opcje na akcje zasady rozliczania i zabezpieczania ryzyka_ opracował: Łukasz Janus

1. opcje na akcje zasady rozliczania i zabezpieczania ryzyka_ opracował: Łukasz Janus Paweł Popławski

2. opcje na akcje:funkcje KDPW_ • rozliczanie transakcji • organizowanie i prowadzenie systemu zabezpieczania ryzyka rozliczeń

3. opcje na akcje:rozliczenia_ W ramach rozliczeń KDPW wykonuje następujące czynności: • rejestruje transakcje zawarte na Giełdzie • oblicza stan należności i zobowiązań na poszczególne konta indywidualne z tytułu: • premii • rozliczenia wykonania opcji • właściwych depozytów zabezpieczających • oblicza stan należności i zobowiązań poszczególnych uczestników rozliczających

4. opcje na akcje:zabezpieczanie ryzyka rozliczeń_ W ramach systemu zabezpieczenia ryzyka rozliczeń KDPW: • oblicza i określa zasady obliczeń wymaganego poziomu właściwych depozytów zabezpieczających • ogłasza parametry ryzyka wykorzystywane w procesie obliczania wartości wymaganych zabezpieczeń • w sposób ciągły monitoruje limity transakcyjne uczestników rozliczających • oblicza należności i zobowiązania z tytułu wpłat do Funduszu Rozliczeniowego

5. opcje na akcje:depozyty zabezpieczające w KDPW_ Rodzaje depozytów zabezpieczających • wstępne depozyty zabezpieczające (WDZ) są wnoszone przez klientów biur maklerskich do tychże biur • właściwe depozyty zabezpieczające (WłDZ) są wnoszone przez uczestników rozliczających (odpowiedzialnych przed KDPW za rozliczenie transakcji na instrumentach pochodnych)

6. opcje na akcje:wstępny depozyt zabezpieczający (WDZ)_ • jest wnoszony w relacji klient – biuro maklerskie • wymagane jest, aby min 40% naliczonych na konto indywidualne WłDZ zostało wniesione w środkach pieniężnych, pozostała część może zostać wniesiona w akceptowanych papierach wartościowych Zadaniem WDZ jest umożliwienie biuru maklerskiemu pokrycia potencjalnych strat związanych z zamykaniem pozycji klienta nie wywiązującego się z regulacji zobowiązań związanych z zawartą transakcją (np. nie wniesienie dodatkowych środków na depozyty zabezpieczające, brak regulacji z tytułu codziennych rozrachunków rynkowych w przypadku kontraktów futures).

7. opcje na akcje:regulowanie zobowiązań z tytułu depozytów zabezpieczających przez klienta biura maklerskiego_ • biuro maklerskie przy przyjmowaniu od klienta zlecenia zawarcia transakcji na instrumentach pochodnych (kontrakty terminowe futures, opcje, jednostki indeksowe) wymaga wniesienia wstępnego depozytu zabezpieczającego (WDZ). • w przypadku, gdy zlecenie zawarcia transakcji dotyczy opcji lub jednostek indeksowych, WDZ obliczany jest tylko dla zleceń otwierających pozycje krótkie (transakcje sprzedaży). Na pozycje długie w opcjach po opłaceniu wartości premii nie jest wymagany żaden depozyt. Pozycje te pomniejszają wartość wymaganych depozytów na portfel, o ile znajdują się w cenie. • WDZ jest obliczany w oparciu o ceny pochodzące z notowań GPW oraz zestaw parametrów ryzyka określany przez KDPW.

8. opcje na akcje:regulowanie zobowiązań z tytułu depozytów zabezpieczających przez klienta biura maklerskiego c.d._ • Przy składaniu zlecenia otwarcia pozycji krótkiej klient jest zobowiązany wnieść jedynie depozyt zabezpieczający zmianę ceny opcji • Począwszy od następnego dnia biuro maklerskie wymaga pełnego depozytu zabezpieczającego wykonanie opcji. Na poczet tego depozytu zaliczana jest wartość otrzymanej od drugiej strony transakcji premii z tytułu wystawienia opcji.

9. opcje na akcje:regulowanie zobowiązań z tytułu depozytów zabezpieczających przez klienta biura maklerskiego c.d._ • biuro maklerskie może zażądać wyższego WDZ niż to wynika z regulacji KDPW oraz ogłoszonych parametrów ryzyka i cen rynkowych • w przypadku, gdy wartość środków wniesionych na WDZ na skutek zmiany cen rynkowych, parametrów ryzyka lub zmian w składzie portfela spadnie poniżej wartości tzw. właściwego depozytu zabezpieczającego (WłDZ – depozytu utrzymania), biuro maklerskie ma obowiązek wezwać klienta, aby uzupełnił środki do wysokości wstępnego depozytu zabezpieczającego dla tego portfela • biuro maklerskie może nie pobierać depozytów zabezpieczających od zleceń zamykających otwarte pozycje pod warunkiem, że zamknięcie nie powoduje otwarcia pozycji skorelowanej

10. opcje na akcje:zasady wyznaczanie depozytów zabezpieczających_ • zabezpieczają jednodniową zmianę wartości portfela w normalnych warunkach rynkowych. • uwzględniają korelację w ramach tej samy klasy instrumentów wyróżnionej przez ten sam instrument bazowy. Oznacza to, że łączny depozyt na 2 przeciwstawne pozycje w różnych seriach instrumentów może być niższy niż w wypadku prostej sumy depozytów od tych instrumentów uwzględnionych osobno. • są wyznaczane w oparciu o analizę 16 możliwych scenariuszy zmian ceny i zmienności instrumentu bazowego. Każdy scenariusz zakłada, że cena instrumentu zmieni się w górę lub w dół o pewien zakres poziomu właściwego depozytu zabezpieczającego (parametr KDPW) przy równoczesnym założeniu, że zmienność zmieni się w górę lub w dół o wartość parametru modyfikującego zmienność (parametr KDPW). • wymagany depozyt określony jest przez scenariusz zakładający największy spadek wartości portfela w danej klasie.

11. opcje na akcje:wybór scenariusza określającego wymagany depozyt_

12. opcje na akcje:zasady wykonania opcji_ • W dniu wygaśnięcia opcji automatycznie wykonywane są wszystkie opcje znajdujące się „w cenie” • Klientowi biura maklerskiego przysługuje prawo do rezygnacji z wykonania opcji „w cenie” (pod warunkiem jego terminowego zgłoszenia) • Strony transakcji dobierane są w sposób losowy z uwzględnieniem zasady ograniczanie liczby kont uczestniczących w realizacji pojedynczego zlecenia wykonania oraz zasady, że w pierwszej kolejności dobierane są strony u tego samego uczestnika rozliczającego

13. opcje na akcje:zasady rozliczenia wykonania opcji_ • Ustalenie kwoty świadczenia dla opcji podlegających automatycznemu wykonaniu • Opcja call • (S-X) • Opcja put • (X-S) • Uznanie strony rachunku z pozycją długą • Obciążenie strony z pozycją krótką

14. opcje na akcje:pliki udostępniane przez KDPW w związku z rozliczaniem opcji na akcje_ • plik z wartościami parametrów ryzyka dla poszczególnych klas instrumentów • plik (arkusz Excel) służący do wyznaczania minimalnej wysokości wstępnych depozytów zabezpieczających. Pliki udostępniane są na stronie www.kdpw.pl w zakładce IRIP-narzędzia po zakończeniu sesji giełdowej.

15. opcje na akcje: przykładowy plik z parametrami ryzyka_

16. opcje na akcje: arkusz pomocniczy do wyznaczania depozytów_ Jednym z plików udostępnianych uczestnikom i aktualizowanym po każdej sesji giełdowej jest arkusz Excel pomagający wyznaczyć wstępny depozyt zabezpieczający. Składa się z 3 arkuszy: • „dane” – informacja o charakterystyce poszczególnych instrumentów i poziomie parametrów ryzyka • „depozyt” – arkusz obliczeniowy, w którym następuje wyznaczenie depozytu dla portfela w oparciu o parametry zapisane w arkuszu „dane” • „pomoc” – ogólne informacje dotyczące obsługi arkusza

17. opcje na akcje: obsługa arkusza do wyznaczania depozytów_ • Arkusz „dane”. W poszczególnych polach danego wiersza zawarte są informacje o instrumencie i aktualne parametry ryzyka. Dane można samodzielnie modyfikować dla celów testowych.

18. opcje na akcje: obsługa arkusza do wyznaczania depozytów_ Kolumna „B” Pole „status rozliczenia”: • T – pozycje rozliczone, przeniesione z poprzedniego dnia • N –pozycje nierozliczone, z bieżącego dnia • Arkusz „depozyt”. Do odpowiednich wierszy w kolumnie „C” wpisujemy liczbę pozycji w instrumentach pochodnych znajdujących się w portfelu lub na które składane jest zlecenie kupna-sprzedaży. Informację o zobowiązaniach odczytujemy z komórek D1-D6.

19. opcje na akcje: obsługa arkusza do wyznaczania depozytów_ Uwaga: wymaganie depozytowe poprzez konwencję ma znak ujemny scenariusz „ze stratą” ma znak ujemny Scenariusz „z zyskiem” ma znak dodatni • Pozycja krótka nierozliczona – depozyt równy jest największej ujemnej różnicy pomiędzy teoretyczną wartością opcji w danym scenariuszu a rynkową wartością premii.

20. opcje na akcje: obsługa arkusza do wyznaczania depozytów_ • Pozycja krótka rozliczona - po rozliczeniu pozycji krótkiej klient otrzymuje premię, jednocześnie jednak wzrasta depozyt (jest równy największej teoretycznej wartości opcji w 16 scenariuszach).

21. opcje na akcje: obsługa arkusza do wyznaczania depozytów_ • Pozycja długa nierozliczona – powstaje zobowiązanie z tytułu premii. Odpowiednie środki są blokowane na rachunku klienta.

22. opcje na akcje: obsługa arkusza do wyznaczania depozytów_ • Pozycja długa rozliczona - po rozliczeniu pozycja długa może być zabezpieczeniem (o ile opcja jest „w cenie”) dla innych instrumentów opartych na tym samym instrumencie bazowym, tzn. może redukować wymagane depozyty zabezpieczające.