Xitoy tilidagi hujjatlarda keng qo’llaniladigan klishelar va ularni tarjima qilish masalasi

1. Xitoy tilidagi hujjatlarda keng qo’llaniladigan klishelar va ularni tarjima qilish masalasi (ShHT Afg’oniston masalasiga doir hujjatlar misolida)

2. ShanxayHamkorlikTashkiloti ShanxayHamkorlikTashkilotiningemblemasi ShHTgaa’zodavlatlarbayrog’i

3. 目录 第一章 关于阿富汗问题方面文件中定型词的实用性 第一节 关于阿富汗问题方面文件中语义的特征 第二节 关于阿富汗问题方面文件中应用的文言语因素 第二章 关于阿富汗问题方面文件中被适应的词和它的实用性的问题 第一节 关于阿富汗问题方面文件里语音的适应性 第二节 关于阿富汗问题方面文件里语义的适应性 总结 参考书籍 附录

4. I Bob. Afg'oniston masalasiga doir hujjatlarda qolipli konstruksiyalarning klishe o’rnida qo’llanilishi 1.1. Afg’oniston masalasiga doir hujjatlarda qolipli konstruksiyalarning semantik xususiyatlari 1.2. Afg’oniston masalasiga doir hujjatlarda klishe o’rnida qo’llanuvchi venyan tili elementlari II Bob. Afg'oniston masalasiga doir hujjatlarda o’zlashmalar va ularning klishelar o’rnida qo’llanilishi masalasi 2.1. Afg'oniston masalasiga doir hujjatlarda fonetik o’zlashmalar 2.2. Afg'oniston masalasiga doir hujjatlarda semantik o’zlashmalar

5. Mavzuningdolzarbligi. XitoytilininggrammatikxususiyatlariO’zbekiston , Rossiyavashukabidavlatlaritilshunoslikmaktablaridako’pyillardanberio’rganilmoqda. Lekinshubilanbirgarasmiyhujjatlar, siyosiysohadagiklishelarnio’rganishdagiilmiytadqiqotishlarisanoqli. Masalan, RossiyaolimlaridanpublististikmatnlardauchraydigankonstruksiyalarТ.Н.Никитина “Грамматика китайского публистическоготекста”da, “O’zbekistondaxitoyshunoslik:tarix,hozirgizamonvakelajak” ilmiy-amaliykonferensiyamateriallarito’plamlaridagimaqolalaridako’rishmumkin.Hozirgikungakelibklishelardeyarlibarchasohadauchrab, ayniqsahujjatlardakengqo’llanilmoqda.Shunita’kidlashkerakki,bugungikunda XXR ko’pginaxalqarotashkilotlara’zosibo’lib, shubilanbirqatordaShanxayHamkorlikTashkilotiniasoschilaridanbirisifatidaxalqarosohadafaolisholibbormoqda.AyniqsaAfg’onistonmasalasigakattae’tiborqaratgan.Darhaqiqat, O’zbekistonvaXitoybilano’zaromanfaatdorlikkaasoslanganmunosabatlarnirivojlantirishasosidaxitoytilining, shujumladanhujjatlardakengqo’llaniladiganklishelarningo’rganishmuhimahamiyatkasbetadi.

6. Tadqiqotningmaqsadi. ShanxayHamkorlikTashkilotiningAfg’onistonmasalasigadoirhujjatlarasosidagiushbutadqiqotishimizningmaqsadizamonaviyxitoytilihujjatlaridako’puchraydiganklishelar, klishexususiyatigaegaqoliplikonstruksiyalaryasalishxususiyatlarinio’rganishdaniborat. Quyidagitadqiqotishimizningumumiymaqsadlaridanbirixitoytilihujjatlaridako’pqo’llaniladiganklishelarnitahliletish.Shubilanbirgaxitoytiligafonetikvasemantikusulbilano’zlashganklishelarniko’ribchiqish. Tadqiqotningilmiy-amaliyahamiyati. UshbuBMI materiallarikelajakdasiyosiysohagaoidlug’atlarda, xitoytiligaoidturlixilqo’llanmalarda, siyosiyhujjatlarmajmuasiniishlabchiqishda, ommaviyaxborotvositalaridavaboshqasohalardakengfoydalanishmumkin.

7. Klishe fransuz tilidagi “cliché”, ”clicher”so’zidan olingan bo’lib, “bosib iz qoldirmoq” poligr. qog’ozga bosish uchun yog’och yoki toshga tushirilgan bo’rtma harf, surat, rasm, plan va shu kabilar degan ma’noni bildiradi. Lingvistika sohasida esa aynan qolipga solingan so’z birikmalari, ma’lum bir vaziyatda qo’llanuvchi umumiy modelga ega so’zlar va gaplardir. Xitoy tiliga klishe 陈词滥调 chéncí làndiào deb tarjima qilinadi. Hozirgi kunda klishelarni barcha sohalarda uchratish mumkin.

8. 在……影响下 zai…yingxiangxia- ta’sirostida 在……领导下zai…ling daoxia- rahbarlikostida 在……压迫下zai…yapoxia- zulmostida 在……支持下zai…zhi chi xia - ko‘magida 在……帮助下zai…bang zhuxia- yordamida 在……号召下 zai…haozhaoxia- da’vatigako‘ra 在……配合下zai…pei he xia- o‘zarota’sirda 在这个方向下一个步骤是在打击恐怖主义，分裂主义和极端主义理念的上合作组织成员国的合作（2005年） Bu sohadagikeyingibosqichShHTgaa’zodavlatlartomonidanterrorchilik, ayirmachilikvaekstremistikharakatlargaqarshikurashhaqidagiKonsepsiyaniqabulqilinganligibo’ldi. (2005-yil)

9. 从哲学上看来，这种两分析法可能是谬误的。 Falsafa nuqtai nazaridan bu ikkita tahliliy yondashish ehtimol noto‘g‘ridir. 在保持2014年后美国和北约的军事存在 。 2014-yildan so’ng AQSH va NATOning harbiy holatini saqlagan holda. 2010年以来，由乌兹别克斯坦提供的发电量在阿富汗伊斯兰共和国，与往年相比，增长了6倍。 2010-yildandan beri O’zbekiston tomonidan Afg’oniston Islom Respublikasiga yetkazib berilayotgan elektrenergiyasi oldingi yillarga qaraganda 6 marotaba ko’paydi.

10. Klishelarda Venyan tili elementlari 转危为安 zhuan wei wei an – inqirozni yengib o`tish, so`zma-so`z esa xavfni xavfsizga aylantirmoq degan ma’noda keladi. 一致意见 yizhiyijian- nuqtai nazar, kelishilgan holda Hozirgi kunda klishe qatoriga kirib kelgan qolipga solingan so’z birikmasi 三个代表 san ge dai biao- uch vakillik 三个有利于 san ge you li yu- uch ustuvorlik (yo‘nalish)

11. 麻醉危险 ma zui wei xian- afyun tahdidi(наркоугроза) “mazui” narkoz, uxlatmoq, anesteziya , “weixian” xavf-xatar, tavakkal ma’nolarida kelib, bu yerda “mazui” giyohvand modda ma’nosida kelmoqda. 三股 san gu – uch yomonlik yoki uch yovuzlik. “san” uch , “gu ” guruh , to’da ma’nolarini anglatadi.Hozirgi kunda ko’plab Xitoy ro’znomalarda bu so’z uchramoqda. 三股 so’zi 2001-yildan Shanxay Hamkorlik Tashkiloti hujjatlarida qo’llanila boshlagan. “Uch yomonlik” o’z ichiga terrorchilik , separatizm(ayirmachilik) va ekstremistik harakatlar kabi so’zlarini olib, hozirgi kunda Shanxay Hamkorlik Tashkiloti “uch yomonlikka ” qarshi kurash olib bormoqda.

16. Xulosa qilib etadigan bo’lsak,ShHT Afg’oniston masalasiga doir hujjatlarda uchraydigan klishelar nafaqat yakka o’zi, bal’ki klishe xususiyatiga ega qolipli konstruksiyalar tarkibida ham uchraydi. Qolipli konstruksiyalar o’z navbatida klishe xususiyatiga ega konstruksiyaga aylanishi uchun to’liq leksik ma’noli so’zlar kiritilishi kerak. Shanxay Hamkorlik Tashkiloti Afg’oniston masalasiga doir hujjatlar matnlarida qadimgi xitoy tilida mavjud bo‘lgan inkor so’zlardan yasalgan klishelar ham bo’lib, ular asosan inkor ma’nosida kelgan. Inkor ma’nosidagi yordamchi so’zlar da polisemiya hodisasi ko’p uchrashi tarjima jarayonini qiyinlashtirishiga amaliyotda guvoh bo’lamiz.

17. Klishelarning vujudga kelishi muntazamlik tendensiyasiga bog’liqdir. Klishelar so’z qo’shish usulida mavjud bo’lgan qonun-qoidalar asosida vujudga kelgan, faqat bunda klishelar tarkibidagi morfemalarning emas so’zlarning o’zaro qo’shilishi kuzatiladi. Hozirgi kunda xitoy tili hujjatlari va publististik til leksik guruhlarida, klishelar va klishe xususiyatiga ega o’zlashmalar bilan boyib borishi kuzatilmoqda.Buni biz aynan ShHT Afg’oniston masalasiga doir hujjatlarda ham kuzatishimiz mumkin. O’z o’rnida ShHT Afg’oniston masalasiga doir hujjatlarni tahlil qilishda o’zlashmalar xoh fonetik , xoh semantik bo’lishiga qaramasdan ham klishe bo’lib kelish mumkinligini kuzatdik.

18. E’tiboringizuchunrahmat