หน่วยการเรียนรู้ที่ ๕ กาพย์เรื่องพระไชยสุริยา ภาษาไทย ม.๓

1. ผลงานของ นางนฤมล ศักดิ์ศรีเกษมกุลตำแหน่ง ครู วิทยฐานะ ครูชำนาญการพิเศษโรงเรียนเตรียมอุดมศึกษาพัฒนาการ นนทบุรี หน่วยการเรียนรู้ที่ ๕ กาพย์เรื่องพระไชยสุริยา ภาษาไทย ม.๓

2. นำเรื่อง และ ความเป็นมา • กาพย์พระไชยสุริยาเป็นงานประพันธ์ของสุนทรภู่ โดยแต่งขึ้นประมาณปี พ.ศ. ๒๓๘๒ - ๒๓๘๕ ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว ขณะที่สุนทรภู่บวชอยู่ที่วัดเทพธิดาราม • จุดมุ่งหมายของการแต่งก็เพื่อใช้เป็นแบบสอนอ่านคำเทียบหลังจากที่เรียนการผันอักษรแล้ว จึงให้อ่านประสมคำในมาตราแม่ต่างๆ เริ่มตั้งแต่มาตราแม่ ก กา แล้วต่อด้วยแม่กน แม่กง แม่กก แม่กด แม่กบ จนถึงแม่ เกย ตามลำดับ

3. ความเป็นมา (ต่อ) สุนทรภู่เคยเป็นครูของเจ้าฟ้าสามพระองค์ ซึ่งเป็นพระราชโอรสในพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย ได้แก่ เจ้าฟ้าอาภรณ์ เจ้าฟ้ากลาง และเจ้าฟ้าปิ๋ว นักวรรณคดีจึงสันนิษฐานว่าสุนทรภู่ได้แต่งแบบเรียนสอนภาษาไทยชั้นต้นขึ้น เรื่องพระไชยสุริยา มาเป็นเนื้อเรื่องให้สอดคล้องกับการสอนหนังสือไทย ซึ่งเมื่อผู้เรียนอ่านตัวอักษรได้แล้วก็ให้เรียนการประสมอักษร

4. ความเป็นมา (ต่อ) สุนทรภู่เป็นกวีที่มีความสามารถอย่างสูงในการแต่งคำประพันธ์ทั้งบทกลอน และกาพย์ ได้ประพันธ์นิทาน เรื่องพระไชยสุริยา เป็นกาพย์ยานี ๑๑ กาพย์ฉบัง ๑๖ และกาพย์สุรางคนางค์ ๒๘

5. ความเป็นมา (ต่อ) เมื่อพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้จัดตั้งโรงเรียนหลวงขึ้น และพระยาศรีสุนทรโวหาร (น้อย อาจารยางกูร)ได้แต่งแบบเรียน ภาษาไทยเพื่อใช้ในโรงเรียนหลวง จึงได้นำคำประพันธ์บางตอนในกาพย์พระไชยสุริยามาเป็นแบบฝึกอ่านในมูลบทบรรพกิจด้วย สะธุสะ

6. เรื่องย่อ พระไชยสุริยาเป็นกษัตริย์ครองเมืองสาวัตถี มีมเหสีชื่อสุมาลี บ้านเมืองอุดมสมบูรณ์ และเป็นสุขมาช้านาน จนกระทั่งเมื่อข้าราชบริพารและผู้มีอำนาจพากันลุ่มหลงในอบายและเที่ยวข่มเหงราษฎรจนเดือดร้อนไปทั่ว ในที่สุดน้ำป่าก็ไหลบ่าท่วมเมืองจนผู้คนล้มตาย ผู้ที่มีชีวิตรอดก็หนีออกจากเมืองไป ทิ้งสาวัตถีกลายเป็นเมืองร้าง พระไชยสุริยาพามเหสีและข้าราชบริพารหนีลงเรือสำเภาออกจากเมืองแต่ถูกพายุใหญ่พัดเรือแตก พระไชยสุริยากับนางสุมาลีว่ายน้ำไปขึ้นฝั่งแล้วรอนแรมไปในป่า พระดาบสรูปหนึ่งเข้าฌาณเห็นพระไชยสุริยากับนางสุมาลีต้องทนทุกข์ทรมานก็เวทนา เพราะเห็นว่าพระไชยสุริยาทรงเป็นกษัตริย์ที่ดี แต่ประสบเคราะห์กรรมเพราะหลงเชื่อเสนาอำมาตย์ จึงเทศนาโปรดจนทั้งสองศรัทธาและบำเพ็ญธรรมจนได้ไปเกิดบนสวรรค์

7. ข้อคิดที่ได้จากเรื่อง ๑. คนเราเมื่อประพฤติดี ย่อมได้ดีและมีความสุข ๒. คนเราควรเคารพในสิ่งที่ควรเคารพเท่านั้น ๓. การประพฤติตนอยู่ในศีลในธรรม ย่อมทำให้ตนเองและสังคมเจริญด้วย ๔. การประพฤติชั่วนอกจากจะทำให้ตนเองดูเป็นคนไม่ดีแล้วยังทำให้ประเทศชาติและสังคมเสื่อมโทรมด้วย ๕. ความเจริญรุ่งเรืองและความมั่นคงของบ้านเมือง ขึ้นอยู่กับประชาชนทุกคนในชาติที่จะต้องช่วยกันธำรงรักษาไว้