Leksion 7

1. Leksion 7 Mbiemri

2. Mbiemri • Mbiemriështëpjesë e ndryshueshme e ligjëratës, qëemërtontiparetësendit, tregonnjëcilësiapokarakteristikëtëemrit. • Mbiemripërshtatet: • nënumër (mjekët e rinj), • gjini(mjekja e re) dhe • rasë (mjekun e ri), • me emrin me tëcilinlidhet.

3. Ngaformimimbiemratmundtëjenë: 1. Tëprejardhur: • me parashtesë: ipanjohur, pasuniversitar,etj. • me prapashtesë: bimor, miqësoretj. • Me paranyjëzim: ihapur, içelur, I dituretj. 2.Kompozita • bashkërenditëse: tekniko-shkencor, etj. • nënrenditëse: zemërgur, qafëgjatë, etj. 3.Të përzier: ipërjavshëm, indershëm, etj.

4. Sipaskuptimitleksikormbiemratndahen: • 1. Mbiemracilësorë, tëcilëte emërtojnëtiparinnëmënyrëtëdrejtpërdrejtë, p.sh.: vjeshtëe bukur, rrugëe drejtë, luginëe gjelbëretj. • Mbiemratcilësoremundtëemërtojnë: • cilësi(njeriifortë,nxënësisjellshëmetj.), • madhësi(luginëe gjerë. mal ilartëetj.), • vetifizikeoseshpirtërore(sportistshtatlartë, djalëbujaretj). • 2. Mbiemramarrëdhëniorë, tëcilëttiparin e emërtojnëjodrejtpërdrejt, pornëpërmjetmarrëdhënieve me një send (iujshëm, irrufeshëmetj.), • me njërrethanë(idjeshëm, ikëtushëmetj.) • apo me njenumër(itretë, ikatërtetj.).

5. Mbiemratcilësorëdallohenngamarrëdhëniorëtjovetëmngaanakuptimore, poredhengavecorimorfologjike: • Mbiemratcilësorëmund: • tëjenëfjalëtëparme, tëprejardhuraosetëpërbëra: • imadh, ipadrejtë, zemërbutëetj.; • tëkenëkategorinëgramatikoretëshkallës. imirë - mëimirë ~-shumëimirë, igjatë ~-mëigjatë: - shumëi • gjatëetj.; • tëformojnëemraabstraktëme sufikset-i, -(e)si, -(e)ri: • bukuri, liri; bardhësi, gjatësi; madhërietj.; • tëformojnëcifteantonimike: imirë~ ikeq, imadh ~ • ivogëletj, Mbiemratmarrëdhëniore: • janëvetëmfjalëtëprejardhura: burimor, ihekurt, ifismëetj.; • nukmundtëformojnëemraabstraktë; • nuk e kanëkategorinëe shkallës; • nukmundtëformojnëcifteantonimike.

6. Sipaskriteritstrukturor, ndahennë: • 1. Mbiemratënyjshëm, tëparaprirënganjënyje, • p. sh.: imirë, igjatë, igjerë, ihapuretj. • 2. Mbiemratëpanyjshëm, • p.sh.: trim, dinak, amator, rinoretj.

7. Nyjettregojnë se mbiemratjanë: • në rasa tëndryshme. • Mbiemratkanë: • gjininëmashkullore e femërore; • numrinnjëjës e shumës;

8. Formimiimbiemrit • Mbiemrinëgjuhënshqipe del me formën e njëjësitdhetëshumësit, nëvarësitënumrittëemritqëpërcakton: djalëivogël – djemtëvegjël.• Shumësiimbiemravetënyjshëmtëgjinisëmashkulloreformohet:a) duke ndryshuarnyjëninëtë: ilartë – tëlartë. • b)me flektivë; relativ- ralativë,shkollor-shkollorë, etj. • c)siemratpërkatësngatëcilëtjanëformura:njeriplak ,njerëzpleq.• Shumësiimbiemravetënyjshëmtëgjinisëfemëroreformohet: • a) duke ndryshuarnyjën e nëtë: e kuqe – tëkuqe;b) duke ndryshuarnyjën e nëtëdhe me mbaresën – a: e larë – tëlara.

13. Kategoria e shkallës • Shkalla e mbiemritshprehmasënnëtëcilënshfaqetnjëcilësie caktuarteksendiidhënë. • Shkallapohore: • Emërtonthjeshttiparin e senditjashtëçdokrahasimi. Kjoshkallëe jepcilësinëe senditsidiçka absolute. Shembull: arkitekture e re, shtëpi e bukur.

14. Shkallakrahasore:Tregon se cilësia e dhënëkrahasohet me vetvetenose me njëcilësitjetër. • 1) Me tënjëjtëncilësivështuarnëdy a mëshumësende: Ana ështëmëegjatëdhemëebukur se ti. • 2) Me  cilesitënjëjtë,vështuartekinjëjtisend pornëkohëtëndryshme: Tanidhomaiudukmë e bukurdhemëe gjallë. • 3) Me tënjëjtëncilësivështuarnëmbarëklasënkusendi a sendetbëjnëpjesë: Agronin e kemidjalinmëtëbukurdhemëtëshkathëtngatërëdjemtëe fshatittonë. • 4) Me njëa disacilësitëtënjëjtitsend a tësendevetëndryshmevështruarnëpërqasjeme njëri – tjetrin.Shembull: Fytyra e tijsae rreptëaq e këndshmedhe e përmallshmemësilletparasyve.

15. Mbiemri ka shkallëtkrahasoretëbarazisëdhepabarazisë. • Shkallakrahasore e barazisëtregonse cilësia e dhënëështënëtënjëjtënshkallënëtëdykrahëte krahasimit. • Ai mëdëgjonteme vëmendjesikurtëishapoaq e pjekurdhe e rrahurnëjeteësaai. • Mundtëshoqërohetme ndajfoljetërendit as ..saosesa …aqDukensaguximtareaqedhekranare. • Ndonjëherëgjymtyratjetëre krahasimitnukshprehetkëtondajfolje. Presimnganjëpopullkaq trim e kaqizgjuar. Taniedhe ne jemipoaqtevendosursaata. • Shkallakrahasore e barazisëndërtohetdhe e shoqëruarme pjesëzëndhe, edhe. • Katerinanukishtedheaq e bukur.

16. Shkallakrahasore e pabarazisë: • Shkallakrahasore e ultësisë. • Shkallakrahasore e sipërisë.

17. Shkallakrahasore e ultësisë. • Shkallakrahasore e ultësisë. • Tregon se cilësiateksendiidhënëështënënjëshkallëmëtëulëtse teknjësend tjetër, osetekinjëjtisend nërrethanatëtjera.Nënjëshkallëmëtëuletmundtëjetëedhenjëcilësitjetëre sendittëdhënëose e njësenditjetër. • Formimi: • Kjoshkallëformohet duke iparavendosurmbiemritnëshkallëpohorendajfoljenpaknëshkallënkrahasoremëpak: mëpakidrejtë • .Ndajfojaqëiprinmbiemritmundtëpërfocohetedhe me ndajfoljen e sasisëshumë. • Lidhëzatqëpërdorenpërgjymtyrëte krahasimit se dhenga. • Shembuj: Sa mëtepërtëcoptohettoka, aqmëpakpjelloreështëajo.

18. Shkallakrahasore e sipërisë • )Shkallakrahasore e sipërisëtregonse cilësiatesendiidhënëështënëshkallëmëtëlartëse teknjësend tjetër, osetekinjëjti send nërrethanatëtjera.Shembull:Doktoriishtemëiverdhëse ne tëdy.Forma e kësajshkalleështëanalitike, • mbiemritnëpohoreivendosetpjesëzatrajformuesemë, pra, më + mbiemërnëpohoreForma e kësajshkallemundtëshoqërohetedhengandajfoljetëndryshmesasiorepërfrorcueseqëtregojnëshkallëzimtëndryshëmtëintesitetittëtiparit: shumë, edhe, pak, ca, jashtëzakonisht. • Shembull: Mënëfundaierdhinështëpiedhemëirrahuredhemëizverdhur.

19. Kjoformëshoqërohetedhengalokucionisa ….aqpërtëtreguarrritjepërpjestimoretëshkallëssëcilësisëteknjë a mëshumësende.Shembull: Sa më e lartëtëjeteëpozita e njeriut, aqmëithjeshtëduhettëjetëai. • Kurjanëtëshprehuratëdyjagjymtyrët e krahasimitlidhëzatjanë se, sesa, nga ,Shembull: Dashketedalëshmë e zgjuarseunë. • Kurgjymtyra e dytë e krahasimitështëtashmë e njohurpërbashkëbiseduesinfolësi e le tëmangutkrahasimin:Shembull:Këngëntonë do tadëgjonteitërëfshatidhepër ne nuk do tëkishtegëzimmëtëmadh.

20. Shkallasipërore • Shkallasipëroree mbiemrittregon se cilësia e dhënëështënënjëshkallëshumëtëlartëdhekundrohetjashteëcdokrahasimi. • Forma:kjoshkallëka formëanalitike, e sajuar me mjeteleksikore. Ajondërtohetme ndajfoljetëndryshmesasietëcilatvendosenpërparaformëspohoretëmbiemrit.Këtondajfolje e ruajnëkuptimindhetheksindhenjëfarëlirienëvensojen e tyre. Ndajfoljetqëpërdorenmëshpeshjanë: shumë, jashtëzakonisht, mjaft, tepër, krejt, fare, absolutisht, thellësisht, tmerrsisht, cuditërisht. • Përtëshprehurkëtëshkallëpërdorenedhedisaemra me kuptimtëfytyruar. akull, mjaltë, dyllë,boreë,qumësht.

21. Formapohore, e prirëngandajfolja e sasisësa, e cilakëtupërdoretsipjesëz, merrvlerën e shkallëssipërore me njëngjyrimndjesietëtheksuarShembull:Oooosa e vështirë….. • Përsëritja e shkallëspohoremerrvlerën e shkallëssipëroreShembull:Njërangaatofilloitëmëtregontenjëpërralletëgjatë, tëgjatë. • Shkallënsipëroremundtatregojëedhecilësia e dhënënënjëshkallëtëulët, a shumëtëulëtqëmundtëshkojëderinëmohimtësaj. Nëkëtorastembiemrishoqërohet me ndajfoljet e paravendosurapak, pakëz, aspak, hic, fare. • Shembull: Nënokjanuki ka hic tëmbaraqiqrat.

22. Lokucionimëse + shkallënpohoreështënëshkallësipëroreShembull:Kyproblemështëmëse ivështirë. • Kurmbasmbiemritnëpohore a krahasorevjennjëfjalëe varurrrjedhimore, e cilaluansitëthuashroline gjymtyrëssëdytëtëkrahasimit, atëherëmbiemri ka vlerëne shkallëssipërore.Shembull:Gjertani je treguaripjekursamës’bëhet • Kurcilësiagjendetnëtënjëjtënshkallëshumëtëlartënëdysendedhefolësinukështënëgjendjetëbëjdallimin midis tyre.Shembull:Agimikishtedydjem, njërinmëtësjellshëmse tjetrin. • Kurkemirritjetëcilësisëpërparaformëskrahasoretësipërisërelative vendosenlokucionendajfoljore: gjithnjëe gjithmonë, përditëoseshprehjasavete e.Shembull:Mimozapobehetsavete e mëe bukur.

23. Detyrë • Formonifjali me mbiemrat: ifamshëm, irëndë, ipërparuar, ivjetër, ipërparuarsipaspërcaktimevetëmëposhtme: • Shkallapohore. • Shkallakrahasore e barazisë. Shkallakrahasore e ultësisë. Shkallakrahasore e sipërisë. • Shkallasipërore.