Doç. Dr. Dr. Osman Y ILDIRIM İstanbul Kültür Üniversitesi

1. Doç. Dr. Dr. Osman YILDIRIM İstanbul Kültür Üniversitesi

2. İş Sağlığı ve Güvenliği C Sınıfı Uzmanlık Eğitimi, Gerekliliği ve İçeriği

3. Takdim Planı İş Sağlığı ve Güvenliği İSG Tarihsel Gelişim Türkiye’de ve Dünyada İSG Yasal Çerçeve Yükümlülükler C Sınıfı Uzmanlık Eğitim İçeriği Yetkilendirilmiş Kurumlar Sonuç ve Öneriler

4. İSG Tarihsel Gelişim

5. İSG Tarihsel Gelişim: • Tarihçi Heredot ilk kez çalışanların verimli olabilmesi için yüksek enerjili besinlerle beslenmeleri gerektiğine değinmiştir. • Dioscorides ise zehirleri; bitkisel, hayvansal ve mineral kaynaklı olmak üzere kökenine göre üçe ayırmıştır. • M.Ö. 200 yıllarında Nicander, kurşun koliği ve kurşun anemisini incelemiş ve özelliklerini tanımlamıştır • M.S. 1.y.y.‘da yaşamış olan Plini, çalışma ortamındaki tehlikeli tozlara karşı çalışanların korunması amacıyla başlarına torba geçirmelerini önermiştir • Juvenal ise, demircilerde görülen göz hastalıklarının işten kaynaklandığını, ayakta çalışanlarda varis oluşabileceğini açıklamıştır .

6. Urlich Ellenbrong, 1473 yılında kuyumcularla ilgili bazı hastalıkları incelemiştir • Alman hekim Paracelcus, Tirol maden işletmelerinde çalışırken, ilk iş hekimliği kitabı olan “De Morbis Metallicis” adlı eserini yazmıştır. Kitabında pnömokonyoz, zehirler, doz ve organizma ilişkisi gibi konularda, bazıları geçerliliğini koruyan teoriler geliştirmiştir. • Acricola ise zehirler, etkileri, korunma önlemleri ve iş kazaları konusu üzerinde çalışmış; madenlerde işçilerini gözlemleyerek derlediği bilgileri “De Re Metallica” adlı eserinde toplamıştır. • 16. ve 17. yüzyıllarda (1633 – 1714) İtalyan Bernardino Ramazzini’nin iş sağlığına ilişkin bilimsel çalışmaları, dünyada modern anlamda İSG biliminin başlangıcı olarak kabul edilir. • Uzun incelemeler sonucu 1713 yılında yayınladığı “De Morbis Artificum Diatriba” isimli meslek hastalıkları kitabında, özellikle iş kazalarını önlemek için, iş yerlerinde koruyucu güvenlik önlemlerinin alınmasını önermiştir.

7. Endüstri Devrimi • 1950’li yıllardan sonra endüstriyel yaşamda, iş kazaları ve meslek hastalıkları yoğun biçimde görülmektedir. • İşçiler, fabrika ve maden ocaklarında iş kazaları ve meslek hastalıklarına neden olabilecek etkilere maruz kalarak, günde 16-18 saat gibi uzun süreler çalıştırılmışlardır. • Endüstriyel ortamda çalışmaya alışmamış işçiler, üretimi bandında kullandığı alet ve makinelere uyum sağlamakta zorlanmış ve oluşan iş kazalarında birçok işçi yaşamını yitirmiştir. • Bu dönemde İngiliz parlamenter Antony Ashly Cooper çalışma koşullarını düzeltmek amacıyla, çalışma saatlerinin azaltılması, kadın ve çocukların korunmasını öngören yasalar çıkarılması için çaba harcamıştır. • Hekim Thomas Percival, genç işçilerin çalışma koşulları ile ilgili olarak bir rapor hazırlamıştır. Rapor Sir Robert Peel'i etkilemiş ve 1802 yılında "Çırakların Sağlığı ve Morali" adli yasanın çıkarılmasını sağlamıştır. İSG ile ilgili olarak çıkartılan bu ilk yasa çalışma saatini günde 12 saat olarak sınırlamış, işyerlerinin havalandırılmasını öngörmüştür.

8. Türkiye’de ve Dünyada İSG

9. Tanzimat Öncesi • Osmanlı döneminde nüfusun çoğunluğu kırsal alanda yaşadığından, İSG konusunda önemli bir gelişme yoktur. • “Loncalarda”, yaşlılık nedeniyle veya hastalığa yakalanmış olanlara “Tevaün Sandığı” denilen sandıktan yardım yapılırdı. • “Avarız” ve “Müessesatı Hayriye” gibi vakıflar ve “Darülaceze”, ve “Kızılay” gibi kurumlar, yoksullara ve hastalara yardımlar yapılırdı.

10. Tanzimat ve Meşrutiyet • 1850’li yıllarda, askeri amaçlı üretimler ve el tezgahları olarak başlayan sanayileşme, kömür ocakları , madenler, demir yolları ve tütün işletmelerinin katılımı ile sürmüştür. • Ereğli Havzası'ndaki kömür ocaklarında çalışan işçiler kısa sürede meslek hastalıklarına yakalanmışlar ve artan iş kazalarında yaşamlarını yitirmişlerdir. • 1877 yılında yürürlüğe giren “Mecelle” tarafından iş yaşamı düzenlenmeye çalışılmıştır.

11. Tanzimat ve Meşrutiyet Dönemleri • 1865 tarihli “Dilaverpaşa Nizamnamesi”, Ereğli Kömür Havzasında çalışan kömür işçilerinin sosyal ve ekonomik durumunu düzeltmek ve kömür üretimini arttırmak amacı ile çıkarılmıştır. Nizamnameye göre kömür işverenleri, işçilere yatacak yer temin etmek zorunda idi. Çalışma süresi 10 saat olarak saptanmıştı. Nizamname, iş kazalarını önlemek için gerekli iş güvenliği tedbirlerini de belirtmişti. • 1869 tarihinde “Maadin Nizamnamesi” ile iş kazasına uğrayan işçilere ve bunların ölümü halinde ailelerine tazminat isteme hakkı öngörülmüş, objektif sorumluluk esası kabul edilmiştir. Maden işletmecilerini gerekli ilaç ve doktor bulundurmakla zorunlu tutmuştur.

12. Cumhuriyet Dönemi • Büyük Millet Meclisi Hükümeti döneminde (1921-1923), Zonguldak ve Ereğli kömür bölgesinde uygulanmak üzere iki yasa çıkarılmıştır. Önce 28 Nisan 1921 tarihinde “Zonguldak ve Ereğli Havza-i Fahmiyesinde Mevcut Kömür Tozlarının Amale Menafi-i Umumiyesine Olarak Füruhtuna Dair Kanun” çıkarılmıştır. Bu yasayla, bölgede üretim sırasında ortaya çıkan kömür tozlarının satılarak elde edilen paraların işçiler lehine kullanılması sağlanmıştı. • 1921 tarihinde “Ereğli Havza-i Fahmiyesi Maden Amelesinin Hukukuna Müteallik Kanun” çıkarılmıştır. Yasa uyarınca kömür işçilerinin çalışma koşullarının düzeltilmesine yönelik hükümler getirilmiştir.

13. Cumhuriyet Dönemi • Umumi Hıfzısıhha Kanunu, Hafta Tatili Yasası ve sanayi işyerleri ile maden kuralları belirtmektedir. • 1926 Tarihli Borçlar Kanunu: İşverenlerin tehlikeli durumla karşı tedbir almasını, sıhhi çalışma mahalleri ve işçilerin yatması bahis mevzuu olması halinde, sıhhi yatacak yer temini hükümlerini getirmiştir. • 1930 Tarihli Umumi Hızfzısıhha Kanunu: 12 yaşından küçük çocukların çalışma yasağı ve gece saat 20’den sonra çalıştırılmasının yasaklanması hükümlerini getirmiştir. 50’den fazla işçi çalıştıran işyerlerine hekim çalıştırma yükümünü getirmiştir. • 1930 Tarihli Belediyeler Kanunu: İşyerlerinin sağlık açısından teftişinin belediyelerce yapılması hükmünü getirmiştir.

14. Cumhuriyet Dönemi • Türk iş hukuku, gelişimini 3008 sayılı İş Kanunu’nun yürürlüğe girmesiyle sağlamıştır. Kanun, sermaye ile emek arasında bir birlik sağlamak, çalışma şartlarını düzeltmek ve işçi sağlığını korumak gayesini izlemiştir

15. Türkiye’de İSG Kavramının Tarihi Gelişimi (TBMM ve Cumhuriyet Dönemi) • İş hukuku, 275 sayılı “Toplu İş Sözleşmesi Grev ve Lokavt Kanunu”, 274 sayılı “Sendikalar Kanunu”, 1475 sayılı “İş Kanunu”, 506 sayılı “Sosyal Sigortalar Kanunu”nun yürürlüğe girmesiyle büyük bir gelişme kaydetmiştir.

16. Türkiye’de İSG Kavramının Tarihi Gelişimi (TBMM ve Cumhuriyet Dönemi) • 2003 tarihli 4857 sayılı “İş Kanunu”, ülkemizin çalışma mevzuatını karşılamak üzere tasarlanıp yürürlüğe konmuştur. 4857’nin çok sayıda hükmü İSG ile ilgilidir.

17. Yasal Çerçeve

18. 4857 Sayılı İş Kanunu6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunuİlgili Yönetmelikler

19. Yükümlülükler

20. İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KANUNU 20.06.2012 Tarihinde kabul edilmiş olan, 6331 sayılı Kanun (İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu) 30.06.2012 tarihinde Resmi Gazetede yayınlanmıştır. 50 ve daha fazla çalışanın bulunduğu, altı aydan fazla sürekli işlerin yapıldığı işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği kurulu kurmak ve kurul tarafından iş sağlığı ve güvenliği mevzuatına uygun olarak alınan kararları uygulamak görevi de sadece sanayi işletmeleri değil tüm işletmeler tarafından uygulanacak.

21. İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KURULLARININ OLUŞUMU • İş sağlığı ve güvenliği kurulları aşağıda ki kişilerden meydana gelir; • 1) İşveren veya işveren vekili, • 2) İş Kanununun 82 nci maddesi uyarınca iş güvenliği ile görevli mühendis veya teknik elemanı, • 3) İş Kanununun 81 inci maddesi uyarınca görevlendirilen işyeri hekimi, • 4) İnsan kaynakları, personel, sosyal işler veya idari ve mali işleri yürütmekle görevli bir kişi, • 5) Varsa sivil savunma uzmanı, • İşyerinde görevli formen, ustabaşı veya usta, • 7) 2821 sayılı Sendikalar Kanununun değişik 34 üncü maddesi hükmü uyarınca işyerinde bulunan sendika temsilcilerinin kendi aralarında seçecekleri kişi, işyerinde sendika temsilcisi yoksa o işyerindeki işçilerin yarıdan fazlasının katılacağı toplantıda açık oyla seçilecek işçi, • 8) Sağlık ve güvenlik işçi temsilcisi.

22. İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KURULU NELERİ GÖRÜŞECEK? (a) Kurulun görev ve yetkileri, (b) İş sağlığı ve güvenliği konularında ulusal mevzuat ve standartlar, (c) Sıkça rastlanan iş kazaları ve tehlikeli vakaların nedenleri, (d) Endüstriyel hijyenin temel ilkeleri, (e) Etkili iletişim teknikleri, (f) Acil durum önlemleri, (g) Meslek hastalıkları, (h) İşyerlerine ait özel riskler.

23. İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KURULU NELERİ GÖRÜŞECEK? GÖREV VE YETKİLER (a) İşyerinin niteliğine uygun bir iş sağlığı ve güvenliği iç yönetmelik taslağı hazırlamak, işverenin veya işveren vekilinin onayına sunmak ve iç yönetmeliğin uygulanmasını izlemek, izleme sonuçlarını rapor haline getirip alınması gereken tedbirleri belirlemek ve kurul gündemine almak, (b) İş sağlığı ve güvenliği konularında o işyerinde çalışanlara yol göstermek, (c) İşyerinde iş sağlığı ve güvenliğine ilişkin tehlikeleri ve önlemleri değerlendirmek, tedbirleri belirlemek, işveren veya işveren vekiline bildirimde bulunmak, (d) İşyerinde meydana gelen her iş kazası ve tehlikeli vaka veya meslek hastalığında yahut iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili bir tehlike halinde gerekli araştırma ve incelemeyi yapmak, alınması gereken tedbirleri bir raporla tespit ederek işveren veya işveren vekiline vermek,

24. İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KURULU NELERİ GÖRÜŞECEK? GÖREV VE YETKİLER (e) İşyerinde iş sağlığı ve güvenliği eğitim ve öğretimini planlamak, bu konu ve kurallarla ilgili programları hazırlamak, işveren veya işveren vekilinin onayına sunmak ve bu programların uygulanmasını izlemek, (f) Tesislerde yapılacak bakım ve onarım çalışmalarında gerekli güvenlik tedbirlerini planlamak ve bu tedbirlerin uygulamalarını kontrol etmek, (g) İşyerinde yangınla, doğal afetlerle, sabotaj ve benzeri ile ilgili tedbirlerin yeterliliğini ve ekiplerin çalışmalarını izlemek, (h) İşyerinin sağlık ve güvenlik durumuyla ilgili yıllık bir rapor hazırlamak, o yılki çalışmaları değerlendirmek, elde edilen tecrübeye göre ertesi yılın çalışma programında yer alacak hususları ve gündemi tespit etmek, işverene teklifte bulunmak, planlanan gündemin yürütülmesini sağlamak ve uygulanmasını değerlendirmek, (i) 4857 sayılı İş Kanununun 83 üncü maddesinde belirtilen taleplerin vukuunda acilen toplanmak ve karar vermek.

25. ÇALIŞMA USULLERİ İş sağlığı ve güvenliği kurulları inceleme, izleme ve uyarmayı öngören bir düzen içinde ve aşağıdaki esasları göz önünde bulundurarak çalışırlar. (a) Kurullar en az ayda bir kere toplanır. Toplantının gündemi, yeri, günü ve saati toplantıdan en az kırk sekiz saat önce kurul üyelerine bildirilir. Gündem, sorunların ve projelerin önem sırasına göre belirlenir. Kurul üyeleri gündemde değişiklik isteyebilirler. Bu istek kurulca uygun görüldüğünde gündem buna göre değiştirilir. (b) Ağır iş kazası halleri veya özel bir tedbiri gerektiren önemli hallerde kurul üyelerinden herhangi biri kurulu olağanüstü toplantıya çağırabilir. Bu konudaki tekliflerin kurul başkanına veya sekreterine yapılması gerekir. Toplantı zamanı, konunun ivedilik ve önemine göre tespit olunur. (c) İşyerinde iş sağlığı ve güvenliği açısından kendisinin sağlığını bozacak ve vücut bütünlüğünü tehlikeye sokacak yakın, acil ve hayati bir tehlike ile karşı karşıya kalan işçi, iş sağlığı ve güvenliği kuruluna başvurarak durumun tespit edilmesini ve gerekli tedbirlerin alınmasını talep edebilir. Kurul, aynı gün acilen toplanarak kararını verir, bu durumu tutanakla tespit eder ve karar işçiye yazılı olarak bildirilir.

26. ÇALIŞMA USULLERİ (d) Kurulun olağan toplantılarının süresi toplam olarak ayda yirmi dört saati geçemez. Bu toplantıların günlük çalışma saatleri içinde yapılması asıldır. Kurulun toplantılarında geçecek süreler günlük çalışma süresinden sayılır. Kurul üyeleri yaptıkları görev dolayısıyla maddi-manevi zarara uğratılamaz. (e) Kurul, üyelerin çoğunluğu ile toplanır, kararlar toplantıya katılanların oy çokluğu ile alınır. Oyların eşitliği halinde başkanın oyu kararı belirler. Çoğunluğun sağlanamadığı veya başka bir nedenle toplantının yapılmadığı hallerde durumu belirten bir tutanak düzenlenir. (f) Her toplantıda, görüşülen konularla ilgili alınan kararları içeren bir tutanak düzenlenir. Tutanak, toplantıya katılan başkan ve üyeler tarafından imzalanır ve gereği yapılmak üzere işverene bildirilir. İmzalı tutanak ve kararlar sırasıyla özel dosyasında saklanır. (g) Toplantıda alınan kararlar gereği yapılmak üzere ilgililere duyurulur. Ayrıca işçilere duyurulması faydalı görülen konular işyerinde ilân edilir. (h) Her toplantıda, önceki toplantıya ilişkin kararlar ve bunlarla ilgili uygulamalar hakkında başkan veya kurulun sekreteri tarafından kurula gerekli bilgi verilir ve gündeme geçilir. Bu durumu tutanakla tespit eder ve karar işçiye yazılı olarak bildirilir.

27. İŞVEREN VEYA İŞVEREN VEKİLİNİN YÜKÜMLÜLÜĞÜ İşveren veya işveren vekili, toplantı için gerekli yeri, araç ve gereçleri sağlamakla yükümlüdür. İşveren veya işveren vekili, kurulca hazırlanan toplantı tutanaklarını, kaza ve diğer vakaların inceleme raporlarını ve kurulca işyerinde yapılan denetim sonuçlarına ait kurul raporlarını, iş müfettişlerinin incelemesini sağlamak amacıyla, işyerinde bulundurmakla yükümlüdür. İşverenler, iş sağlığı ve güvenliği kurullarında mevzuata uygun olarak verilen kararları uygulamakla yükümlüdür. İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KURULUNUN YÜKÜMLÜLÜĞÜ İş sağlığı ve güvenliği kurulları, yapacakları tekliflerde, bulunacakları tavsiyelerde ve verecekleri kararlarda işyerinin durumunu ve işverenin olanaklarını göz önünde bulundururlar. Kurul üyeleri, görevleri nedeniyle öğrendikleri mesleki tekniklere ve çalışma metotlarına ilişkin sırları gizli tutmak zorundadırlar. Kurullar, iş sağlığı ve güvenliğini denetime yetkili iş müfettişlerinin işyerlerinde yapacakları çalışmaları kolaylaştırmak ve onlara yardımcı olmakla yükümlüdür.

28. İŞÇİLERİN YÜKÜMLÜLÜĞÜ İşçiler, sağlık ve güvenliğin korunması ve geliştirilmesi amacıyla iş sağlığı ve güvenliği kurullarınca konulan kurallar, yasaklar ile alınan karar ve tedbirlere uymak zorundadırlar. İşçiler, işyerinde sağlık ve güvenlik tedbirlerinin belirlenmesi, uygulanması ve alınan tedbirlere uyulması hususunda iş sağlığı ve güvenliği kurullarıyla işbirliği yaparlar. İşçiler, uygulamada karşılaştıkları güçlükler hakkında kurula bilgi verirler.

29. C Sınıfı UzmanlıkEğitim İçeriğiYetkilendirilmiş Kurumlar

30. İçerik

31. Eğitim İçeriği

32. Eğitim İçeriği

33. Eğitim İçeriği

34. Yetkilendirilmiş Kurumlar

40. Sonuç ve Öneriler

41. SONUÇ VE ÖNERİLER: KOBİ’ler de Güvenlik Kültürü Oluşturma Süreci Başlatılmalıdır İş sağlığı ve güvenliğini bir işletme kültürü haline getirmelidirler Güvenlik kültürü ve bilincini tüm topluma yaygınlaştırmak Ulusal İş Güvenliği Konseyini Kurulması İşçi ve işveren kuruluşları, sivil toplum örgütleri, üniversiteler ve uluslar arası kuruluşlarla iş birliği yapmak, toplumsal mutabakatı sağlamak Türkiye'de iş sağlığı ve güvenliği standartlarını AB standartlarına uydurmak

42. SONUÇ VE ÖNERİLER: İşletmeler İSG hedeflerini; Sıfır risk, Sıfır İş Kazası, Sıfır Meslek Hastalığı, Tam güvenli bir iş ortamı yaratmak üzere oluşturmalıdır.

43. İşletmeler, sistemli ve planlı bir şekilde İSG hedeflerini doğru bir biçimde ortaya koyar ve iş yaşamında uygulamasını gerçekleştirdiği takdirde aşağıdaki maliyetlerle kurtulacaktır: • İşgücü kayıpları azalacaktır. • Hammadde-malzeme kayıpları azalacaktır. • İşletme, kusurla oluşan iş kazaları veya meslek hastalıkları nedeniyle maddi-manevi tazminatlar ödemeyecektir. • İş durdurulabilir veya işyeri kapatılabilir. • Para ve hapis cezaları söz konusu olabilir. • İş göremeyen işçinin yerine alınan işçiler için eğitim, sigorta masrafları artar. • Üretim kaybı veya işletmede pazar kaybı olmaz.

44. BENİ SABIRLA DİNLEDİĞİNİZ İÇİN HEPİNİZE TEŞEKKÜR EDERİM