Katarzyna Sidło Bartosz Wasilewski

1. Przykłady wykorzystania weksli, czeków i warrantów (z domu składowego) oraz sposoby ich wypełniania i stosowane klauzule na polskim rynku i zagranicą. Katarzyna Sidło Bartosz Wasilewski

2. Weksle [1] (PL) • obrót wekslami reguluje w Polsce ustawa z dnia 28 kwietnia 1936 r. prawo wekslowe (Dz. U. 1936 r., Nr 37, poz. 282 ze zmianami), • od dnia 1 stycznia 2007 r. nie ma opłaty skarbowej za wystawianie weksli, zostały też zniesione urzędowe blankiety wekslowe, • w Polsce, w przeciwieństwie do krajów Europy Zachodniej, bardziej niż weksel trasowany popularny jest weksel własny,

3. bezwzględnie dla ważności zobowiązania wekslowego jest wymagane, aby dokument wekslowy zawierał słowo weksel. Słowo to powinno być użyte w języku w jakim wystawiono weksel

4. Aby weksel był ważny, powinien zawierać następujące elementy składowe: • nazwę „weksel” w samym tekście dokumentu, w języku, w jakim go wystawiono;  • polecenie bezwarunkowe zapłacenia oznaczonej sumy pieniężnej;  • oznaczenie terminu płatności;  • oznaczenie miejsca płatności;  • nazwisko osoby, na której rzecz lub na której zlecenie zapłata ma być dokonana;  • oznaczenie daty i miejsca wystawienia wekslu;  • podpis wystawcy wekslu.  • zawiera nazwisko osoby, która ma zapłacić –trasata (tylko w wypadku weksela trasowanego)

5. Nie będzie uważany za weksel własny dokument, któremu brak jednej z wskazanych cech. Jednakże, gdy pewne elementy składowe weksla nie znajdują się na dokumencie wekslowym znajdują wtedy zastosowanie uregulowania zawarte w ustawie prawo wekslowe.

6. KLAUZULE WEKSLOWE Dla potrzeb porządkowych wyróżniamy następujące rodzaje klauzul wekslowych: -   Klauzule wekslowo skuteczne (kształtujące zobowiązanie wekslowe lub wywołujące skutki o określonym przez Prawo Wekslowe kształcie). -    Klauzule wekslowo obojętne (dowodowe lub informacyjne oraz określające rodzaj weksla np. „wesel kaucyjny”, „weksel gwarancyjny”) -    Klauzule zakazane (unieważniające weksel). Są to przede wszystkim klauzule określające zastrzeżenia zmieniające bezwarunkowy charakter weksla. Dla przykładu wpisanie klauzuli „zapłacę po otrzymaniu towaru” uczyni weksle nieważnym.

7. KLAUZULE WEKSLOWO SKUTECZNE Zamieszczenie tych klauzul powoduje zmianę nie samego zobowiązania wekslowego, ale stosunków zachodzących pomiędzy podmiotami wekslowo uprawnionymi i zobowiązanymi. Jednymi z częściej uzywanych klauzul są: • Klauzula domicylu „płatne u [...], płatne przez [...], płatne w [...]" • Klauzula zastrzeżenia odsetek „W [...] po okazaniu zapłacę sumę [...] z odsetkami [...]% " • Klauzula „bez obliga za przyjęcie", „bez odpowiedzialności za przyjęcie", „bez obliga", „bez odpowiedzialności„ • Klauzula rekta„nie na zlecenie", „bez indosu" • Klauzula „weksel przedstawić do przyjęcia w dniu", „weksel przedstawić do przyjęcia do dnia" • Klauzula „bez protestu” • Klauzule związane z przedstawieniem weksla trasatowi do przyjęcia „nie przedstawiać do przyjęcia przed dniem [...]"

8. KLAUZULE UNIEWAŻNIAJĄCE WEKSEL Klauzule te są określane również zakazanymi z uwagi na to, że ich zamieszczenie na wekslu powoduje jego nieważność. Są to m.in. klauzule: · zastrzegające warunek przy zapłacie sumy wekslowej, · zastrzegające świadczenie wzajemne, · zastrzegające świadczenie alternatywne (określona kwota albo inna określona kwota, ilość towaru albo określona kwota), · alternatywne wskazanie kilku trasatów, · klauzula wskazująca więcej niż jedno miejsce płatności, · zastrzeżenie kilku terminów płatności

9. KLAUZULE WEKSLOWO OBOJĘTNE A. Klauzule uważane za nienapisane: • zastrzeżenie odsetek w wekslach płatnych w oznaczonym dniu i w pewien czas po dacie, • zastrzeżenie odsetek bez określenia stopy oprocentowania, • zwolnienie się wystawcy od odpowiedzialności za zapłatę.

10. KLAUZULE WEKSLOWO OBOJĘTNE B. Klauzule mające znaczenie dla procesu cywilnego i prawa materialnego: • klauzula powołująca się na numer akredytywy i nazwę banku, • klauzula waluty - określana zwrotami "wartość w gotówce", "wartość w towarze" lub "walutę otrzymałem" i oznaczająca przedmiot świadczenia, jakie otrzymał lub ma otrzymać wystawca weksla od remitenta, • klauzula pokrycia - określana zwrotem "wstawi pan na rachunek" i oznaczająca polecenie wystawcy, aby trasat obciążył jego rachunek zapłaconą sumą wekslową; klauzula wskazuje na stosunek prawny łączący wystawcę weksla z trasatem, • klauzula zawiadomienia - określana zwrotami "za zawiadomieniem" lub "bez zawiadomienia" i oznaczająca, że trasat przed przyjęciem lub zapłatą weksla ma oczekiwać informacji od wystawcy bądź dokonać zapłaty bez takiej informacji.

11. Przykłady (nad)użycia Finansowanie przez PSL tegorocznej kampanii wyborczej kredytem, którego poręczeniem miały być weksle podpisane przez działaczy. Stronnictwo ma kłopoty finansowe m.in. dlatego, że Państwowa Komisja Wyborcza odrzuciła sprawozdanie finansowe partii za kampanię wyborczą w 2001 r. Po ośmiu latach procesów sądowych PSL musiało wpłacić do kasy państwa 18 mln zł. Władze partii uznały więc, że skoro nie posiadają w kasie funduszy wystarczających, by sfinansować kampanię przd wyborami samorządowymi, będą namawiać działaczy do dobrowolnego podpisywania weksli. Jak twierdzi Gazeta Wyborcza, na kwotę ok 20 tys. zł. Jest to suma zgodna z ustawą o partiach politycznych, wedle której osoba fizyczna może w ciągu roku wpłacić na konto partii lub fundusz wyborczy 15-krotność minimalnego wynagrodzenia, czyli 19 tys. 755 zł. Jak twierdzi prezes PSL Waldemar Pawlak, jest to całkiem naturalny sposób finansowania kampanii. „Były czasy kiedy nie było limitów - Wtedy np. politycy Porozumienia Centrum całymi swoimi majątkami poręczali za kredyty, czy pan marszałek Borowski, kiedy powstawało SdPl, to zaręczał swoim majątkiem za kredyt na wybory. To nie jest nic nowego, ani nadzwyczajnego” /http://fakty.interia.pl/polska/news/news/kierzkowska-weksle-w-psl-dobrowolne-problemy-finansowe,1540111,3/ http://www.tvn24.pl/12690,1676259,0,1,psl-kaze-podpisywac-weksle,wiadomosc.html

12. Weksle [2] (zagranica) • Kraje anglosaskie nie są sygnatariuszami konwencji genewskiej o wekslach (1930) ten stan rzeczy tworzy dwa odrębne „systemy wekslowe” (konwencyjny i anglosaski) wcześniej trzy – anglosaski, niemiecki (F. von Savigny) i francuski (Code de Commerce) • Istotne w handlu międzynarodowym – konieczność stosowania ustawy prawo prywatne międzynarodowe

13. Weksle [3] Wielka Brytania – promissory note • Zachowany podział na weksle własne i trasowane • Promissory note – weksel własny • Bill of Exchange – weksel trasowany • Brak poręczenia (awalu) – podpis na wekslu oznacza indos, a więc przeniesienie praw z weksla • Możliwe wystawienie weksla na okaziciela • Czek jest również wekslem (bill of exchange - trasowanym) • Weksle mogą być płatne w ratach  Te różnice powodują szybszy obrót wekslami (na większą skalę).  częstsze wykorzystanie weksla w „obrocie detalicznym” niż w krajach konwencyjnych  ale widoczna tendencja do wypierania weksli przez bardziej nowoczesne środki obrotu (przede wszystkim karty kredytowe, przelewy)

14. Weksle [4] Bill of Exchange • Źródło: http://www.lexico.co.uk

15. Weksle [5] Promissory note • Źródło: http://www.lexico.co.uk

16. Weksle [6] USA – note • Szerokie wykorzystanie, również w „obrocie detalicznym” (por. wnioski z poprzedniego slajdu) • Note – weksel własny • Drafts – weksel trasowany („drafty” to najstarszy papier wartościowy używany już w Babilonii) • częściej używane, głównie przy dokonywaniu rozliczeń zagranicznych • Uniform Commercial Code • http://www.law.cornell.edu/ucc/ucc.table.html • Article 3 § 3-104 (e): An instrument is a "note"[weksel własny K.S, B.W]if it is a promise and is a "draft”[weksel trasowany K.S, B.W] if it is an order. If an instrument falls within the definition of both "note" and "draft," a person entitled to enforce the instrument may treat it as either. • Definicja negatywna Article 3 § 3-104 (d): A promise or order other than a check is not an [negotiable] instrument if, at the time it is issued or first comes into possession of a holder, it contains a conspicuous statement, however expressed, to the effect that the promise or order is not negotiable or is not an instrument governed by this Article.

17. Weksle [7] drafts – przykłady [1] link • Źródło: http://chestofbooks.com

18. Weksle [8] drafts – przykłady [2] • Źródło: http://hichem.com

19. Weksle [9] Niemcy – Der Wechsel • Niemcy sygnatariuszem konwencji genewskiej z 1930 r. • Konsekwencją tego jest fakt, że niemieckie prawo wekslowe jest identyczne jak polskie • […] standardowe instrumenty płatności, takie jak weksle oraz czeki, nie są na terenie Niemiec stosowane zbyt często. […] W opinii niemieckich przedsiębiorców weksel oznacza niepewną sytuację finansową lub oznakę nieufności ze strony dostawcy. [J. Kukiełka i inn. Bezpieczny obrót gospodarczy… Warszawa 2006] • Zastosowania: • głównie w obrocie międzynarodowym (akredytywa) (Finanzwechsel – weksel trasowany) • funkcje kredytowe (Kreditwechsel – weksel własny) • dalsze informacje dla zainteresowanych (w języku niemieckim)

20. Weksle [10] Der blankowechsel Publikacja na podstawie Creative Commons Licence

21. Weksle [11] Przykład wypełnienia Publikacja na podstawie Creative Commons Licence

22. Czeki [1] Co jest czekiem, a co nie? • Ustawa Prawo czekowe z 1936 roku. • Art. 1. Czek zawiera:   1)   nazwę "czek" w samym tekście dokumentu, w języku, w jakim go wystawiono;   2)   polecenie bezwarunkowe zapłacenia oznaczonej sumy pieniężnej;   3)   nazwisko osoby, która ma zapłacić (trasata);   4)   oznaczenie miejsca płatności;   5)   oznaczenie daty i miejsca wystawienia czeku;   6)   podpis wystawcy czeku.

23. Czeki [2] Co jest czekiem, a co nie? • To nie jest czekpieniądze wypłacane po emisji, a nie po nagraniu

24. Czeki [3] Co jest czekiem, a co nie? • To jest czek. Każdy bank drukuje blankiety czekowe.

25. Czeki [4] Zastosowanie w Polsce • Data obowiązującej ustawy: 1936, sugeruje już, że czek jest anachronizmem • W obrocie krajowym małe znaczenie • Nie wytrzymuje konkurencji z innymi bezgotówkowymi sposobami płatności: przede wszystkimi kartami (kredytowymi) i przelewami, ze względu na nieporęczność i pracochłonność • Przykład: Czek podróżniczy • Bezpieczny (najbezpieczniejszy?) sposób bezgotówkowego przewozu pieniędzy • Opłata za zakup 1%-2% wartości lub brak, gdy kupujemy czeki w banku, w którym mamy rachunek

26. Czek podróżniczy – krótka historia Wszytsko zaczęło się gdy w 1890 roku James Fargo, prezes American Express Company, wybrał się w podróż do Europy. Jako znany i zamożny człowiek poczuł się niezwykle urażony, gdy Europejscy bankierzy nie chcieli zrealizować jego czeków. Rozwiązanie sytuacji znalazł nieco później Marcellus F. Berry, pracownik American Express. Uznał on, że „(...) Jest jedna rzecz charakterystyczna dla każdego człowieka – podpis” i 7 lipca 1891 roku, otrzymał prawa autorskie do tego, co nazwał „czekiem podróżnym”. Jeszcze tego samego roku American Express sprzedało czeki podróżne na łączną sumę $9,120. W roku 2000 suma ta wynosiła już $24.6 biliona. http://www.ideafinder.com/history/inventions/travelcheck.htm

27. Czeki [5] Czek podróżniczy • Czek podróżniczy wystawiony na Węgrzech na podróż do Polski • Publikacja na podstawie Creative Commons Licence

28. Czeki [6] Czek a … • Czek a karta płatnicza (tylko ty możesz podpisać czek, a z karty płatniczej (kredytowej) może korzystać każdy, kto zna PIN • Czek a przelew (nie trzeba podawać numeru konta)

29. Czeki [7] zagranica • W praktyce w Europie czeki używane są już tylko we Francji i Wielkiej Brytanii. Jednakże nawet tam coraz częściej zastępują je inne formy płatności bezgotówkowych.

30. Wielka Brytania • dostawcy mediów komunalnych starają się ograniczyć płatności czekami poprzez wprowadzanie zniżek dla klientów, którzy płaca za pomocą zlecenia przelewu, • niektóre firmy, jak np. Shell, oficjanie ogłosiły, iż nie będą przyjmowały czeków jako formy płatności, • mimo to, czeki sa nadal popularne wśród osób starszych oraz w bardziej traddycyjnych środowiskach, • bywają też używane przez pracodawców przy wypłatach, • decyzja brytyjskiego Payment’s Council o planach całkowitego wycofania czeków z użycia do października 2018 spotkała się z niezadowoleniem części społeczeństwa i organizacji charytatywnych

31. Wielka Brytania

32. Francja • czeki nadal w użyciu, • przestępstwem jest wypisanie czeku na sumę wyższą, niż ta posiadana na koncie – możliwość utracenia prawa do wypisywania czeków nawet na pięć lat

33. Francja Główną różnicą przy wypisywaniu czeku angielskiego i francuskiego jest kolejnośc umieszczania danych

34. Warranty [1] [PL] • Amber Gold – jedyny Dom Składowy w PL. Zajmuje się przechowywaniem i obrotem metalami szlachetnymi w imieniu Klienta. Oferuje m.in. lokaty w złoto z oprocentowaniem 10% w skali roku niezależnie od kursu złota i w ramach lokaty fizycznie przechowuje w skrytkach depozytowych zakupione przez Klientów złoto.

35. Warranty PL Domy Składowe działają na podstawie otrzymanej zgody Ministerstwa Gospodarki oraz wpisu do Rejestru Przedsiębiorstw Składowych prowadzonego przez Ministra Gospodarki. Jako pierwszy Dom Składowy w Polsce firma Amber Gold Sp. z o.o. ma wpis nr 1/10 i została wpisana do rejestru w dniu 6 stycznia 2010 roku.

36. Warranty PL Każdy Klient wraz z umową lokaty otrzymuje na życzenie Dowód Składu – papier wartościowy, który może zostać odsprzedany, zastawiony bądź może stanowić zabezpieczenie np. zaciąganego w banku kredytu. Według art. 2 pkt 3 i art. 23 ust. 2 ustawy o domach składowych, jest to dokument zbywalny przez indos, składający się z dwóch, połączonych ze sobą, lecz dających się oddzielić części, wzajemnie się na siebie powołujących, mianowicie: • rewersu (składowego dowodowu posiadania) – stwierdzającego posiadanie rzeczy złożonych na skład, • warrantu (składowego dowód zastawniczego) – stwierdzającego ustanowienie zastawu na rzeczach złożonych na skład. Dowód składowy jest wydawany przez dom składowy na żądanie składającego, poprzez odłączenie dowodu z księgi składowej (według nazewnictwa stosowanego pod rządami kodeksu handlowego – z księgi jukstowej). Istnienie stosunku składu nie powoduje więc automatycznie obowiązku wystawienia dowodu składowego – konieczne jest jeszcze zaadresowane do domu składowego żądanie

37. Warranty PL Należy podkreślić, że mamy do czynienia z trzema samodzielnymi papierami wartościowymi na zlecenie: • dowodem składowym w postaci nierozdzielonej, • rewersem, powstającym z niesamodzielnej części nierozdzielonego dowodu składowego po jego rozdzieleniu, • warrantem, powstającym również z niesamodzielnej części nierozdzielonego dowodu składowego po jego rozdzieleniu. Wymienione papiery wartościowe inkorporują następujące wierzytelności: • nierozdzielony dowód składowy i rewers – wierzytelność niepieniężną, tj. roszczenie wobec domu składowego o wydanie rzeczy, • warrant – wierzytelność pieniężną, tj. roszczenie wobec pierwszego indosanta warrantu, zabezpieczone prawem zastawu na składowanym towarze, np. roszczenie banku wobec indosanta wynikające z umowy kredytu warrantowego.

38. Warranty PL W przypadku rozdzielenia dowodu składowego, np. w związku z zaciągnięciem kredytu przez składającego (posiadacza dowodu składowego), blankiety rewersu i warrantu zostają fizycznie oddzielone od siebie, rewers zatrzymuje kredytobiorca, a na warrancie jako indosant umieszcza pierwszy indos, po czym warrant zostaje wręczony kredytodawcy jako indosatariuszowi. Jednocześnie na rzeczy złożonej do składu powstaje prawo zastawu, a co za tym idzie – posiadacz rewersu będzie uprawniony do odbioru rzeczy ze składu dopiero po wykonaniu zobowiązania zabezpieczonego prawem zastawu

39. Warranty [2] zagranica • Niewielka różnica w porównaniu z czekiem • w warrancie jest określona data wypłaty, a w czeku nie • w warrancie istnieje zabezpieczenie • Zabezpieczeniem może być zastaw który jest prawem rzeczowym według KC, ale na zachodzie możliwe jest także zabezpieczenie pieniężne. • Drugi wariant wykorzystywany przez władze państwowe lub komunalne 

40. Warranty [3] USA (California) • Ponieważ według Uniform Commercial Code warranty takie (zabezpieczone na istniejących funduszach) nie są uważane za negotiable debt instruments, nie są wliczane do długu publicznego. • Korzystają więc z niego najbardziej zadłużone podmioty – przykład Kalifornii • Finansują bieżące potrzeby płynnościowe, data spłaty bliska

41. Warranty [4] USA (California)

42. Warranty [5] Kanada: Governor General’s Warrant • "Section 30 of the Financial Administration Act... states: • Where a payment is urgently required for the public good when Parliament is not in session and there is no other appropriation pursuant to which the payment may be made, the Governor in Council, on the report of the President of the Treasury Board that there is no appropriation for the payment and the report of the appropriate Minister that the payment is urgently required for the public good, may, by order, direct the preparation of a special warrant to be signed by the Governor General authorizing the payment to be made out of the Consolidated Revenue Fund." • Bardzo rzadko wykorzystywane (na tyle, że Google nie wyszukuje obrazka)

43. Warranty [6] USA Stypendia • Ciekawe zastosowanie: celowe dotacje (stypendia)