PROBLEMY UZALEŻNIENIA OD SUBSTANCJI NATURALNYCH I SYNTETYCZNYCH Iwona Drożdż

1. PROBLEMY UZALEŻNIENIA OD SUBSTANCJI NATURALNYCH I SYNTETYCZNYCH Iwona Drożdż

2. WYKŁAD 1RYS HISTORYCZNY SUBSTANCJI PSYCHOAKTYWNYCH

3. SUBSTANCJE UZALEŻNIAJĄCE W PRZESZŁOŚCI • substancje wpływające na nastrój i procesy myślowe • znane są ludzkości od zarania dziejów • obecne w każdej kulturze • substancje kultowe, używane w obrządkach religijnych, • leki

4. NARKOTYKI STAREGO ŚWIATA

5. NARKOTYKI STAREGO ŚWIATA • WYWAR Z MUCHOMORA CZERWONEGO (Amanita muscaria) • stosowany w neolicie (10 tys. lat • temu) • ornamenty na naczyniach – blaszki • grzyba • wywar podstawą napojów • rytualnych kultur Wschodu: • hinduskiej somy i zoroastrańskiej • haomy • halucynogeny bufoteina i muscymol • używany jedynie w obrządkach • religijnych, obłożony tabu

6. NARKOTYKI STAREGO ŚWIATA • OPIUM • substancja psychotropowa – • morfina • mleczko z niedojrzałych makówek • maku Papaver somniferum • używane w celach medycznych oraz • rekreacyjnych • Helena trojańska podawała • biesiadnikom nepenthes, • którym wg opisu Homera, było • opium

7. PAPAVER SOMNIFERUM

8. NARKOTYKI STAREGO ŚWIATA • PREPARATY Z KONOPII INDYJSKICH (Cannabis sativa) • roślina o bardzo szerokim zasięgu geograficznym • haszysz – produkowany z ekstraktu żywicznego • (zmiażdżone łodygi) • marihuana – wysuszone kwiaty konopii • substancje psychoaktywne – • grupa kannabinoidów (w tym • tetrahydrokannabinol THC) • haszysz znany 5 tys. lat temu, • Chiny, Azja Środkowa, • kraje islamskie (dozwolone • zamiast alkoholu)

9. CANNABIS SATIVA MARIHUANA HASZYSZ

10. NARKOTYKI STAREGO ŚWIATA • ALKOHOL • rozpowszechniony na całym świecie • można go produkować praktycznie z każdego materiału • organicznego, ulegającego działaniu drożdży • stosowany rekreacyjnie • do celów religijnych • znany wszystkim kulturom świata • oprócz wysp Oceanii i Indian Ameryki Pł. • cele kultowe – starożytna Grecja • rytuały chrześcijańskie (biblijny Noe)

11. NARKOTYKI STAREGO ŚWIATA • BIELUŃ DZIĘDZIERZAWA (Datura stramonium) • substancje halucynogenne – skopolamina, atropina • hioscyjamina • silna trucizna, o nieprzyjemnym działaniu • do celów rytualnych • starożytna grecka Pytia żuła liście bielunia przed • wieszczeniem • popularny w Chinach wśród • buddystów oraz • w Indiach, a także wśród • Indian meksykańskich

12. NARKOTYKI STAREGO ŚWIATA • IBOGAINA • - otrzymywana z korzenia Tabernanthe iboga • stosowana w obrządkach synkretycznej religii Bwiti • w Środkowej Afryce, w plemieniu Fang • w rytuałach pełnoletniości • własności hamowania chęci zażywania narkotyków

13. NARKOTYKI NOWEGO ŚWIATA

14. NARKOTYKI NOWEGO ŚWIATA • NIKOTYNA • alkaloid obecny w roślinach Nicotiana (tytoń) • Nicotiana tabacum (Ameryka Pd. główne źródło, • uprawiana obecnie na całym świecie) • Nicotiana rustica(Ameryka Pł. i zachodnnie Indie)

15. NARKOTYKI NOWEGO ŚWIATA • NIKOTYNA • 12 października 1492 r. tubylcy z San Salvador ofiarowali • liście tytoniu Kolumbowi • stosowany przez Indian w celach medycznych i do • różnych ceremonii • w XVI w Europie uważany za roślinę leczniczą - panaceum • (Katarzyna Medycejska palenie tytoniu uważała • za lekarstwo na migreny) • aktywny składnik tytoniu wyizolowano w 1828 r. • nikotyna stanowi 2-7% suchej masy liścia

16. NARKOTYKI NOWEGO ŚWIATA • uprawa i handel tytoniem w Europie była kontrolowana • przez królów i przynosiła im dochody (Anglia) • początkowo tytoń był dostępny wyższym klasom • społecznym i tylko na receptę (Bawaria) • w XVIII w popularne było zażywanie tabaki • (sproszkowany materiał roślinny) • (wąchająca Karolinka, • snuffy Charlotte, • Napoleon zużywał 7 funtów • tabaki miesięcznie) • w USA powszechnie żuto • prymkę (liście tytoniu)

17. NARKOTYKI NOWEGO ŚWIATA • cygara, fajki i nowoczesne papierosy wprowadzone w XIX w • pod koniec lat 50-tych XIX w angielski kupiec Philip Morris • założył pierwszą fabrykę ręcznie wyrabianych papierosów • od połowy lat 80-tych XX w obserwuje się wolny powrót do • zażywania tabaki i żucia liści

18. NARKOTYKI NOWEGO ŚWIATA • KOKAINA • alkaloid z liści krzewu Erythroxylon coca • występuje w Peru, Boliwii i Ekwadorze • liście koki, zmieszane z wapnem lub popiołem roślinnym • żuli górale andyjscy • cel rekreacyjny oraz pomoc • w przetrwaniu na dużych • wysokościach w czasie • ciężkiej pracy

19. NARKOTYKI NOWEGO ŚWIATA • kokaina w XIX w stała się modna używką w Europie • i Ameryce • Freud zalecał jej użycie twierdząc, że nie uzależnia • składnik wielu „cudownych eliksirów” • Vin Mariani – opatentowany przez korsykańskiego • aptekarza Angelo Mariani ekstrakt z liści koki w winie • wino to poprawiało nastrój, było smaczne, stosowane • na wszystkie dolegliwości (depresje, bóle gardła, • zaburzenia gastryczne) • Mariani został uhonorowany przez Leona XIII specjalnym • orderem za zasługi dla ludzkości • w USA bezalkoholowa wersja tego wina, opracowana • przez Johna Pembertona Coca Cola (wino zastąpiono • ekstraktem z orzeszków kola, a kokainę kofeiną)

20. WINO MARIANI I COCA COLA

21. NARKOTYKI NOWEGO ŚWIATA • OLOLIUQUI • nasienie wilca Rivea corymbosa lub Ipomoea tricolor • substancja psychodeliczna • opisana przez misjonarzy hiszpańskich w Meksyku • składniki aktywne kwas D-lizergowy i D-izolizergowy • powodowała wizje i przeżycia mistyczne

22. NARKOTYKI NOWEGO ŚWIATA • YOPO (PARICA, COHOBA) • halucynogen z nasion drzewa Piptadenia peregrina • składniki czynne to N,N-dwumetylotryptamina i bufoteina • stosowane w inhalacjach przez • podwójną rurkę co opisał Kolumb • stosowane do dziś N,N-dwumetylotryptamina w liściach tabaki i liściach pietruszki

23. NARKOTYKI NOWEGO ŚWIATA • AYAHUASCA (CAAPI, YAJE) • napój produkowany z kory lian Banisteriopsis caapi • i Banisteriopsis inebrians • używany w dorzeczu Amazonki • wg Indian ma właściwości lecznicze i daje dar • jasnowidzenia • stosowany przez kapłanów starożytnych Inków • substancja psychoaktywna to harmina

24. NARKOTYKI NOWEGO ŚWIATA • NAPAR Z MIMOZY • halucynogen otrzymywany z Mimosa hostilis • spożywali go wojownicy przed walką • służy do obrzędów ajuca wśród wyznawców • kultu Jurema w Brazylii

25. NARKOTYKI NOWEGO ŚWIATA • HALUCYNOGENY Z GRZYBÓW • Psilocibe mexicana i Stropharia cubensis • zawierają aktywne psylocybinę (pochodna tryptaminy) • psylocynę • grzyby były przedmiotem kultu Majów • u Asteków zwane były bożym ciałem

26. NARKOTYKI NOWEGO ŚWIATA • PEYOTE • działanie psychoaktywne wykazują wysuszone • szczytowe pędy kaktusa Lophophora williamsi • substancja czynna meskalina • Indianie Amerykańscy byli prześladowani z powodu • stosowania peyote • założyli Narodowy Kościół • Amerykański (1918 r.) • w obrządkach którego • obecna jest meskalina • nie odnotowano też • niekorzystnego jej wpływu

27. NARKOTYKI SYNTETYCZNE

28. NARKOTYKI SYNTETYCZNE • BARBITURANY • syntetyczne związki stosowane jako leki nasenne • i przeciwpadaczkowe • charakteryzują się wysokim potencjałem uzależniającym • fenobarbital (Luminal – stosowany do dzisiaj), • cyklobarbital (Fanodorm) Kwas barbiturowy

29. NARKOTYKI SYNTETYCZNE • BENZODIAZEPINY • zsyntetyzowane w 30-tych latach XX w • przez Leo Sternbacha na UJ • okazały się substancjami silnie uzależniającymi • stosowane jako leki przeciwdepresyjne, przeciwlękowe, • uspokajające oraz przeciwdrgawkowe • diazepam (Relanium, Valium), • klonazepam (Clonazepamum) podstawowy wzór benzodiazepin

30. NARKOTYKI SYNTETYCZNE • AMFETAMINA • zsyntetyzowana jako lek przeciwko astmie (wcześniej • stosowano efedrynę z krzewu Ephedra vulgaris, • który jest rzadki i drogi • szeroko stosowana w latach 30-tych XX w • w czasie II wojny światowej dodawano ją do czekolady • dla lotników, znosiła senność i zmęczenie, nasilała uwagę • (Anglia, Niemcy, Japonia) • tragedia amfetaminowa w powojennej Japonii – 1946-1948 • 20% uzależnionych młodych Japończyków

31. NARKOTYKI SYNTETYCZNE • LSD • dietyloamid kwasu lizergowego • pochodna alkaloidu sporyszu • związek halucynogeny

32. ZMIANY W STOSOWANIU SUBSTANCJI PSYCHOAKTYWNYCH W MIARĘ POSTĘPU CYWILIZACJI

33. ZMIANY W STOSOWANIU SUBSTANCJI PSYCHOAKTYWNYCH • SPOŁECZEŃSTWA PIERWOTNE • środki medyczne, cele religijne, militarne lub rekreacyjne • 2. stosowane w ściśle określonych warunkach i w • zrytualizowany sposób • 3. pod silną kontrolą duchownych grup • 4. poza ceremoniami – tabu • 5. substancje nie uzależniały i nie działały szkodliwie

34. ZMIANY W STOSOWANIU SUBSTANCJI PSYCHOAKTYWNYCH 6. proces przyswojenia – akulturacji (opium niebezpieczne w Anglii, ale nie w Indiach, peyote nie szkodliwe dla wiernych Narodowego Kościoła Amerykańskiego) 7. mała moc – pochodzenie naturalne, materiał roślinny świeży, suszony lub niezbyt stężone roztwory

35. ZMIANY W STOSOWANIU SUBSTANCJI PSYCHOAKTYWNYCH • WSPÓŁCZEŚNIE • cele rekreacyjne, wywołanie przyjemności • przyjmowanie w sposób niekontrolowany • skuteczne metody oczyszczania produktów naturalnych • - stosowanie stężonych substancji aktywnych • - skrócony czas penetracji substancji do mózgu • - szybsze i silniejsze działanie związku • - wzrost potencjału uzależniającego

36. ZMIANY W STOSOWANIU SUBSTANCJI PSYCHOAKTYWNYCH • kryminalizacja używania narkotyków • - stres u ludzi biorących narkotyki (kara) • - stres uwrażliwia na działanie psychostymulanta • - zwiększenie potencjału uzależniającego