TERMOTERAPIA ciepłolecznictwo Ćwiczenia 2. mgr Katarzyna Sobczak

1. TERMOTERAPIAciepłolecznictwoĆwiczenia 2.mgr Katarzyna Sobczak

2. Podział termoterapii • Ciepłolecznictwo • Zimnolecznictwo

3. Ciepłolecznictwo Dostarczanie do ustroju energii cieplnej drogą: • przewodzenia – kondukcji – polega na wyrównaniu energii kinetycznej cząstek w wyniku ich bezpośredniego zderzenia -ciała stałe. • przenoszenia – konwekcji – charakterystyczny dla gazów i cieczy. • promieniowania – radiacji .

4. WPŁYW CIEPŁA NA ORGANIZM: Wpływ bodźców cieplnych na organizm zależy od następujących czynników: • Natężenia bodźca tzn.: różnicy między temperaturą bodźca a temperaturą organizmu • Okoliczności fizycznych towarzyszących oddziaływaniu ciepła. • Możliwości termoregulacyjnych ustroju • Czasu działania bodźca w czasie • Powierzchni ciała, na którą działa bodziec • Zmiany natężenia bodźca w czasie

5. Jednym z podstawowych odczynów organizmu na ciepło jest odczyn ze strony naczyń krwionośnych. Zachowanie się naczyń krwionośnych pod wpływem ciepła określa prawo DastreMorata: Bodźce termiczne działając na duże powierzchnie skóry, powodują przeciwne do naczyń skóry zachowanie się dużych naczyń klatki piersiowej i jamy brzusznej. Naczynia nerek, śledziony i mózgu wykazują odczyn taki sam jak naczynia skóry. Zgodnie zatem z tym prawem, jeśli naczynia krwionośne skóry ulegają pod wpływem ciepła rozszerzeniu, to duże naczynia klatki piersiowej i jamy brzusznej ulegają zwężeniu; jeśli zaś naczynia krwionośne skóry ulegną pod wpływem zimna zwężeniu, to duże naczynia klatki piersiowej i jamy brzusznej rozszerzają się.

6. Odczyn miejscowy: polega na rozszerzeniu naczyń limfatycznych i krwionośnych, powodując zwiększony przepływ krwi w miejscu działania energii cieplnej. rumień cieplny, jest nieregularnym, plamistym, zgodnym z układem naczyń zaczerwienieniem skóry. Pojawia się w kilka minut od zadziałania bodźca i utrzymuje się 1 – 2 godz. po zabiegu. Zaczerwienienie skóry przekracza pole działania bodźca, po zabiegu znika bez pozostawienia śladu.

7. Odczyn ogólny: jeśli do ustroju dostarczy się dużą ilość ciepła w warunkach utrudniających jej oddawanie to odczyn wyrazi się znacznym podniesieniem temperatury ciała, czyli przegrzaniem. W stanie przegrzania ustroju: • przemiana materii ulega wzmożeniu o ok. 3,6% • akcja serca ulega przyśpieszeniu o ok. 20 uderzeń/ min. • zawartość krwi tętniczej maleje a w żylnej wzrasta • oddech ulega niewielkiemu przyśpieszeniu i spłyceniu • podwyższenie temperatury ciała • zwiększenie pojemności minutowej serca • czynność wydzielnicza nerek na skutek odwodnienia się zmniejsza

8. czynność gruczołów potowych i łojowych się zwiększa • następuje rozszerzenie naczyń krwionośnych obwodowych i zwiększenie szybkości przepływu krwi w obszarze poddanym zabiegowi • obniżenie ciśnienia krwi • rozluźnienie mięśni szkieletowych i gładkich • zmniejszenie aktywności tworu siatkowatego (ogólne odprężenie)

9. Termoregulacja Zespół czynników fizycznych i fizjologicznych pozwalających na utrzymanie stałej temperatury ciała czyli zabezpieczenie organizmu przed przegrzaniem i oziębieniem.

10. Termoregulacja fizyczna Zabezpiecza organizm przed przegrzaniem. 1 etap – dochodzi do przyjęcia takiej pozycji, w której zwiększa się powierzchnia oddawania ciepła. Rozszerzają się naczynia krwionośne skóry, przyspiesza się akcja serca, spłyca i przyspiesza oddech. 2 etap – dochodzi do zwiększonego wydzielania potu.

11. Termoregulacja chemiczna Zabezpiecza organizm przed oziębieniem. • etap – dochodzi do skurczu naczyń krwionośnych powierzchownych i przerzucenie ich w głąb organizmu. Przyjęcie pozycji zmniejszającej powierzchnie ciała • etap – polega na wzmożeniu przemiany materii i pojawieniu się skurczów mięśni.

12. Wpływ ciepła na organizm Ciepło ma 3 zasadnicze działania: 1. przeciwbólowe 2. przeciwzapalne 3. obniżające napięcie mięśniowe oraz 4. poprawia rozciągliwość tkanki kolagenowej 5. poprawia lepkość mazi stawowej i zwiększa ruchomość w stawach

13. 6. poprawia trofikę tkanek 7. przyspiesza gojenie powierzchownych zranień 8. działa ogólnie kojąco, uspokajająco, odprężająco 9. nasila procesy przemiany materii i pobudza krążenie 10. ma działanie przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe

14. Niepożądane działanie ciepła • uczynnia utajone infekcje • nasila istniejące infekcje i stany zapalne • uaktywnia enzymy destrukcji chrząstek stawowych • powoduje zwiększenie przepuszczalności ścian naczyń wywołując obrzęk i krwawienia • może zakłócać czynność serca i krążenia • przekroczenie granicy tolerowania temperatury – 45 – 48O C może powodować jej uszkodzenie (poparzenie) • wydalanie z potem dużej ilości wody, chlorku sodu i innych substancji mineralnych może prowadzić do odwodnienia

15. Wskazania do stosowania ciepła • przewlekłe stany zapalne mięśni, ścięgien, nerwów i stawów. • wszystkie stany przebiegające ze zwiększonym napięciem mięśniowym. • blizny i bliznowce • choroby zwyrodnieniowe stawów • stany po stłuczeniach i urazach tkanek miękkich – po ustąpieniu odczynu zapalnego • choroby układu nerwowego po ustąpieniu stanu ostrego – nerwobóle, rwa kulszowa • choroby reumatyczne – w okresie remisji i 1 faza RZS • choroby układu krążenia – choroba Raynauda • choroby przemiany materii – otyłość • choroby układu moczowego – zapalenia pęcherza moczowego

16. Objaw Raynauda - napadowy skurcz tętnic w obrębie rąk, rzadziej stóp. Powstający pod wpływem zimna, emocji lub bez uchwytnej przyczyny.

17. Przeciwwskazania do stosowania ciepła • ostre i podostre stany zapalne • zaostrzenia występujące w chorobach przewlekłych np. artrozy, świeże wypadnięcia dysku, obrzęki, krwawienia, nowotwory, tętnicze i żylne zaburzenia krążenia obwodowego, zakrzepowe zapalenia żył, ciężkie choroby serca i krążenia • świeże urazy • niemowlęta, osoby w starczym wieku • miażdżyca tętnic, żylaki • choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy • obrzęki • odwapnienia • stany po długotrwałym unieruchomieniu • zaburzenia czucia

18. Przeciwwskazania z ogólnego stanu zdrowia • choroby nowotworowe • gruźlica • ciąża – przekrwienie miednicy • niewydolność krążenia • nadciśnienie tętnicze – nieustabilizowane farmakologicznie • gorączka i stany podgorączkowe • choroby zakaźne • złe samopoczucie pacjenta

19. ZABIEGI CIEPŁOLECZNICZE ŁAŹNIA SUCHA RZYMSKA SAUNA ŁAŹNIA SUCHA SZAFKOWA ZABIEGI CIEPLNE PRZY UŻYCIU PARAFINY

20. Parafina • Jest węglowodorem nasyconym charakteryzującym się dużą pojemnością cieplną i małym przewodnictwem ciepła tzn. bardzo wolno oddaje ciepło. • do zabiegów używamy bezwonną parafinę białą, w stanie stałym z dodatkiem parafiny płynnej (olej parafinowy) co zwiększa jej plastyczność. Na 1 kg. parafiny stałej dodajemy 20 – 50 g. parafiny płynnej

21. Charakterystyka Temp. topnienia – 45 – 50O C Temp. wrzenia – 250O C Temp. wyjaławiania – 90O C Temp. do zabiegów z zanurzeniem kończyn powinna wynosić 53 – 54O C Temp. do nakładania warstwami na ciało – do 60O C

22. Sposób przygotowania parafiny • parafinę podgrzewa się w łaźni wodnej lub w specjalnej kuchni parafinowej. • parafina pozabiegowa może zostać wielokrotnie użyta. Zużytą parafinę filtruje się przez gazę a następnie wyjaławia. • w przypadku dużego zanieczyszczenia parafinę pozabiegową gotuje się z wodą, po czym po zastygnięciu parafiny wodę się zlewa. Powtarzamy kilkakrotnie.

23. KUCHNIA PARAFINOWA

24. KUCHNIA PARAFINOWA

25. Warunki BHP • pomieszczenia powinny być wyposażone w sprzęt gaśniczy • odpowiednia wentylacja pomieszczeń • personel powinien być poddawany rotacji ze względu na toksyczność oparów parafinowych. • personel powinien posiadać odzież ochronną, gumowe rękawice, fartuch igielitowy

26. obowiązkowe badanie lekarskie personelu (obecność ciał parafinowych w ślinie) • drogi komunikacyjne między pomieszczeniami powinny być odpowiednio szerokie. • w widocznym miejscu powinna znajdować się tablica ostrzegająca pacjentów przed zmianą ułożenia podczas zabiegu • temp. pomieszczeń nie powinna przekraczać 25O C

27. Przygotowanie pacjenta do zabiegu • przed przystąpieniem do zabiegu sprawdzamy czy pacjent nie ma zaburzeń czucia (ciepła i zimna woda) • skórę bardzo owłosiona smarujemy wazeliną • pacjent powinien obnażyć część ciała poddawaną zabiegowi • zabieg wykonujemy na skórę czystą i suchą • zależnie od okolicy ciała poddanej zabiegowi pacjent powinien wygodnie siedzieć lub leżeć • reszta ciała nie poddana zabiegowi powinna być okryta • po zabiegu pacjent powinien odpocząć ok.15 minut

28. Wskazania • choroby stawów, zwłaszcza rąk i stóp • blizny i zrosty pooperacyjne • przykurcze pourazowe i pooperacyjne • RZS i ZZSK • zmiany zwyrodnieniowe i zniekształcające w stawach • niektóre porażenia nerwów obwodowych • przygotowanie do kinezyterapii i masażu

29. Przeciwwskazania • osteoporoza • czynna gruźlica • ubytki i owrzodzenia skóry, wypryski • ostre stany zapalne • obrzęki • stany zagrażające krwawieniem • świeże blizny • zaburzenia czucia i inne, w których jest przeciwwskazane stosowanie ciepła

30. Rodzaje zabiegów parafinowych • Częściowe kąpiele parafinowe: Kąpiel parafinowa rąk lub stóp. Wykonujemy w odpowiednio dużych naczyniach wypełnionych parafiną o temp. 53O C. Czas zabiegu – 30 – 40 minut Ilość zabiegów – 10 – 20 Zabiegi stosujemy minimum 3 razy w tygodniu

31. Okłady parafinowe: Wykonujemy na okolice barku, pleców, stawów kolanowych i łokciowych. Pędzlowanie Parafinę nakładamy warstwami za pomocą pędzla, bezpośrednio na skórę. Pierwsza warstwa szybko stygnie stanowiąc warstwę izolacyjną. Po uzyskaniu warstwy ok. 1 – 2cm. okład owijamy papierem woskowym lub folią a następnie przykrywamy kocem, ręcznikiem lub flanelą. Czas zabiegu – ok. 30 minut Po zabiegu skórę wycieramy i ponownie okrywamy.

32. Metoda kuwetowa Parafinę wlewa się do kuwety na grubość ok. 2cm. Po skrzepnięciu wyjmujemy cały płat parafiny i układamy i formujemy na powierzchni zabiegowej. Następnie przykrywamy folią i kocem. Czas zabiegu – 20 – 30 minut Ilość zabiegów – 10 – 20

33. Zawijania parafinowe Do zabiegu używamy kilka warstw gazy o wym. ok. 12/50cm. zanurzonej w parafinie. Po nałożeniu pędzlem, bezpośrednio na skórę pierwszej warstwy parafiny owijamy dany staw warstwą okładu parafinowego. Do owinięcia używamy ok. 2 – 3 okłady. Ten rodzaj zabiegu stosujemy na stawy barkowe, kolanowe, dłonie i stopy. Wlewy okołostawowe Na staw nakłada się specjalny worek gumowy, który po wypełnieniu go przez górny otwór parafiną ściśle przylega do stawu. Czas zabiegu – 20 minut

34. Okłady parafinowe dłoni i stóp Po nałożeniu pędzlem warstwy ochronnej zanurzamy dłonie lub stopy w parafinie na ok. 0,5s i wynurzamy. Po 3s powtarzamy czynność aż do uzyskania warstwy o grubości 2 – 3cm. (ok.10 powtórzeń) Czas zabiegu – 15 – 30 minut Temp. parafiny rośnie od 42O C do 54OC Maseczki parafinowe Stosuje się przy porażeniu nerwu twarzowego. Parafinę nakłada się na gazę, którą okłada się twarz. Należy zabezpieczyć oczy i uszy. Temp. okładu – poniżej 45O C Czas zabiegu – 20 minut

35. Po zabiegach parafinowych może wystąpić przemijający odczyn podrażnienia skóry. • Skóra po zabiegu jest początkowo blada następnie różowa, zaczerwieniona, wilgotna, pokryta potem, ucieplona. • Parafina stygnąc kurczy się i wywiera mikromasujące działanie.

36. Okłady z parafango Jest to mieszanina fango i parafiny. Fango jest to szlam leczniczy pochodzenia wulkanicznego. Masę podgrzewamy w specjalnych kuchenkach do temp. 50O C, następnie rozkładamy na grubość ok. 2cm. Gdy masa przestygnie do ok. 47O C nakładamy ją na ciało.

37. Zabiegi z zastosowaniemciepła suchego • Nagrzewanie termoforem Nie układamy termoforu bezpośrednio na skórę • Nagrzewanie w budkach cieplnych (Polano) Budki cieplne zbudowane z drewna, wewnątrz których znajdują się żarówki o mocy 24 – 40W w ilości od 4 do 24 – zależnie od przeznaczenia. Czas zabiegu – 20 – 30 minut Maksymalna temperatura zabiegu – 45O C

38. Nagrzewanie poduszką elektryczną Nakładamy bezpośrednio na okolicę ciała poddawaną zabiegowi. • Nagrzewanie gorącym piaskiem Stosujemypiasek o średnicy ziaren ok. 2 – 3 mm. podgrzany do temp. 40 – 46O C. Worek z piaskiem przykładamy bezpośrednio na skórę. Można również stosować również kąpiele z piaskiem w drewnianych wannach (tylko u osób ze zdrowym układem krążenia)

39. Inne • Gorący rulon • Zwinięte ręczniki nasączamy wrzącą wodą i toczymy po skórze. Po wystygnięciu ręcznik odwracamyi czynność powtarzamy • Temp. zabiegu - ok. 45O C. Maksymalnie 67O C • Czas trwania zabiegu – 10 – 20 minut • Woreczki z kwiatem siana • Kwiat siana można znaleźć na podłodze, pod magazynowanym sianem. Wkładamy je do woreczków i podgrzewamy na parze. • Czas zabiegu – 10 minut, codziennie • Wskazania – bóle reumatyczne, naciągnięte mięśnie, psychowegetatywne stany napięcia.

40. Łaźnia sucha szafkowa Zabieg wykonywany jest w specjalnej szafce drewnianej, w której przebywa chory, natomiast jego głowa pozostaje na zewnątrz. Powietrze nagrzewane jest grzejnikami elektrycznymi do temperatury od 60OC do 80OC. Czas zabiegu wynosi 15 – 20 min.

41. Łaźnia sucha rzymska Zabieg wykonuje się w specjalnie przystosowanym pomieszczeniu, w którym powietrze nagrzewa się do temperatury 40 – 60OC za pomocą piecyków lub grzałek elektrycznych. W pomieszczeniu znajduje się instalacja z zimną wodą służąca do zmywania twarzy i wykonywania zimnych okładów na okolicę serca. Po zabiegu chorego poddaje się letniej kąpieli.

42. Sauna • Zabieg wykonuje się w specjalnym, zaizolowanym pomieszczeniu, które wyłożone jest drewnem a montowane kaskadowo ławy umożliwiają korzystanie z kąpieli na różnej wysokości. • Źródłem ciepła jest piec, w którym specjalne grzałki elektryczne ogrzewają umieszczone w nim kamienie do temperatury ok. 200OC a te następnie oddają ciepło otoczeniu. • Zależnie od wysokości występują duże różnice temperatury i wilgotności. Pod sufitem temp. osiąga ok. 100OC a wilgotność 2 – 6% a przy podłodze temp. wynosi tylko 40OC a wilgotność 20 – 70% .

43. Zasadniczą cechą sauny jest naprzemienne nagrzewanie i ochładzanie ustroju. Faza nagrzewania – trwa zwykle od 5 do 12 minut. By zwiększyć efekt przegrzania polewa się wodą kamienie znajdujące się w piecu. Faza ochładzania – można ją realizować poprzez wyjście na świeże powietrze, polewanie, zanurzenie w basenie z zimną wodą, poddanie się natryskowi, itp. Trwa od 5 do 12 minut.

44. Sauna

45. Działanie sauny na ustrój Oddziaływanie zabiegu na ustrój sprowadza się do obciążenia mechanizmów termoregulacyjnych i wywołaniu następczych zmian odczynowych. Zmiany te zależą od fazy zabiegu: Faza nagrzewania • wysoka temperatura powoduje znaczne przegrzanie ustroju. Temperatura wnętrza ciała może osiągnąć 39OC a powierzchni skóry nawet 42OC.

46. Ciepło działa na skórę i błonę śluzową dróg oddechowych w efekcie czego zwiększa się przemiana materii średnio o 11%. • Występuje również przyspieszenie oddychania do 24 – 36 oddechów/min. • Częstość akcji serca wzrasta 100 – 120/min. • Obniża się wartość ciśnienia rozkurczowego • Zwiększone wydzielanie kortyzolu podwyższa wydolność wysiłkową • Wywiera korzystny wpływ na odporność ustroju

47. Faza ochładzania • zmniejszenie częstości akcji serca • podwyższenie ciśnienia rozkurczowego krwi Po zabiegu • należy uzupełnić płyny (sok pomidorowy) • wskazany jest 30 minutowy odpoczynek

48. Wskazania • przewlekłe schorzenia gośćcowe • choroba zwyrodnieniowa stawów • stany pourazowe narządu ruchu • choroby skóry np. trądzik • przewlekłe schorzenia narządów rodnych • pielęgnacja ciała, odprężenie, odnowa biologiczna

49. Przeciwwskazania • ostre i przewlekłe choroby zakaźne • gorączka i początkowy okres przeziębienia • skłonność do krwawień • gruźlica, choroby nowotworowe • choroby nerek, wątroby, niedokrwistość • ciąża zagrożona • zaburzenia wydzielania wew. • padaczka • choroby ukł. krążenia • jaskra • niektóre choroby skóry • alkoholizm, narkomania