Download
1 / 88
880 likes | 1.06k Views
کنترل فیزیکوشیمیایی. جلسه دوم. انواع ناخالصی ها. الف: ناخالصی های معمولی (Ordinary impurities) : مانند بعضی کاتیونها و آنیون ها، آرسینک ، جیوه، رطوبت و غیره.
E N D
کنترل فیزیکوشیمیایی جلسه دوم
انواع ناخالصی ها • الف: ناخالصی های معمولی (Ordinary impurities): مانند بعضی کاتیونها و آنیون ها، آرسینک ، جیوه، رطوبت و غیره. • جستجو و تعیین این ناخالصی ها اصولاً بر روی مواد اولیه انجام گردیده و مرز مجاز هر یک از آنها که معمولاً کمتر از یک در هزار است نیز در منوگراف فارماکوپه ذکر گردیده است.
آرسنیک: روشهای مورد استفاده برای شناسائی و یا سنجش میزان این ناخالصی سمی عبارتند از:
روش Vasak و Sedivecیا روش فارماکوپه آمریکا: طبق این روش در دستگاههای شیشه ای با فرم و اندازه مخصوص فارماکوپه که بنام ژنراتور آرسین معروف است، این عنصر را بوسیله هیدروژن نوزاد تولید شده از اثر اسید سولفوریک، بر فلز روی تبدیل به گار هیدروژن آرسنید یا آرسین (AsH3) نموده کاز حاصله را پس از گذرانیدن از یک استوانه شیشه ای حاوی پنبه آغشته به محلول استات سرب، وارد یک لوله آزمایش حاوی محلول دی اتیل دی تیوکاربامات نقره (DDTC) Ag می نمایند.
در اثر این واکنش نقره متالیک کلوئیدی و دی اتیل دی تیوکاربامات آرسن بوجود می آید
با مقایسه بصری این محلول قرمز رنگ با یک محلول شاهد و یا با اندازه گیری جذب این محلول در طول موج 535-540 نانو متر می توان مقدار آرسن را تعیین نمود. • در مقادیر 15-1 میکروگرم از آرسن این محلول تابع اصل بیر- لامبرت می باشد.
در این آزمایش که برای شناسایی و سنجش میزان آرسنیک در مواد غذائی و بیولوژیکی نیز مناسب است، بعنوان بلانک از محلول دی اتیل دی تیوکاربامات نقره استفاده می شود: • Zn+2H+ H2+Zn2+ • 2As+3H2 2AsH3 • AsH3+6Ag(DDTC) 6Ag+As (DDTC)3+3HDDTC
استفاده از پنبه آغشته به استات سرب برای جلوگیری از تداخل هیدروژن سولفید ناشی از ترکیبات گوگرد دار و یا فسین ناشی از تزکیبات فسفردار در این آزمایش می باشد. دستور کار بر حسب ماده مورد آزمایش (معدنی یا آلی) کمی متفاوت است، بدین صورت که مواد آلی را بایستی در ابتدا با استفاده از اسید سولفوریک غلیظ، آب اکسیژنه و حرارت تجزیه نمود.
غلظت ارسن را دز این آزمایش که دارای مرز اندازه گیری 2/0 میکروگزم است، از مقایسه نمونه با رنگ یک محلول استاندارد تعیین می نماید
فارماکوپه های اروپا، آلمان و بریتانیا نیز مشابه به روش فوق بوده و منتهی در نهایت گاز آرسین بوجود امده از ناخالصی ارسنیک را به سطح کاغذ آغشته به محلول برمید جیوهHgBr2 هدایت می نمایند که در صورت وجود ارسن در نهایت ملح آرسنید جیوه(As2Hg3) قهوه ای رنگ تولید می شود.
مقادیر کم از این ناخالصی سمی را می توان با روش اتمیک ابسورپشن بسهولت اندازه گیری نمود
تعیین رطوبت و یا آب مواد و فراورده های داروئی: • در مورد تعیین میزان رطوبت و یا آب موجود در مواد داروئی فارماکوپه ها روشهای متفاوتی را پیشنهاد نموده اند. در این رابطه فارماکوپه آمریکا در فصل های عمومی چندین روش مختلف و متفاوت را شرح داده است. روشهای عمومی اندازه گیری رطوبت و یا آب را می توان بصورت زیر تقسیم بندی نمود:
روش هایی که بر اساس توزین و سپس تعیین کاهش وزن نمونه تحت شرایط ویژه بنا گردیده اند. Loss On Drying , LOD)) : • در دستورهای آزمایش و منوگراف های مواد داروئی به مواردی برخورد می شود که در آنها برای تعیین درصد رطوبت، از حرارت، مواد جاذب اللرطوبه و خلاء به تنهایی و یا بطور همزمان استفاده شده است. در این موارد در عمل معمولاً 1 تا 2 گرم از نمونه را در اوون 105 بمدت یک ساعت (و یا حرارتها و زمانهای متفاوت) و یا در دسیکاتور حاوی مواد جاذب الرطوبه ای مانند اسید سولفوریک غلیظ، سیلیکاژل، فسفر پنتا اکسید و کلسیم کلراید انیدر، بمدت زمانی طولانی تر (حدود 16 ساعت و بیشتر) قرار داده، از کاهش وزن نمونه به درصد رطوبت آن پی می برند.
در این رابطه استفاده از سیستم گراویمتری حرارتی (ترازوهای حرارتی) و یا دستگاه طپانچه خشک کننده(Dry Pistole) که توسط اشعه مادون قرمز نمونه های حساس به حرارت را گرم می نماید، نیز رایج می باشد.
نتایج بدست امده از آزمایش LOD اغلب نشان دهنده میزان مجموع حلالهای آلی نیز بهمراه رطوبت تبخیر و کاهش وزن را باعث می شوند.
این روش حساس، دقیق و سریع امروزه در اغلب فارماکوپه ها و دستور های آزمایشات جدید برای تعیین درصد رطوبت و اب پیشنهاد گردیده است. اساس تیتراسیون کارل فیشر بر ترکیب یدباانیدریدسولفورو در مجاورت اب طبق واکنش زیر می باشد:
در این روش معمولاً بعنوان حلال از متانول استفاده گردیده و برای هدایت کامل و کمی واکنش به سمت راست پیریدین به محیط اضافه می نمایند تا اسیدیدیدریک ایجاد شده را از محیط خارج نماید. بدینصورت واکنش بحالت زیر جریان می یابد:
در عمل معمولاً نمونه مورد آزمایش (پودر, گرانول و غیره) را در مقدار معینی متانول حل نموده و یا به صورت سوسپانسیون در می آورند. سپس باین محلول مقدار مشخصی از محلول کارل فیشر (i) اضافه نموده حین همزدن مداوم، این محلول زرد رنگ را با محلول کارل فیشر(ii) تا ایجاد رنگ قهوه ای – قرمز تیتر می نمایند (روش بصری یا ( Visualتمامی مراحل این تیتر اسیون بایستی در دستگاههای مخصوص و به دور از رطوبت هوا انجام گیرد. محلولهای I و II را بر روش زیر تهیه می نماید:
محلول I کارل فیشر: به مخلوطی از 700 میلی لیتر متانول خشک و 350 میلی لیتر پیریدیدن بدون آب در دمای صد درجه سانتی گراد گازی دی اکسید گوگرد را که با عبور از اسید سولفوریک غلیظ خشک شده است وارد می نمایند تا نود گرم به وزن مخلوط متانول – پیریدین اضافه گردد.
محلول II کارل فیشر: این محلول در حقیقت یک مولار یددر متانول خشک می باشد. هر میلی لیتر از مخلوط I و II کارل فیشر معادل سه میلی گرم آب است که این فاکتور تابع شرایط و زمان تهیه محلولها است . طبق فارماکوکوپه آمریکا تیتراسیون را می توان بطور مستقیم و غیر مستقیم با مخلوط کارل فیشر انجام داد.
در تیتراسیون کولومتریک مخلوط کارل فیشر دیگر حاوی ید با عیار ثابت نبوده، بلکه ید مورد نیاز از اکسیداسیون محلول پتاسیم یدید در روی الکترود بدست آمده و باعث اکسیداسیون انیدرید سولفور و در مجاورت آب می شود. بمحض تمام شدن آب، پایان واکنش توسط جریان الکتریکی ایجاد شده بین دو الکترود پلاتینی مشخص می گردد. مخلوط کارل فیشر فارماکوپه مذکور را به روش زیر تهیه می نمایند:
در تیتراسیون کولومتریک مخلوط کارل فیشر دیگر حاوی ید با عیار ثابت نبوده، بلکه ید مورد نیاز از اگسیداسیون محلول پتاسیم برمیددر روی الکترود بدست آمده و باعث اگسیداسیون انیدرید سولفور و در مجاورت آب می شود. بمحض تمام شدن آب، پایان واکنش توسط جریان الکتریکی ایجاد شده بین دو الکترود پلاتینی که هر کدام در بخش کوپک کاتد و یا بزرگ آند قرار دارند مشخص می گردد. مخلوط کارل فیشر فارماکوپه مذکور را به روش زیر تهیه می نمایند:
مخلوط کارل فیشر USP: 125 گرم ید را در مخلوطی از 670 میلی لیتر متانول و 170 میلی لیتر پیریدین خشک حل نموده دمای انرا به درجه خرارت محیط می رسانند. در یک بشر دیگر که حاوی 100 میلی لیتر پیریدین خشک بوده و در حمام بخ قرار دارد، آنقدر گاز دی اکسید گوگرد خشک وارد می نماید تا محتویات آن به حجم دویست میلی لیتر برسد. در نهایت این محلول را آهسته آهسته به مخلوط متانولی ید – پیریدین اضافه نموده پس از هم زدن کامل آنرا حدود 12 ساعت به حال خود گذاشته سپس فاکتور آنرا مشخص می نمایند.
هر میلی لیتر از این مخلوط تازه تهیه شده معادل پنج میلی گرم اب می باشد که این عدد در اثر گذشت زمان تغییر می نماید. در محلولهای جدید کارل فیشر به جای متانول از حلالهای دیگری از قبیل اتیلن کلیکول منومتیل اتر استفاده شده و بعضاً فاقد پیریدین می باشند.
تقطیر یا آزئوتروپیک یا تقطیر یا تولونن: • : اساس این روش که بیشتر برای تعیین میزان آب در – اشکال داروئی مایع مورد استفاده قرار می گرید، در بخش کنترل محلولهای تزریقی شرح داده شده است.
آزمایش بر روی فلزات سنگین(Heavy Metals Iimit Tests) این تست ها که به صورتهای مختلف انجام می گیرندبر اساس ترکیب یونهای سولفید حاصل از تیواستامیدو یا سدیم سولفید در محیط اسیدی، با یون فلز سنگین مثل سرب و ایجاد سولفید رنگی از فلز سنگین بنا شده اند. تعیین تقریبی غلظت یون فلز سنگین در نهایت از مقایسه رنگ ایجاد شده با رنگ یک محلول شاهد که حاوی مقدار مشخص و مجاز ( در حد فارماکوپه) از سولفید با فلز سنگین انجام می گیرد.
در روش فارما کوپه آمریکا بجای تیواستامیدو یا سدیم سولفید مستقیماَ از محلول هیدروژن سولفید استفاده می شود. M2+ + CH3C(S)NH2 + H2O → MS + CH3C(O)NH2 + 2 H+ (M = Ni, Pb, Cd, Hg)
خاکستر سولفاتی(Sulfate Ash): • خاکستر سولفاتی گویای درصدی از ترکیب آلی است که در اثر سوزانیدن با اسید سولفوریک باقی می ماند.
در عمل یک گرم از نمونه داروئی را در یک بوته چینی با وزن مشخص و ثابت، دقیقاً توزین و سپس آنرا با کمی اسید سولفوریک مرطوب نموده به آهستگی و با احتیاط سوزانیده و در نهایت پس از سرد شدن بوته چینی و محتویاتش مجدداً آنرا توزین و بدینوسیله بمقدار خاکستر سولفاتی که معرف وجود بعضی کاتیون ها است پی می برند.
USP • فارماکوپه امریک به جای خاکستر سولفاتی تست باقیمانده سوزانیدن(Residue on Ignition) را که در اصل تعیین همان املاح غیر فرار همراه با ماده آلی است، توصیه می شود. طبق روش این فارماکوپه ابتدا یک تا دو گرم از نمونه مورد آزمایش را در یک بوته چینی که وزن آن قبلاً تثبیت و دقیقاً مشخص گردیده است، توسط شعله سوزانیده و سپیس سرد می نماید.
. پس از اضافه نمودن یک میلی لیتر اسید سولفوریک غلیظ، بوته چینی را بدواً و تا از بین رفتن گازهای صفید رنگ بملایمت سوزانیده سپس آنرا در یک کوره الکتریکی دارای حرارت 800 درجه سانتی گرادقرار می دهند تا کربن ایجاد شده تحلیل برود در نهایت بوته چینی را در دسیکاتور خنک و سپس توزین نموده از تفاضل وزن ها بمقدار باقی مانده سوزانیدن که ناشی از وجود املاح غیر فرار معدنی است پی می برند. احتمالاً مرحله سورانیدن با اسید را بایستی چندین بار تکرار کرد تا وزن بوته چینی و محتویاتش تثبیت گردد.
مرز مجاز باقیمانده سوزانیدن که بر حسب درصد ارائه می گردد، بر حسب نوع ماده داروئی معمولاً بین نیم تا یک در هزاراست.
موادی که به سهولت به کربن تبدیل می گردند (Readily Carbonizable Substances) در این تست از مقایسه شدت تغییر رنگ نمونه پودر شده که به ان مقدار مشخصی اسید سولفوریک TS (95%) افزوده می شود با رنگ یک محلول شاهد، پی بمقدار تقریبی ناخالص می برند. طبق منوگرافهای مربوطه بعضی مواد در این آزمایش احتیاج به حرارت نیز دارند.
کاهش وزن در اثر سوزاندن(Loss on Ignition) • این آزمایش تقریباً مشابه تعیین خاکستر سولفاتی بوده با این تفاوت که نمونه را بدون اضافه کردن اسید در کوره و یا اوون مناسب سوزانیده مقدار ماده ذغال و خارج شده را پیدا و بر حسب درصد محاسبه می نمایند.
ناخالصی های آلی فرار (Organic Volatile Impurities) • این آزمایشات که به روش های مختلف گاز کروماتوگرافی (GC) بر روی بعضی مواد اولیه مورد استفاده داروسازی انجام می گیرد، بیشتر برای اطمینان از عدم وجود مقادیر غیر مجاز از حلالهای آلی مانند بنزن، کلروفرم، دی اوکسان، متیل کلرید و تری کلراتیلن در نمونه مورد آزمایش است.
درمواردی که تولید کننده ماده یا مواد مشهور و مطمئن باشد، می توان ازانجام این تست صرفنظر کرد. میزان مجاز این ناخالصی ها در جداول فارماکوپه و یا در برگ انالیز ذکر گردیده و معمولاً نبایستی مجموعا با ناخالصی های معمولی بیش از دو درصد ماده مورد آزمایش را تشکیل دهد.
