Lý thuyết về hành vi của người tiêu dùng

1. Lý thuyết về hành vi của người tiêu dùng Gv: Ths. Huyønh Thò Caåm Tuù Khoa Kinh teá

2. Chươngnày, giảithíchlàmthếnàomàngườimuađiềuhòagiữacáimàmìnhmuốnvớicáimàthịtrườngchophéphọlàm. Cácmôhìnhchophépchúngtadựđoánđượcngườitiêudùngsẽphảnứngnhưthếnàovớisựthayđổicácđiềukiệntrênthịtrường

3. Bố cục • 3.1 Giảithíchcânbằngtiêudùngbằngthuyếthữudụng. • 3.2 Giảithíchcânbằngtiêudùngbằngđồthị. • 3.3 Giảithíchsựhìnhthànhđườngcầubằngđồthị. • 3.4 Đườngtiêudùngtheogiácả & đườngtiêudùngtheothunhập.

4. NỘI DUNG

5. 3.1 Giải thích cân bằng tiêu dùng bằng thuyết hữu dụng (thuyết lợi ích) 3.1.1 Hữu dụng, tổng hữu dụng và hữu dụng biên Tổng hữu dụng Hữu dụng biên Hữu dụng Höõu duïng (hay laø lôïi ích, kyù hieäu U – Utility) : laø söï thoaû maõn nhu caàu cuûa con ngöôøi khi tieâu duøng haøng hoaù vaø dòch vuï • Toånghöõuduïng (TU – Total Utility) : laøtoaønboäsöïthoaûmaõnnhucaàucuûa con ngöôøi, khitieâuduøngmoätsoálöôïnghaønghoaùvaødòchvuïtrongmoätthôøigiannaøoñoù. • Höõuduïngbieân(MU – Marginal Utility): làsựtăngthêm (hay giảmđi)khi NTD söûduïngtheâmmoätñônvòhaønghoaùvaødòchvuï.

6. 3.1 Giải thích cân bằng tiêu dùng bằng thuyết hữu dụng Hữu dụng, tổng hữu dụng và hữu dụng biên 1. Khaùinieämhöõuduïng ( Íchlôïi, thoûaduïng - Utility) 8 6 4 2 5 6 7 0 1 2 3 4

7. 2. Toånghöõuduïng TU (Total Utility).TU = f(Q) Víduï : Bieåutoånghöõuduïngcuûamoätsinhvieân khi ñixem ca nhaïctrongtuaànnhösau:

8. Ñoàthòñöôøngtoånghöõuduïng:

9. 3.1 Giải thích cân bằng tiêu dùng bằng thuyết hữu dụng Hữu dụng, tổng hữu dụng và hữu dụng biên Tiêudùngnhiềusảnphẩmthìtổnghữudụngcànglớn Khi toång ñạt cöïc ñaïi, neáu tieáp tuïc gia taêng soá löông saûn phaåm söû duïng, thì toång möùc höõu duïng coù theå khoâng ñoåi hoaëc giaûm xuoáng. Tổng hữu dụng

10. Coâng thöùc tính TU • Ñoái vôùi 1 loaïi haøng hoaù hay dòch vuï : TU = U1 + U2 + …+ Un (n : soá löôïng haøng hoaù hay dòch vuï ñöôïc duøng) • Ñoái vôùi nhieàu loaïi haøng hoaù hay dòch vuï : TU = TUx + TUY + TUZ +…+TUn (n : soá loaïi haøng hoaù hay dòch vuï ñöôïc duøng)

11. 3. Höõuduïngbieân : Marginal Utility (MU)Bieåutoånghöõuduïngvaøhöõuduïngbieâncuûamoätsinhvieânkhiñixem ca nhaïctrongtuaàn

12. Treânñoàthò MU chínhlaøñoädoáccuûa TU

13. 3.1 Giải thích cân bằng tiêu dùng bằng thuyết hữu dụng Hữu dụng, tổng hữu dụng và hữu dụng biên Hữu dụng biên dTU TUX = MUX = = QX dQX Với: MUxlàhữudụngbiên. ∆TUxsựthayđổitrongtổnghữudụng. ∆QxSựthayđổitrongsốlượnghànghóa X

14. dTU MUx = ----------- dQx Hay: MUx = (TU)’x . • Tröôøng hôïp tieâu duøng 2 (hay nhieàu) loaïi haøng hoaù, toång lôïi ích ñuôïc cho döôùi daïng haøm soá : TU = f(X,Y) thì höõu duïng bieân MU ñöôïc tính nhö sau : dTU MUy = ----------- dQy Hay: MUy = (TU)’y .

15. BT1: Giaû söû toång lôïi ích cuûa 1 NTD A do mua hai haøng hoaù X vaø Y ñöôïc xaùc ñònh bôûi haøm sau : TU = X2 + 2.Y. Haõy tính höõu duïng bieân cuûa vieäc tieâu duøng haøng hoaù X vaø haøng hoaù Y.

16. 3.1 Giải thích cân bằng tiêu dùng bằng thuyết hữu dụng Hữu dụng, tổng hữu dụng và hữu dụng biên Ví du 1: Giaû söû höõu duïng cuûa saûn phaåm X coù theå ñònh löôïng ñöôïc ta coù baûng sau.

17. Quy luaät höõu duïng bieân giaûm daàn: höõu duïng bieân cuûa moät haøng hoùa coù xu höôùng giaûm ñi khi löôïng haøng hoùa ñoù ñöôïc tieâu duøng nhieàu hôn ôû trong moät thôøi kyø nhaát ñònh. -1 -2

18. Yù nghóa cuûa quy luaät : • Khoâng neân tieâu duøng quaù nhieàu moät maët haøng naøo ñoù trong ngaén haïn.

19. “Lyùthuyeátveàhöõuduïngcho ta yùnieämveàsöïlöïachoïn. Ñöùngtröôùcnhieàuhaønghoaùngöôøitieâuduøngseõlöïachoïnphoáihôïptieâuduøngsaochoñaïtmöùctoånghöõuduïng (TU) caonhaátcoùtheå. ” 3.1 Giải thích cân bằng tiêu dùng bằng thuyết hữu dụng Hữu dụng, tổng hữu dụng và hữu dụng biên Khi MU > 0 thì TU taêng Khi MU < 0 thì TU giaûm Khi MU = 0 thì TU ñaïtcöïcñaïi (TU max)

20. Höõu duïng bieân vaø ñöôøng caàu • Ta coù theå lyù giaûi taïi sao ñuôøng caàu veà 1 haøng hoaù laïi doác xuoáng döïa vaøo quy luaät höõu duïng bieân giaûm daàn. • - Höõu duïng bieân cuûa vieäc tieâu duøng haøng hoaù (DV) caøng lôùn thì NTD saün saøng traû giaù cao hôn. Nhö vaäy giaù saün saøng mua bieåu thò höõu duïng bieân cuûa haøng hoaù ôû 1 möùc tieâu duøng nhaát ñònh. • - KHi löôïng tieâu duøng taêng leân, theo ñoù höõu duïng bieân seõ giaûm daàn. Do vaäy, ñöôøng caàu coù daïng doác xuoáng töø traùi sang phaûi.

21. MU P B CS A P0 D = MU Q Q

22. Thaëng dö tieâu duøng (CS) • - KN : laø phaàn cheânh leäch giöõa lôïi ích bieân MU nhaän ñöôïc töø vieäc tieâu duøng theâm 1 ñôn vò saûn phaåm vaø giaù thöïc teá maø NTD phaûi traû khi mua ñôn vò saûn phaåm ñoù, töùc laø cheânh leäch giöõa giaù maø NTD saün saøng mua vaø giaù thò tröôøng. • - Toång thaëng dö tieâu duøng laø toång hôïp taát caû caùc khoaûn cheânh leäch ñoù vaø ñöôïc bieåu thò baèng dieän tích hình tam giaùc BPoA, töùc laø phaàn dieän tích naèm döôùi ñöôøng caàu vaø treân ñöôøng giaù.

23. VD2 : Moät NTD muoán thoaû maõn nhu caàu nghe nhaïc baèng caùch mua veù xem ca nhaïc trong 1 tuaàn. Giaù moät veù laø 14$. Höõu duïng bieân nhaän ñuôïc khi mua theâm 1 veù ñuôïc cho trong baûng sau : • Haõy cho bieát NTD seõ quyeát ñònh mua bao nhieâu veù vaø tính toång thaëng dö tieâu duøng cuûa ngöôøi naøy.

24. NTD seõ mua 6 chieác veù. • Toång TDTD : (20-14) + (19-14) + (18-14) + (17-14) + (16-14) + (15-14) = 21$.

25. Löïa choïn tieâu duøng toái öu tieáp caän töø lyù thuyeát höõu duïng • Muïc ñích löïa choïn haøng : ñaït söï thoaû maõn toái ña (höõu duïng toái ña). • Caùc yeáu toá raøng buoäc : sôû thích, thu nhaäp, giaù caû vaø phaûi chaáp nhaän 1 chi phí cô hoäi vì vieäc mua haøng hoaù naøy ñoàng thôøi seõ giaûm cô hoäi mua caùc haøng hoaùkhaùc.

26. VD : Mai có thu nhập 7 đồng dùng để chi mua X và Y. vấn đề đặt ra là Mai cần mua bao nhiêu đồng cho X, bao nhiêu đồng cho Y để tổng mức thỏa mãn là tối đa. Biết rằng sở thích của Mai đối với 2 SP được cho như bảng sau :

27. MUX = 40 đvhd MUY = 30 đvhd Chi cho x1 • Tiếptục, nếuđồngthứ 2 chi cho X sẽmanglại 36 đvhd, chi cho Y sẽmanglại 30 đvhd. Do đó, Mai sẽ chi đồngthứ 2 cho X2. • So sánhnhữngđồng chi tiêutiếptheotathấy : • + Đồngthứ 3 chi tiêucho x3 • + Đồngthứ 4 chi tiêucho y1 • + Đồngthứ 5 chi tiêucho y2 • + Đồngthứ 6 chi tiêucho x4 • + Đồngthứ 7 chi tiêucho y3 • Đồng thứ nhất

28. Như vậy để đạt thỏa mãn tối đa khi chi tiêu 7 đồng, Mai sẽ chi 4 đồng cho SP X và 3 đồng cho SP Y. tại số lượng SP này thì Mux = Muy = 28đvhd. • Tumax = Tux 4 + Tuy 3 = 223 đvhd. Nguyêntắctốiưuhóahữudụng : NTD sẽmuasốlượngcác SP saochohữudụngbiêntínhtrên 1 đơnvịtiềntệcuốicùngcủacác SP muađượcphảibằngnhau : Mux = Muy =…và X + Y = I Khi X và Y đượctínhbằngđơnvịhiệnvậtvớiđơngiálàPxvàPythìcôngthứctrênđượcviếtlại : Mux = Muy …vàX.Px + Y.Py = I Px Py

29. Ñieàu kieän ñeå toái ña hoaù toång lôïi ích laø :hữu dụng biên tính trên 1 đơn vị tiền tệ cuối cùng của các SP mua được phải bằng nhau : • MUx = MUy = MUz = …= MU Px Py Pz P Và : X.Px + Y.Py + Z.Pz +…= I

30. BT2 : Moät NTD söû duïng heát soá tieàn 240$ ñeå mua 2 haøng hoaù X vaø Y vôùi giaù : Px = 30$, Py = 25$, toång höõu duïng thu ñuôïc khi tieâu duøng caùc haøng hoaù ñuôïc toång hôïp ôû baûng : • Haõy cho bieát NTD seõ mua bao nhieâu X vaø Bao nhieâu Y ñeå toång lôïi ích laø cao nhaát? • Tính TU max

32. Ñeå löïa choïn haøng hoaù tieâu duøng toái öu, ta söû duïng nguyeân taéc : • MUX = MUY • PX PY • Vaø ta nhaän thaáy MUX = MUY = 1,2 • PX PY • Do ñoù, taäp hôïp haøng hoaù tieâu duøng laø : 3 X vaø 6Y • TUmax = 126 + 240 = 366

33. 3.2 Giải thích cân bằng tiêu dùng bằng đồ thị 3.2.1 Moät soá giaû thieát

34. Ngöôøi tieâu duøng öa thích tuùi haøng A hôn caùctuùi haøng naêm ôû oâ maøu xanh. Trong khi ñoù, caùc tuùi haøng naèm ôû oâ maøu hoàng laïi ñöôïc öa thích hôn tuùi haøng A. B H E A D G Sắp xếp các kết hợp tiêu dùng Quaàn aùo (Ñôn vò tính theo tuaàn) 50 40 30 20 10 Thöïc phaåm (Ñôn vò tính theo tuaàn) 10 20 30 40

35. 3.2 Giải thích cân bằng tiêu dùng bằng đồ thị 3.2.2 Đường đẳng ích Đườngđẳngích ( còngọilàđườngbàngquan) làđườngtậphợpcácphốihợpkhácnhaugiữahai hay nhiềusảnphẩmcùngmanglạimộtmứcthỏamãnchongườitiêudùng.

36. Quanao Caùcmöùcthoaûmaõnkhaùcnhau Töø thaáp ñeán cao A 70 B 40 C U3 20 D U2 10 U1 0 30 40 50 60 Thucpham 3.2 Giải thích cân bằng tiêu dùng bằng đồ thị 3.2.2 Đường đẳng ích Mộtngườicóthunhập I sẽdùngđểmuahaihànghóalà X và Y xemxétsựphốihợplựachọngiữahaisảnphẩmtrên. E F

37. Y Caùcmöùcthoaûmaõnkhaùcnhau Töø thaáp ñeán cao A 70 B 40 C U3 20 D U2 10 U1 0 30 40 50 60 X 3.2 Giải thích cân bằng tiêu dùng bằng đồ thị 3.2.2 Đường bàng quan & tỷ lệ thay thế biên • Ñaëc ñiểm: 1>Caùc ñuôøng baøng quan cao hôn ñuôïc öa thích hôn, nghóa laø möùc höõu duïng cao hôn. • 2>Doác xuoáng veà beân phaûi, ñieàu naøy phaûn aùnh söï ñaùnh ñoåi giöõa caùc saûn phaåm maø ngöôøi tieâu duøng söû duïng, ñeå toång höõu duïng khoâng ñoåi. 3> Caùc ñöôøng bàng quan khoâng caét nhau. 4>Caùc ñuôøng baøng quan laø ñuôøng cong loài veà phiaù goác toïa ñoä.

38. Tyû leä thay theá bieân : laø tyû leä cho bieát caàn phaûi ñaùnh ñoåi bao nhieâu ñôn vò haøng hoaù naøy ñeå coù theâm 1 ñôn vò haøng hoaù kia maø ko laøm thay ñoåi möùc lôïi ích ñaït ñuôïc. MRSXY Tỷ lệ thay thế biên cuûa X cho Y: là số lượng sản phẩm Y giảm xuống để tiêu dùng thêm một đơn vị sản phẩm X nhằm đảm bảo mức thỏa mãn không đổi MRSxy = Độ dốc Y/ X Tỷ lệ thay thế biên chính là độ dốc của đường bàng quan

39. 3.2 Giải thích cân bằng tiêu dùng bằng đồ thị 3.2.2 Đường đẳng ích MUX Y _ MRSXY = = MUY X Tỷlệthaythếbiênchínhlàtỷsốhữudụngbiêncủahaisảnphẩm

40. Y 14 MRS = 6 A 8 1 4 B MRS = 1 3 Indifference 1 curve 2 3 6 7 X Hệ số góc - Tỷ lệ thay thế biêncủa đường bàng quan 0

41. 3.2 Giải thích cân bằng tiêu dùng bằng đồ thị 3.2.2 Đường đẳng ích DAÏNG ÑAËC BIEÄT CUÛA ÑÖÔØNG ÑAÚNG ÍCH Y Y X X X vaø Y thay theá hoaøn haûo X vaø Y boå sung hoaøn haûo

42. DAÏNG ÑAËC BIEÄT CUÛA ÑÖÔØNG ÑAÚNG ÍCH • * Thaytheáhoaønhaûo (Perfect substitutes) • Haihaønghoùañöôïcgoïilaøthaytheáhoaønhaûokhityûleäthaytheábieâncuûamoäthaønghoùanaøyñoáivôùimoäthaønghoùakhaùclaøkhoângñoåi. Nöôùc traùi caây (ly) 4 Haøngthaytheáhoaønhaûo 3 2 1 Nöôùc cam (Ly) 0 1 2 3 4

43. DAÏNG ÑAËC BIEÄT CUÛA ÑÖÔØNG ÑAÚNG ÍCH • Thaytheáboå sung (Boå sung hoøanhaûo – Perfect comlements) • Haihaønghoùañöôïcgoïilaøthaytheáboå sung khicaùcñöôøngbaøngquancoùdaïngvuoânggoùc. Giaày traùi 4 3 2 1 Haøngthaytheáboå sung 0 1 2 3 4 Giaày phaûi

44. Lon Số bánh Chi tiêu Chi tiêu Tổng Pepsi (y) Pizzas(x) cho Pepsi cho Pizza Chi tiêu 0 100 $ 0 $1,000 $1,000 50 90 100 900 1,000 100 80 200 800 1,000 150 70 300 700 1,000 200 60 400 600 1,000 250 50 500 500 1,000 300 40 600 400 1,000 350 30 700 300 1,000 400 20 800 200 1,000 450 10 900 100 1,000 500 0 1,000 0 1,000 3.2 Giải thích cân bằng tiêu dùng bằng đồ thị 3.2.3 Đường ngân sách

45. Y- - Pepsi C D E 250 Giớihạnngânsáchcủangười Tiêudùng 50 X (baùnh) 3.2 .3 Đường ngân sách Giới hạn ngân sách của người tiêu dùng B 500 (I/ Py) A (I/ Px) 0 100

46. 3.2. 3 Đường ngân sách Khái niệm và phương trình. KHÁI NiỆM PHƯƠNG TRÌNH X.PX + Y.PY = I Đường ngân sách là tập hợp các phối hợp khác nhau giữa caùc sản phẩm mà người tiêu dùng có thể mua được cùng với mức thu nhập và giá cả các sản phẩm đã cho. Y= ― PX I - .X ― PY PY

47. PX PY Y I/Py M N 0 X I/Px 3.2.3 Đường ngân sách Đặc điểm - Ñöôøng ngaân saùch laø ñöôøng doác xuoáng veà beân phaûi - Ñoä doác cuûa ñöôøng ngaân saùchø PX / PY là tyû leä maø taïi ñoù thò tröôøng saün saøng ñaùnh ñoåi saûn phaûm naøy ñeå coù ñöôïc saûn phaåm kia. Tg = 

48. 3.2.3 Đường ngân sách Sự dịch chuyển của đường ngân sách Y Y I /PY I /PY Thu nhập tăng  đường ngân sách dịch chuyển sang phải và ngược lại (với Px, Py không đổi) Khi giá một sản phẩm thay đổi sẽ làm đường ngân sách dịch chuyển quay về hoặc tiến ra xa gốc tọa độ trên một trục. X X I /PX I /PX

49. Nguyeân taéc löïa choïn cuûa ngöôøi tieâu duøng Söï löïa choïn tuùi haøng phaûi thoaû maõn hai ñieàu kieän: -Moät laø, tuùi haøng ñoù phaûi naèm treân ñöôøng ngaân saùch -Hai laø, tuùi haøng hoaù mang laïi söï thoaû maõn toái ña phaûi laø toå hôïp caùc haøng hoaù vaø dòch vuï ñuôïc NTD öa thích nhaát. =>Nhö vaäy, ñieåm maø NTD löïa choïn phaûi laø ñieåm naèm treân ñuôøng ngaân saùch cuûa mì nh vaø ñuôøng baøng quan cao nhaát coù theå ñuôïc.

50. Ñieàu kieän phoái hôïp tieâu duøng toái öu Taïi ñieåm tieâu duøng toái ñoä doác cuûa hai ñöôøng baèng nhau vaø ngaân saùch ñuôïc duøng heát neân : Y  B I/PY -MUx/MUy = -Px /Py M N   Px.X + Py.Y = I Y U3  K U2 A  U1 X X I/PX