Voedingsproblemen bij ouderen

1. Voedingsproblemen bij ouderen Danielle van den Brink Diëtistenpraktijk Barneveld Juni 2010

2. Agenda • Inleiding • Voedingsproblemen bij ouderen • Ondervoeding (oorzaken, gevolgen) • Kauw-slikproblemen/ dementie • Screening ondervoeding • Vragen en discussie

3. Inleiding

4. Voedingsproblemen bij ouderen • ???

5. Voedingsproblemen bij ouderen • Overgewicht • Diabetes Mellitus • Hypercholesterolemie/HVZ • Nierinsufficiëntie • Maligniteit • Speekselvloed of tekort • Geur- en smaakverlies

6. Voedingsproblemen bij ouderen • Ondervoeding!!! • Wat is ondervoeding?

7. Definitie ondervoeding Slechte voedingstoestand BMI < 20 en / of > 10% onbedoeld gewichtsverlies in de laatste 6 maanden en / of > 5% onbedoeld gewichtsverlies in de laatste maand Matige voedingstoestand BMI 20-22 en / of 5-10% gewichtsverlies in de laatste 6 maanden

8. Prevalentie Ondervoeding • ziekenhuis 25-40% • verpleeghuis 20-25% • thuiszorg 15-25%

9. Gevolgen ondervoeding • verlies van lichaamsgewicht en spiermassa • daling van de weerstand • verhoogde kans op complicaties, zoals infecties en decubitus • vertraagde wondgenezing • valrisico • delier

10. Gevolgen ondervoeding • langere opnameduur • verhoogd medicijngebruik • toename van de zorgcomplexiteit • afname van de kwaliteit van leven

11. Risicogroepen ondervoeding • Maag-darmaandoeningen • Psychische problematiek • Neurologische problemen • Hart-longaandoeningen • Oncologische aandoeningen • …

12. Kauw- en slikproblemen • CVA • Ziekte van Parkinson • Dementie • MS/ ALS • Gebitsproblemen • Prothese zit los • Bestaand gebit wordt slecht verzorgd • Uitdroging van de mond

13. Kauw- en slikproblemen • Hoe herken je of iemand slikproblemen heeft?

14. Kauw- en slikproblemen • Verslikken tijdens of na het eten/ drinken (hoesten, rood aanlopen, traanogen) • Speeksel, eten of drinken loopt uit de mond • Eten of medicatie blijft in keel of slokdarm steken • Voedselresten blijven achter in de mond • Pijn bij kauwen of slikken • Borrelige stem na het eten en/of drinken

15. Kauw- en slikproblemen Mensen met slikproblemen hebben een groter risico om ondervoed te raken, door: • Eenzijdig voedingspatroon • Bij vloeibare voeding: lagere energiedichtheid van de voeding • Kauwen en slikken is vermoeiend, waardoor men minder gaat eten • Bang om te verslikken • etc

16. Kauw en slikproblemen Wat doe je? • Schakel zowel een logopedist als een diëtist in!! • Logopedist: beoordeelt de aard van het slikprobleem en geeft advies over de consistentie • Diëtist: past voeding aan aan de gewenste consistentie en geeft advies tav volwaardigheid om ondervoeding te voorkomen

17. Dementie • Verminderde voedselinneming • Verminderd honger- en dorstgevoel • Gebitsproblemen • Maag-darmaandoeningen: veranderde reuk, smaak, droge mond, slikstoornissen, misselijkheid, obstipatie. • Diabetes (vertraagde maagontlediging)

18. Dementie • Desorientatie: kan winkel niet vinden • Afasie: moeite met kiezen van voedsel • Dyspraxie/apraxie: moeite met complexe handelingen, zoals koken • Ontremming: overmatig eten en drinken • Initiatiefverlies: niet meer uit zichzelf beginnen met eten of drinken • …..

19. Dementie • Dehydratie: vocht krap 1000 ml • Deficiënties: vit B1, B6, B12, foliumzuur, beta-caroteen, vit C en vit E

20. Dementie • Wat doe je? • Oorzaken van gewichtsverlies goed in kaart brengen! • Ambiance!

21. Screenen ondervoeding • Wordt er bij jullie gescreend? • Zo ja, welk screeningsinstrument? • Wat screen je nu eigenlijk?

22. Screeningsinstrumenten • SNAQ Short Nutritional Assessment Questionnaire • MUST Malnutrition Universal Screening Tool • SNAQ RC Short Nutritional Assessment Questionnaire for Residential Care • SNAQ 65+ Short Nutritional Assessment Questionnaire for 65+ • STRONG-kids Screening Tool Risk On Nutritional and Growth

23. SNAQ

24. Interpretatie SNAQ-score • Score ≤ 1: laag risico • Score 2: gemiddeld risico • Score ≥ 3: hoog risico

25. MUST

26. Interpretatie MUST-score • Score 0: laag risico • Score 1: gemiddeld risico • Score ≥ 2: hoog risico

27. SNAQ versus MUST • SNAQ: • Onderclassificeert 10 van de 18 • MUST: • Onderclassificeert 1 van de 18 • Overclassificeert 5 van de 18

28. SNAC RC

29. Interpretatie SNAQ RC-score • score : laag risico • score : gemiddeld risico • score : hoog risico

30. SNAQ 65+

31. Interpretatie SNAC 65+-score

32. Vragen?

33. Maaltijdambiance • Juni 2006: Kristel Nijs promoveerde op dit onderzoek • Gevolgen binnen verzorgingshuizen (Zorg voor Beter)

34. Enkele resultaten • Gemiddelde meer inname: 990 kcal* • Gemiddeld G↑: 1.5 kg* • QOL: 6 units stijging* • MNA verbeterde van 17→ 4%* • Controlegroep MNA steeg 11→ 23%

35. Enkele voorbeelden van interventies • Maaltijdvoorziening • Aankleding • Bewoners • Personeel • Ruimte

36. Maaltijdvoorziening • Uitserveren in schalen • Bewoner kan zien en kiezen wat hij eten wil • Keuze uit 2 soorten groente, vlees en aardappelen • Brood: geen op voorhand gesmeerde boterhammen, bewoner mag zelf kiezen

37. Aankleding • Tafellaken op tafel • Glazen, geen plastic bekers • Normale borden, geen drievaksbord • Volledig bestek • Plantje/bloemetje op tafel • Achtergrondmuziek (of juist niet) • Servetten (geen slabber!) • Stilte voor en na de maaltijd

38. Bewoners • Geef ze keuze waar ze willen zitten • Starten met de maaltijd als iedereen aan tafel zit • Bewoners niet storen tijdens de maaltijden • Bewoners krijgen alleen een “slab” om als ze dit willen

39. Personeel • Een verzorgende/ voedingsassistent/ vrijwilliger zit mee aan tafel • Personeel vraagt bewust wat ze willen eten, niet uitgaan van gewoonlijk • Geen personeelswisseling tijdens de maaltijd • Medewerker is actief betrokken bij wat er aan tafel gebeurt • Geen medicatieronde tijdens de maaltijd

40. Ruimte • Geen andere activiteiten in de huiskamer • De ruimte afsluiten tijdens de maaltijd. Uitzondering: observeren van de bewoner en familieleden die helpen bij de maaltijd • Maaltijdkarren, medicijnkarren, dossierkarren, lege rolstoelen/rollators uit zicht zetten • Direkt na de maaltijd alles opruimen • Zorg voor voldoende verlichting