Prof. dr. Jozef Pacolet Hoger instituut voor de arbeid, Katholieke Universiteit Leuven

1. Internationale dag van en met de ouderenDe uitdaging voor de solidariteitColloquium georganiseerd door de FOD Sociale Zekerheid Brussel, Hotel BLOOM!, 1 oktober 2008 Afhankelijkheid en solidariteit: een impliciete of/en een expliciete zorgverzekering Prof. dr. Jozef Pacolet Hoger instituut voor de arbeid, Katholieke Universiteit Leuven

2. Inhoud • Even recapituleren: 1 oktober 2007 en het goede voorbeeld van de Vlaamse Zorgverzekering • Definities van afhankelijkheid • Voorzieningen voor ouderen: België in internationaal perspectief • ‘Long term care insurance’: België in internationaal perspectief • Evolutie van de zorguitgaven voor chronisch zieken • Conclusies • Referenties

3. 1. Even recapituleren: de extra uitgaven voor medische en niet-medische kosten voor chronisch zieken

4. Totale kosten voor de chronisch zieken, vergelijking gerechtigden zorgverzekering met zorgforfait, in euro per maand, recente en vroegere evidentie

5. Medische kosten ten laste van de chronisch zieke in de thuiszorgsituatie in Vlaanderen, in euro per maand, 2005

6. Medische en niet-medische kosten ten laste van de chronisch zieke in de thuiszorgsituatie in Vlaanderen, in euro per maand, medio 2006, in vergelijking met de toekomstige tegemoetkoming van 125 euro

7. Bestaansonzekerheid

8. Impact van de medische en niet-medische kosten, de maximumfactuur en de Vlaamse Zorgverzekering op de objectieve bestaansonzekerheid bij chronisch zieken, als % van totaal zorgbehoevende personen die mantelzorgpremie genieten in Vlaamse Zorgverzekering Bron: Pacolet, J., N. Spruytte, S. Merckx, (2007). Bestaansonzekerheid in Vlaanderen bij chronisch zorgbehoeftige zieken thuis: belang van de Vlaamse Zorgverzekering, CM-Informatie, 2007 (228), 25 – 40

9. 2. Veel definities van afhankelijkheid

10. 2. Veel definities van afhankelijkheid • Demografisch: bevolking 65 + in 2005 1 809 017 personen of iets meer dan 17 % van de bevolking, in 2020 zal dit tot 20% gestegen zijn; soms ook verhouding 60+/20-59 • Socio-demografisch: verhouding gepensioneerden en andere inactieven t.o.v. werkenden en werkzoekenden • Socio-economisch: verhouding inactieven/ werkenden • Financieel economisch: sociale uitgaven of kost vergrijzing als % van BBP • Medisch: 11 % 65 + vindt zijn gezondheid slecht of zeer slecht; vanaf 65 jaar heeft 80 tot 85 % één of meer chronische aandoeningen; van de totale bevolking heeft ongeveer de helft één of meer chronische aandoening • Zorgbehoefte: tussen 8 en 12 % van de 65+ heeft ernstige beperkingen (35 % heeft ernstige tot zeer ernstige beperkingen bij 75+) • Zorggebruik: het aantal dat gebruik maakt van residentiële en thuiszorgdiensten: ongeveer 30 % van de 65 gebruikt één of meerdere thuiszorgdiensten of een residentiële voorziening, waarvan ongeveer 1/6 residentiële diensten

11. Evolutie van de lichamelijke invaliditeitsgraad onder 65-plussers in de periode 1966-2001 (in %) Lichamelijke invaliditeitsgraad % 100 Valide Semi-valide Invalide 90 84 83 80 76 75 70 60 50 40 30 20 16 16 13 11 9 8 10 5 4 0 1966 1974 1985 2001

12. 3. Voorzieningen voor ouderen in België in internationaal perspectief

13. 14 Thuiszorgdienst Aantal personeelsleden per 100/65+ 12 (1) Denemarken 10 8 Zweden 6 Noorwegen Finland 4 Ierland Nederland België 2 Oostenrijk Vlaanderen (Semi-) Residentiële Spanje Wallonië Duitsland voorzieningen (2) Griekenland Frankrijk Brussel (2) Portugal 0 Aantal plaatsen per 100/65+ (2) Verenigd Koninkrijk (2) (2) Italië Luxemburg (1) Beveridge georiënteerde verzorgingsstaten Cijfers voor Denemarken niet vergelijkbaar in Skandinavië (thuiszorg omvat personeel in residentiële diensten en residentiële voorzieningen omvatten bejaardenwoningen) Beveridge georiënteerde verzorgingsstaat (2) Geen informatie over personeel in thuiszorg Bismarck georiënteerde verzorgingsstaat beschikbaar Bismarck georiënteerde verzorgingsstaat in de Middellandse Zeelanden Internationale situering

14. 4. ‘Long term care insurance’ in België in internationaal perspectief

17. De private-publieke financieringsmix in de gezondheidszorg en de ‘LTC- langdurige zorg’ 100 Zweden Nederland Aandeel publieke financiering voor LTC groter dan aandeel publieke financiering gezondheidszorg 90 Canada Canada Japan Japan Ierland 80 Duitsland VK Australië 70 % publieke uitgaven in de totale LTC uitgaven Nieuw Zeeland 60 VS België 50 Aandeel publieke financiering voor LTC kleiner dan aandeel publieke financiering gezondheidszorg Zwitserland 40 30 Spanje 45 20 30 40 50 60 70 80 90 100 20 % publieke uitgaven in de totale uitgaven voor gezondheidszorg

18. 5. Evolutie van de sociale bescherming voor ouderen in België

19. 5. Evolutie van de zorguitgaven voor ouderen • De ‘stille kracht’ van de stijging gezondheidszorguitgaven en tegemoetkoming chronisch zieken • Het ‘mirakel’ van de Vlaamse Zorgverzekering • De betaalbaarheid van ‘long term care’ naar de toekomst toe • De quasi afwezigheid van private verzekering • De sluipende privatisering van het aanbod • De adequaatheid van het zorgpersoneel

20. Totale uitgaven aan ouderenzorg van RIZIV en Gemeenschappen, in miljoen euro Zorgverzekering uitgaven Zorgverzekering uitgaven Zorgverzekering fondsvorming Zorgverzekering fondsvorming Hulp aan bejaarden Hulp aan bejaarden Bejaardenzorg Bejaardenzorg Gezinsaangelegenheden Gezinsaangelegenheden VIPA rustoorden VIPA rustoorden Verpleegkundige zorgen in ROB Verpleegkundige zorgen in ROB Andere verstrekkingen: RVT Andere verstrekkingen: RVT Verpleegkundige thuiszorgen Verpleegkundige thuiszorgen Miljoen euro Miljoen euro 3000 3000 2800 2800 2600 2600 2400 2400 2200 2200 2000 2000 1800 1800 1600 1600 1400 1400 1200 1200 1000 1000 800 800 600 600 400 400 200 200 0 0 1994 1994 1995 1995 1996 1996 1997 1997 1998 1998 1999 1999 2000 2000 2001 2001 2002 2002 2003 2003 2004 2004

21. 6. Conclusies

22. 6. Conclusies: afhankelijkheid en solidariteit • Adequaatheid pensioenen en vervangingsinkomens • Evolutie budgetten gezondheidszorg • Adequaatheid maximumfactuur • Tegemoetkomingen chronische zieken • Tegemoetkomingen niet medsiche kosten

23. 7. Referenties • Lees hierover meer in • Pacolet, J., N. Spruytte, S. Merckx, (2007). Bestaansonzekerheid in Vlaanderen bij chronisch zorgbehoeftige zieken thuis: belang van de Vlaamse Zorgverzekering, CM-Informatie, 2007 (228), 25 – 40 • Pacolet, J., N. Spruytte, S. Merckx, (2007). Précarité des personnes malades chroniques ou dépendantes soignées à domicile en Flandre: l’importance de l’assurance dépendance flamande, MC-Informations, 2007 (228), p. 25 – 40 • Pacolet, J., Deliège, D., Artoisenet. C., Cattaert, G., Coudron, V., Leroy, X., Peetermans, A., & Swine, Ch. (2005). Vergrijzing, gezondheidszorg en ouderenzorg in België. Rapport Directie –generaal Sociaal Beleid FOD Sociale Zekerheid 2004/32036. (Tweetalig rapport, synthese in het Nederlands en het Frans beschikbaar; zie ook website FOD Sociale Zekerheid) • Pacolet, J.,S. Merckx, A. Peetermans (2008). Is de thuiszorg onderontwikkeld?, Rapport in opdracht van de Vlaamse Federatie voor de Diensten Thuisverpleging, te verschijnen op 31 oktober, naar aanleiding van een gelijknamige studiedag (zie website HIVA: www.hiva.be )