edilmesi gerekenler • Hedef ve davranışların alan ve düzeylerine uygun olmalı • Kapsam geçerliliği sağlanmalı • Soruların puanları ve puanların ne anlama geldiği açıklanmalıdır • Uygulamaya dönük olmalıdır • Ölçme aracı geliştirilirken dikkat edilen hususlara dikkat edilmelidir – Soru tiplerine, dil ve anlatıma, seçenekli ise test maddesi geliştirme kriterlerine
Bilim ve bilimsel bilgi • Bilim gerçeği araştırır ama gerçeğin kendisi değildir. Elde edilen bilgiler gerçeğin sadece bir kısmıdır. Şimdilik ulaşılmış ve bilim mantığı içinde kanıtlanmış bilgiler bütünü bilimi oluşturur. • Bilim geçerliliği şimdilik kanıtlanmış sistemli bilgiler bütünüdür. • Bilgi birikiminin aktarımı yazılı sembollerle sağlanır (kil tabletler, mağara duvarları, ceylan derileri ve sonunda kağıt – dijital kayıtları unutmamak gerek). • Bilimin; “gerçeğin bir kısmıyla uğraşma”, “kanıtlanabilir olma” ve “süreç olma” olmak üzere üç temel özelliği var.
Bilim ve bilimsel bilgi • Bilimin kanıtlanma özelliği beş farklı yol ile yapılabilir: deneyle, gözlemle, belgelemeyle, araştırma-soruşturmayla ve akılla. • Bilim tabu değildir. Bilim; inceleme konusu, yöntemi, kapsamı, sınırları belirli olan bir etkinlik değil, çok yönlü ve sınırları bazen belirsiz bir oluşumdur. • Bilimsel bilgiler bilimsel yöntemlerle elde edilir. • Bir bilginin bilimsel olup olmadığı; bilimin uğraşı alanına ait olması, kanıtlanmış olması ve bilimsel süreçlerle elde edilmiş olmasına bağlıdır.
Bilim ve bilimsel bilgi • Bilimsel bilgi türleri: sayıltı, denence, ilke, genelleme, kanun, kuram • Sayıltıların doğru yada yanlışlığı kanıtlanmamakla birlikte, doğruymuş gibi kabul edilir. Bir araştırmada çok fazla sayıltı olmamalıdır. • Denence; bir sorunun çözümünde kullanılan tahmini çözüm önerisidir. İşe yaramaması bile değerlidir. • İlke; sebep-sonuç ilişkisini belirtir. Doğruluk değeri yüksektir. Çok sınırlı bir özelliği ifade eder. İlkeler kuramların temelini oluşturur. • Genelleme; genel geçerliliği olan önermelerdir. Birden fazla konu alanını kapsar. Bu yüzden doğruluk değeri, ilke ve kanuna göre düşüktür.
Bilimsel bilgi ve ders kitabı • Kanun; bir konuda kanıtlanmış önermelerdir. Doğruluk değeri yüksektir. Sadece ilişkili olduğu alanda geçerlidir. • Kuram; çok daha geniş bir alanı açıklamaya çalışan tutarlı önermelerden oluşan soyut bir yapıyı ifade eder. Doğruluk değeri, ilke, genelleme ve kanunlara göre düşüktür. • Ders kitaplarında verilen bilgiler yukarıdaki bilgi türlerini içerir. Dikkat edilmesi gereken; içerik oluşturulurken, kullanılan bilgi türlerine uygun ifadelerin seçilmesidir. • Ders kitabında bilgiler sunulurken, doğruluk derecelerine göre bilgiler sunulmalıdır.
Bilimsel İçerik Ders Kitabı İlişkisi • Ders kitapları bilimsel bilgileri aktarmak ve geliştirmek açısından önemli role sahiptir. Ders kitapları bu işlevini yerine getirmesi için öncelikle: • bilimin temel mantığıyla örtüşmesi, • aktarılan bilgilerin objektif ve herkes tarafından aynı şekilde anlaşılır olması, • güncel ve kanıtlanmış bilgiler içermesi vb. özellikleri taşıması gereklidir. • Bir ders kitabı için bilimsel içerik; ilişkili olduğu alana göre, aktardığı bilgiler bütünüdür. • Bilgilerin sunuluş şekli, bilgilerin bilimsel geçerliliği, güncelliği ve bilgilerin konu alanına uygun olup olmadığı kitabın bilimsel içeriğini etkiler.
Bilgi Türlerinin İfade Edilişi: • İçerikte sunulan bilgi, bilgi türlerinden hangisine aitse (yasa, teori, kuram vs.) cümledeki yargı ifadesinin kesinlik derecesi bilgi türünün doğruluk derecesine paralel olmalıdır. • Örneğin bir kurama ait bilgiler sunulurken, bir yasaymış gibi kesin ifadeler kullanmamak gerekir. • Bu durumda öğrencilerde bilimsel dogmalar ortaya çıkar. • Örneğin atomun yapısı için günümüzde kabul edilen teori (model). O bile kesin değildir.
Bilgi Türlerinin İfade Edilişi: • Özellikle sosyal bilimlerde bu durum daha fazla görülür. Eğitim bunlardan biridir. • Spesifik örnek verecek olursak; tarih kitaplarının çeşitliliği bu yüzdendir. • Fen bilimlerinde daha seyrektir. Yine de bu tür yanlış kullanımlar olursa öğrenciler dogmatik fikirler edinirler.
Neden Sonuç İlişkisi • İnsanlar çevrelerinde gerçekleşen olayları bir neden-sonuç ilişkisi şeklinde algılarlar. • Çoğu bilimsel bilgi bu yolla elde edilmiştir. Bu nedenle ders kitaplarındaki sunumu da bu şekilde olmalıdır. • Nesneler ya da olaylar arasındaki bağıntılar (ilişkiler) kurulmalıdır. Bu şekilde anlatılmalıdır. • Ancak bu sayede öğrenci öğrendiği kavram yada olayı zihninde anlamlı şekilde yapılandırabilir. • Öğrencilere sunulan bilgilerin neden-sonuç ilişkisi kurularak sunulması, onların eleştirel düşünme eğilimini artırır. Aksine olduğunda, eleştirel düşünebilme özelliği körelir.
Bilgilerin Konu Alanına Uygunluğu • Ders kitaplarında sunulan bilgiler konu alanının amacına, yöntemine, işleyişine ve konu alanının terimlerine uygun olmalıdır. • Ders kitaplarında konular ait oldukları disiplin içerisinde düşünülerek, o disiplinin öğretim biçimi, yöntem ve teknikleri benimsenmelidir. • Fen: Etrafında gerçekleşen olayları anlamlandırma- bilimsel süreç becerileri-problem çözme, deney vb. • Sosyal: tarih, coğrafya, siyaset, hukuk vb.-insanların çevresi ve kurumlarla olan etkileşimleri-sebep-sonuç ilişkisi, gözlem, analiz...
Kullanılan bilgilerin geçerliği • Güncel olmalı, • Yıllar önce yazılmış kaynaklardan alıntı yapılarak oluşturulmamalı • Alanda yapılmış araştırma, makale, dergi vb. güncel kaynaklar incelenmeli bilgiler öğrenci düzeyini de dikkate alarak bunlara göre düzenlenmelidir
Ders Kitaplarının bilimsel İçeriğinde Karşılaşılan Yanlışlar • Yazarların kendi düşünce ve değer yargılarına göre içeriği şekillendirmeleri • Çok boyutta düşünülmesi ve açıklanması gereken olayların tek boyutta incelenmesi • Hikayeci ve didaktik bir anlatım tarzının kullanılması • Gerçeğe aykırı abartılı bilgilerin sunulması • Kavram öğretiminde yeterli örneklerin verilmemesi
Bilgi yanlışları • Kavram hataları: Bazen aynı kavram iki farklı alanda farklı anlamlarda kullanılıyor olabilir. Kavramlar herhangi bir yanlış anlamaya sebep olmayacak şekilde açıklanmalıdır. Farklı alanlarda farklı anlamlara sahipse bu durum öğrencilere açıklanmalıdır. • Hatalı genelleme • Çok sayıda örnek üzerinden genelleme yapılmalıdır. Birkaç örnek üzerinden yapılırsa yanlış genellemeler ortaya çıkacaktır. • Genellemeler örnekler üzerinden yapılır. Varsayımlar üzerinden genelleme yapılmaz. Bu durum yine öğrencilerin yanlış çıkarımlara ulaşmasına neden olur
Bilgi yanlışları • Geçerliliğini yitirmiş bilgiler: Yıllar önce yazılmış kaynaklardan alınmış ve geçerliliğini yitirmiş bilgiler öğrencinin ders kitaplarına olan güvenini azaltır. Çelişki doğurur. • İlişkisizlik: Konu sunumu sırasında normalde birbiriyle bağlantı kurularak açıklanan bir olayı açıklarken, doğrudan ilişkili olmayan başka bir kavram yada olaydan bahsetme. Yada aslında ilişkili olsa da, bu ilişkisinden öğrencilere bahsetmeme. • Netlik problemi: “.... Savaşında başarısız olmamızın sebebi askerlerin uzunca bir süre cephede kalmasıdır?” • Nası yaani? • Suları mı bitti, yiyecekleri mi kalmadı, mermileri bitti, moralleri mi bozuldu uzun süre devam eden savaş yüzünden?
Anlatım Hataları • Çok boyutlu olayları tek boyutlu açıklama • Tek boyutlu bakabilen, eleştirel düşünemeyen, farklılık oluşturamayan, yaratıcı olmayan, sorgulamayan bireyler • Bilgiyi destekleyen örneklerin yetersizliği • Uyan, uymayan örnekler verilmeli • Verilen bilgiler ile önceki bilgiler arasında çelişki • Gereksiz bilgilere ve ayrıntılara yer verme • Bazen daha etkili bir kitap hazırlayalım diye öğrencilerin olduğu düzeyde verilmemesi gereken, daha sonra verilmesi gereken konular açıklanır, kavramlar verilir • Kişisel görüş yada duygulara yer verme, kanaat bildirme