Սաթենիկ Մկրտչյան Ռուզաննա Ծատուրյան ՀՌԿԿ Հայաստան, նոյեմբեր, 2008

Սաթենիկ Մկրտչյան Ռուզաննա Ծատուրյան ՀՌԿԿ Հայաստան, նոյեմբեր, 2008

Հետազոտական ռեսուրսների կովկասյան կենտրոններ(ՀՌԿԿ)-Հայաստան 2007թ. • Միջազգային հարցերի նորվեգական ինստիտուտի (NUPI) - Հարավային Կովկասի և Կենտրոնական Ասիայի հետազոտական կենտրոնների տարածաշրջանային հմտությունների զարգացում 2008Ã.

Դպրոցի խորհուրդները Հայաստանում. ծնողների մասնակցության հիմնախնդիրներ (CRRC Armenia) Դպրոցի խորհուրդները Հայաստանում.հանրային մասնակցություն և իշխանությունների հավասարակշռություն (NUPI)

Դպրոցի Խորհուրդները ներդրվեցին հանրակրթական համակարգի ավելի ընդգրկուն բարեփոխումների շրջանակներում, մասնավորապես, ֆինանսավորման նոր համակարգի (աշակերտի թվով) ներդրմանը զուգահեռ: • ծնողներ • տեղական ինքնակառավարման և տարածքային կառավարման մարմիններ, ինչպես նաև Կրթության և գիտության նախարարություն և այլ կրթական պետական գործակալություններ:

Հետազոտել ծնողների մասնակցության ձևերը, հիմնավորումներն ու դրդապատճառները, խոչընդոտներն ու դժվարությունները, անհրաժեշտ փոփոխությունները: • արդյունավետ հանրային մասնակցության, հանրակրթության ղեկավարման ի՞նչ իրավական հնարավորություններ կան (օրենսդրություն, ռազմավարական փաստաթղթեր ևն), • Ինչպե՞ս են այս ֆորմալ մեխանիզմները իրականացվում հիմնական դերակատարների կողմից` կառավարություն, ԿԳՆ, Տարածքային կառավարման նախարարություն, տեղական ինքնակառավարման մարմիններ, դպրոցի տնօրեններ, ուսուցիչներ, ծնողներ: • Առաջարկել լուծումներ դպրոցի կառավարմանը հանրային մասնակցությունը լիարժեք ապահովելուն ուղղված մեխանիզմների մշակման ուղղությամբ:

Որակական մեթոդների և մոտեցման կիրառում • Խորացված հարցազրույցներ և դիտարկում Երևանում և մարզերում • Փորձագիտական հարցազրույցներ • Օրենսդրական դաշտի վերլուծություն • Առկա հետազոտական զեկույցների, հրապարակումների ուսումնասիրություն • Օրենսդրական փաստաթղթերի վերլուծություն Ընտրանք և իրականացում • Երևան և հյուսիսային ու հարավային շրջանների երկուական մարզ • Երևանում` կենտրոն և ծայրամասային համայնքներ, դպրոցներ • Մարզերում` քաղաքներ, հաղորդակցության ուղիների կամ քաղաքների մոտ գյուղեր, հեռավոր համայնքներ

Տեղեկատվության աղբյուրներ • Դպրոցի տնօրեն, փոխտնօրեն, ուսուցիչ • Ծնող • ՏԻՄ ներկայացուցիչներ (կրթական հարցերի պատասխանատուներ և ԴԽ ներկայացուցիչներ) • Տարածքային կառավարման ներկայացուցիչներ (մարզպետարանի, Երևանի քաղաքապետարանի կրթության վարչությունների, բաժինների ներկայացուցիչներ) • ԴԽ այլ ներկայացուցիչներ

Սահմանափակումներ • Որակական մեթոդներով պայմանավորված’դատողությունների ընդհանրացման սահմանափակումներ • Հետազոտությունների մեջ միջազգային փորձի վերլուծությանը մանրամասնորեն չանդրադառնալը: Իրականացվել է միջազգային փորձի ընդհանրական ուսումնասիրություն: Հետագա անելիքներ • Առաջարկությունների համապարփակ փաթեթի մշակման նպատակով անհրաժեշտ է իրականացնել միջազգային փորձի ուսումնասիրության առանձին հետազոտություն (ԴԽ գործունեության և առկա թերությունների հաղթահարման փորձառությունների տեսանկյունից) : • Մեկ այլ դրամաշնորհային ծրագրի շրջանակներում Հայաստանի սույն հետազոտությունների մեջ չընդգրկված մարզերում նմանատիպ հետազոտության իրականացում: • “լավագույն դեպքերի” ուսումնասիրության իրականացում:

1996-2002թթª արմատական կառուցվածքային բարեփոխումներ և բովանդակայինի համար հիմքերի ստեղծում • 2003-իցª բովանդակային բարեփոխումներ և կառուցվածքայինների շարունակում:

վարկային Íñ³·ñÇ Ýå³ï³ÏÝ»ñÁ Ñ³Ýñ³ÏñÃáõÃÛ³Ý Ï³é³í³ñÙ³Ý Ñ»ï³·³ ³å³Ï»ÝïñáÝ³óáõÙÁ ¹åñáóÝ»ñÇ Ï³é³í³ñÙ³Ý և ÇÝùÝ³í³ñáõÃÛ³Ý ½³ñ·³óÙ³Ý Ýå³ï³Ïáí Çñ³í³Ï³Ý ¹³ßïÇ µ³ñ»É³íáõÙÁ ýÇÝ³Ýë³íáñÙ³Ý Ýáñ ëÏ½µáõÝùÝ»ñÇ Ý»ñ¹ñáõÙÁ ¹åñáóÝ»ñáõÙ (³ß³Ï»ñïÝ»ñÇ Ãíáí ýÇÝ³Ýë³íáñáõÙ) ¹åñáóÇ Ï³é³í³ñÙ³Ý ÅáÕáíñ¹³í³ñ³óáõÙÁ և ³ÝóáõÙÁ ËáñÑáõñ¹Ý»ñÇ ÙÇçáóáí Ï³é³í³ñÙ³ÝÁ

ïÝûñ»ÝÇ ÁÝïñáõÃÛáõÝÁ, Ýñ³ Ñ»ï ÏÝùíáÕ å³ÛÙ³Ý³·ñÇ Ñ³ëï³ïáõÙÁ »í í»ñçÇÝÇë í³Õ³Å³ÙÏ»ï ¹³¹³ñ»óáõÙÁ, • ïÝûñ»ÝÇ í³ñÓ³ïñáõÃÛ³Ý ã³փÇ áñáßáõÙÁ, • Ñ³ëï³ïáõÃÛ³Ý ï³ñ»Ï³Ý µÛáõç»Ç ùÝÝ³ñÏáõÙÁ • ¹åñáóÇ ýÇÝ³Ýë³ïÝï»ë³Ï³Ý áõ áõëáõÙÝ³¹³ëïÇ³ñ³Ïã³Ï³Ý Ñ³ßí»ïíáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ÉëáõÙÁ, • ï³ñ»Ï³Ý աáõ¹ÇïÇ ÁÝïñáõÃÛáõÝÁ

Ընտրվում է 3 տարի ժամկետով Կազմը` • 2 մանկավարժ • 2 ծնող • 2 ՏԻՄ ներկայացուցիչ` Երևանում, 1-ը` մարզերում • 1 տարածքային կառավարման մարմնի ներկայացուցիչ Երևանում (Երևան քաղաքապետարան), 2-ը`մարզերում` մարզպետարան

հետազոտություններ • ØÇçÝ³Ï³ñ· ÏñÃáõÃÛ³Ý ËÝ¹ÇñÝ»ñÝ áõ Ù³ñï³Ññ³í»ñÝ»ñÁ , Բ³ó Ñ³ë³ñ³ÏáõÃÛ³Ý ÇÝëïÇïáõïÇ ûÅ³Ý¹³ÏáõÃÛ³Ùµ, 2003 • î³ñ³Í³ßñç³Ý³ÛÇÝ ½³ñ·³óÙ³Ý Ï»ÝïñáÝÇ և Âñ³Ýëփ³ñ»ÝëÇ ÆÝÃñÝ»ßÝÉÇ Ñ³Û³ëï³ÝÛ³Ý Ù³ëÝ³ճÛáõÕÇ ÞÇñ³ÏÇ Ù³ñ½áõÙ 2004Ã. Çñ³Ï³Ý³óí³Í Ñ³Ýñ³ÏñÃáõÃÛ³Ý áÉáñïáõÙ ³Õù³ïáõÃÛ³Ý Ñ³ÕÃ³Ñ³ñÙ³Ý é³½Ù³í³ñ³Ï³Ý Íñ³·ñÇ ÙÇçáó³éáõÙÝ»ñÇ ¨ ¹áÝáñ³Ï³Ý ³ç³ÏóáõÃÛ³Ý Íñ³·ñ»ñÇ ÙáÝÇïáñÇÝ· : • ²ÐèÌ í»ñ³Ý³ÛÙ³Ý Ù³ëÝ³Ïó³ÛÇÝ ·áñÍÁÝÃ³óÇ ßñç³Ý³ÏÝ»ñáõÙ ¹åñáóÇ Ï³é³í³ñÙ³Ý Ñ³Ù³Ï³ñ·Ç ·áñÍáõÝ»áõÃÛ³Ý ßáõñç Ñ³Ýñ³ÛÇÝ ùÝÝ³ñÏáõÙÝ»ñ-2006 • «ÎñÃáõÃÛ³Ý ³ëå³ñ»½»ÐÎ-Ç 2007Ã. Çñ³Ï³Ý³óñ³Í ÞÇñ³ÏÇ Ù³ñ½áõÙ ¹åñáóÝ»ñÇ ËáñÑñ¹Ç ³ñ¹ÛáõÝ³í»ïáõÃÛ³ÝÁ ÝíÇñí³Í Ñ»ï³½áïáõÃÛáõÝ • « ²éáÕçáõÃÛáõÝ, Ù³ÛñáõÃÛáõÝ, »ñ»Ë³. ÏñÃáõÃÛáõÝ և Ñ³ïáõÏ ÏñÃáõÃÛáõÝ» , UNICEF • «ÀÝï³ÝÇù ÇÝëïÇïáõïÇ Ñ»ï³½áïáõÃÛáõÝ» 2007, ÐÐ ²ßË³ï³ÝùÇ և ëáóÇ³É³Ï³Ý Ñ³ñó»ñÇ Ý³Ë³ñ³ñáõÃÛáõÝ, UNFP.

«…Խորհուրդներն ակտիվ են հատկապես տնօրենի ընտրության ժամանակ, մինչդեռ դրանից դուրս մատնված են անգործության կամ հանդիսանում են տնօրենի կամակատար» ԿԳ պաշտոնյաների հեռուստատեսային ելույթներից «…Դ³Ý¹³Õ ¿ ÁÝÃ³ÝáõÙÑ³ë³ñ³ÏáõÃÛ³ÝÁ ÏñÃáõÃÛ³Ý Ï³é³í³ñÙ³ÝÁ Ù³ëÝ³ÏÇó¹³ñÓÝ»Éáõ ·áñÍÁÝÃ³óÁ: ¸åñáó³Ï³Ý ËáñÑáõñ¹Ý»ñÇ Óև³íáñáõÙÝ ³Ýßáõßï Ýå³ëï»É ¿ÏñÃáõÃÛ³Ý Ï³é³í³ñÙ³Ý ÅáÕáíñ¹³í³ñ³óÙ³ÝÁ, ë³Ï³ÛÝ áñáß ¹»åù»ñáõÙ ËáñÑáõñ¹Ý»ñÁ ¹ñëևáñáõÙ »Ý áã Ã³փ³ÝóÇÏ ·áñÍ»É³áճ» : Կրթության զարգացման ազգային ծրագիր 2008-2015

Իրականացվում է 5 մակարդակներում • ՀՀ կառավարություն • ՀՀ կրթության և գիտության նախարարություն • ՀՀ տարածքային կառավարման մարմիններ (մարզպետարան, Երևանի քաղաքապետարան) • Տեղական ինքնակառավարման մարմիններ • Հանրակրթական հաստատություն` դպրոց

Դպրոց-ՀՀ կառավարություն Ապահովում է պետական կրթական քաղաքականության իրականացումը. Դպրոց-ԿԳՆ Մշակում է կրթության զարգացման պետական ծրագիրը, պետական կրթական չափորոշիչների ձևավորման և հաստատման կարգը. վերահսկողություն է իրականացնում կրթության զարգացման պետական ծրագրի և պետական կրթական չափորոշիչների կիրառման նկատմամբ:

Դպրոց-Մարզպետարան Աå³ÑáíáõÙ ¿ Ù³ñ½Ç ï³ñ³ÍùáõÙ å»ï³Ï³Ý ÏñÃ³Ï³Ý ù³Õ³ù³Ï³ÝáõÃÛ³Ý Çñ³Ï³Ý³óáõÙÁ, í»ñ³ÑuÏáõÙ ¿ ÝáñÙ³ïÇí ³Ïï»ñÇ Ï³ï³ñáõÙÁ, ³å³ÑáíáõÙ ¿ ÏñÃ³Ï³Ý և ¹³uïÇ³ñ³Ïã³Ï³Ý Íñ³·ñ»ñÇ Çñ³Ï³Ý³óáõÙÁ, ³å³ÑáíáõÙ ¿ å»ï³Ï³Ý áõuáõÙÝ³Ï³Ý Ñ³uï³ïáõÃÛáõÝÝ»ñÇÝ o·ï³·áñÍÙ³Ý Çñ³íáõÝùáí Ñ³ÝÓÝí³Í ß»Ýù»ñÇ Ï³éáõóáõÙÁ, ß³Ñ³·áñÍáõÙÁ »õ å³Ñå³ÝáõÙÁ: Դպրոց-ՏԻՄ Ð³Ù³ÛÝùÇ Õ»Ï³í³ñÁ å³ñï³¹Çñ ÉÇ³½áñáõÃÛ³Ý Ï³ñ·áí ³ç³ÏóáõÙ ¿ Ñ³Ù³ÛÝùÇ ï³ñ³ÍùáõÙ å»ï³Ï³Ý ÏñÃ³Ï³Ý ù³Õ³ù³Ï³ÝáõÃÛ³Ý Çñ³Ï³Ý³óÙ³ÝÁ:

Մարզպետը ԴԽ կազմումնշանակում է 2 անդամ «...Եսշատզբաղվածեմնրանցնիստերինմասնակցելուհամար» «...Նրանքառանցմեզէլկարողանումենանհրաժեշտքվորումապահովել և նիստանցկացնել»:

ՀՀ մարզերում համայնքի ղեկավարը ԴԽ կազմում նշանակում է 1 անդամ` ավագանու համաձայնությամբ, իսկ Երևանում`քաղաքապետը` երկու անդամ: «...Մենք շատ լավ համագործակցում ենք դպրոցի տնօրենի հետ, մենք նաև լավ ընկերներ ենք ու իրար բարեկամ ենք» Գյուղապետ

Դպրոցի մանկավարժական խորհուրդը գաղտնի քվեարկությամբ ընտրում է ԴԽ անդամ երկու մանկավարժի Ներկայացվող պահանջները` տվյալ դպրոցում առնվազն երեք տարվա աշխատանքային ստաժ Իսկ իրականում` «....Եթե ես տնօրեն եմ և ունեմ ԴԽ անդամության նախընտրելի թեկնածու և, եթե մանկավարժներից մեկը առարկություններ ունի այդ հարցում, ես ընդամենը կսպասեմ մինչև հաջորդ ուսումնական տարվա սկիզբը և նրան կհայտնեմ, որ համապատասխան քանակի դասաժամեր նրա համար չկան»:

Դպրոցի ծնողական խորհուրդը իր կազմից ընտրում է ԴԽ անդամ երկու ծնողի Ներկայացվող պահանջները` առնվազն միջին մասնագիտական կամ բարձրագույն կրթություն, տվյալ դպրոցում սովորող երեխայի առկայություն Իրականում` «...Աշխատում եմ էնպիսի ծնող ընտրեմ, որ ակտիվ լինի, բյուջեից բան հասկանա»: Դպրոցի տնօրեն

«... »Ã» ïÝûñ»ÝÁ ³ë»Ýù ß³ï í³ï ¿ ³ßË³ïáõÙ áõ í»ñևոõÙ Ù»çù ãáõÝÇ, ÙÇ Ñ³ï µáÕáù ¿É ÉÇÝÇ, ãÇ Ï³ñáÕ ³ßË³ï»É, ÇëÏ »Ã» Ù»çù áõÝÇ, áõ½áõÙ ³ áÕç ¹åñáóÇ ÍÝáÕÝ»ñÁ ã¿, áÕç թաղն ¿É µáÕáùÇ, Ù»Ï ³ ` Ý³ ß³ñáõÝ³Ï»Éáõ ³ ³ßË³ï»É»: Մարզպետը` մարզի կրթական քաղաքականության պատասխանատու, վերահսկիչ, կազմակերպիչ: Տնօրենը` ներդպրոցական հարցերում հիմնական պատասխանատու, իսկ իրականում մարզպետին/ Երևանի քաղաքապետին հաշվետու լինելու հանգամանքով պայմանավորված` առավել լոյալ.... օրենսդրական մի շարք պատճառներ` • Դպրոցի հաստիքային ցուցակն ու ծախսերի նախահաշիվը հաստատության խորհրդի համաձայնությամբ տնօրենը ներկայացնում է մարզպետի/երևանի քաղաքապետի հաստատմանը: • ԴԽ կազմը վերջնական հաստատվում է մարզպետի/ Երևանի քաղաքապետի հրամանով:

Համայնքի ղեկավարը ԴԽ կազմում նշանակում է անդամներ` ավագանու համաձայնությամբ: «...Մենք դպրոցի տնօրենի հետ շատ լավ հարաբերությունների մեջ ենք, նա ղեկավար է դպրոցում, գյուղապետը` գյուղում, մենք նաև մտերիմ ընկերներ ենք ու իրար բարեկամ»: ԴԽ անդամ գյուղապետ «...Նրանք չեն էլ թողնում, որ մենք միջամտենք իրենց գործերին, հատկապես բյուջեին, մեզ չեն էլ թողնի մասնակցենք էդ նիստերին»: Գյուղապետ

Համայնքի ղեկավարի առնչությունները դպրոցին • Ուս. տարվա սկիզբ` Սեպտեմբերի1 , ուս. տարվա ավարտ` Վերջին զանգ` հանդես է գալիս շնորհավորական ուղերձով, հնարավորության դեպքում դրամական կամ այլ նվերներով • Դպրոցի շենքային, գույքային պայմանների վերանորոգմանը մասնակցություն • Նաև` դպրոցի ներգրավում տարբեր միջազգային ծրագրերում

1998թ հոկտեմբերի 28-ին ՀՀ կառավարության թիվ 661 որոշումը` պետական հանրակրթական հաստատությունների համակարգի հետագա ապակենտրոնացման մասին, ըստ որի` • մարզային ենթկայության որոշ դպրոցներ հանձնվեցին համայնքային ենթակայության: • 2002 թ մեկ այլ որոշմամբ բոլոր հանրակրթական դպրոցները համայնքային ենթակայությունից կրկին անցան մարզային ենթակայության:

հանրային գիտակցություն • ԴԽ դերի, նշանակության ընկալում • ծնողը` ԴԽ դերակատա՞ր • օտարվածություն դպրոցի կառավարման գործընթացից • ծնողը` ուսուցչի օգնական, իսկ ԴԽ-ում որոշումները լեգիտիմացնող դերակատար • պահանջարկի ձևակերպում կրթության նկատմամբ

«…կրթության բնագավառում ևս ինստիտուտները շարունակում են իրագործել նախորդ խորհրդային համակարգին հատուկ նպատակներ»: Մարդկային Զարգացման Ազգային Զեկույց 2006, էջ. 22

ժողովրդավարական նոր մոդելներ` նախկին համակարգի արժեքներ և գաղափարներ Օր-կ,չնայած, ԴԽ` որպես դպրոցի կառավարման բարձրագույն կոլեգիալ մարմնի գոյությանը, տնօրենի` որպես բացարձակ իշխանությունը կրողի մտայնությունը. • «...դու ես տնօրենը դու էլ որոշի..., ես ինչ գործ ունեմ խառնվեմ իրա դպրոցի ծախսերին...» (ծնողներ) • «ես եմ որոշում, կուզեմ խորհուրդը գործի, կգործի, չեմ ուզի, չի գործի» (տնօրեն) • «տնօրենը` միապետ»(պաշտոնյա)

Ընդհանուր անիրազեկությունծնողների, իսկ թյուրընկալում մյուս դերակատարների շրջանում. • հավասարեցում հոգաբարձուների խորհրդի գործառույթներին, • Խորհուրդը` որպես «դպրոցին փող կամ օգուտ բերող ծրագրերի» իրականացման միջոց, • Համադպրոցական որոշումները լեգիտիմացնող մեխանիզմ. «…Քանի որ որոշումները ընդհանուր քննարկված են, հեշտ են ընդունվում մյուսների կողմից» • Ծնողներին դպրոցական որոշումներին ծանոթացնելու մեխանիզմ. «…իբր թե կապող օղակ ա ծնողի և դպրոցի միջև, եթե չլիներ, ինձ կասեին ` ինչ ես քիթդ խոթում, իսկ էսպես ոտդ պինդ ա, կարողանում ես խոսել», «…ԴԽ կարևոր է, համայնքը, ծնողը պիտի իմանա, թե ինչ է կատարվում դպրոցում»:

Թերագնահատվում է ԴԽ-ի կառավարման գործառույթ ունեցող մեխանիզմ լինելու նշանակությունը, և դիտարկվում է հիմնականում «օգտակար լինելու տեսանկյունից». «…Ա’յ խորհուրդ, եթե դու դպրոցի համար ոչինչ չես անում, ապա ինչո ՞ւ պետքա կանգնես տնօրենի առաջ, ի՞նչ իրավունք ունես, աշխատի օգնես, եթե չէ, ուրեմն…» «...թ՞եդու {խորհուրդը} մենակֆինանսականնեսկառավարում, դեարիմյուսհարցերնէլհարթիէ~...»

Ծնողական համայնքը, որպես կանոն, առանձին խումբ չէ (իր համապատասխան շահերով և խնդիրներով)ընդգրկված ԴԽ-ում. այն սերտաճած է ուսուցչական կազմին, կամ ածանցված է դրանից: • ԴԽ-ում «ակտիվ» և հիմնականում լոյալ ծնողներ: • ԴԽ-ի ծնող անդամի ծիսական ընտրություններ:

«…Դա լավա, որ ծնողները մտնում են դպրոց, կանխում է լուրերի տարածումը…որովհետև անձամբ մասնակցում են», • «…Ծնողն ովա, որ թողնում ես դպրոց», • «…Ճիշտ ա ծնողներին ընդգրկելը, գործարար ծնողները օգնում են դպրոցին», • «…Դպրոցը պահելու համար պետք է, որ ծնողը ընդգրկված լինի: էսօր ծնողը ֆինանսապես շատ ա օգնում, ու դու կախված ես, պիտի ընդառաջես», • «…Ծնողը մշտապես պետք է լինի դպրոցի կողքին, իհարկե, ընտր ություններին {տնօրենի} էլ պետք ա մասնակցի, ո՞վ ասեց ,որ վերևից պետք ա լինի»:

«…Մինույնն է ձևական բան է{ԴԽ}, և մեզ ոչ ոք հաշվի չի առնելու»: • «…Չմիջամտել դպրոցի ներքին գործերին »”. 2.1 «…Գյուղը հարուստ է ավանդույթներով, և մարդիկ կարծում են, թե եթե նա տնօրեն է, ուսուցիչ է, ուրեմն ճիշտ է»(գյուղական բնակավայրեր): 2.2 «…Երեխայի համար լրացուցիչ պրոբլմեներ» չստեղծելու մտայնությամբ (քաղաքային բնակավայրեր) 3. «դպրոցը պետք է ամեն ինչ տա», «էրեխուն դպրոց եմ ուղարկում, բարի եղեք ամեն ինչ անել»(գյուղական և քաղաքային ծայրամասային բնակավայրեր):

Ծնողը` ուսուցչի օգնական.տեխնիկական օգնություն, միջոցառումների կազմակերպչական աշխատանքների մասնակից • Ծնողը ԴԽ-ում որոշումների «թարգմանիչ» և լեգիտիմացման միջոց «…Քանի որ որոշումները ընդհանուր քննարկված են, հեշտ են ընդունվում մյուսների կողմից»:

«…Հայկական դպրոցը ինչպես նաև ընտանիքը գործում է հիմնականում ավտորիտար, ավանդույթների վրա հիմնված սկզբունքներով.կրթական համակարգը գործում է փակ հասարակարգի տրամաբանությամբ»: Մարդկային Զարգացման Ազգային Զեկույց 2006, էջ. 28-29 Կրթության գործընթացի ավելի հեշտ կազմակերպում, բարվոք դասասենյակներ, թե՞ կրթության բարձր որակ

դպրոցի կառավարում ` խորհրդի միջոցով • իրական համայնքային մասնակցություն դպրոցի կառավարմանը` ԴԽ-ն շրջանցելով

Կարողությունների զարգացում և իրազեկություն • Օրենսդրական և ընթացակարգային փոփոխություններ • ԴԽ արդյունավետ գործունեությանն առնչվող անուղղակի գործոններ

Դպրոցի կառավարման գործող համակարգի վերաբերյալ կազմակերպել • Ուսուցողական դասընթացներ ոչ միայն ԴԽ անդամների, այլև դպրոցի շահառու մյուս խմբերի համար` ծնողներ, ուսւոցիչներ, ՏԻՄ ներկայացուցիչեր և այլն: • Խորհրդատվական դասընթացներ ԴԽ անդամների և տնօրենների համար՞ տրամադրելով կիրառելի գիտելիքներ և գործնական հմտություններ դպրոցի կառավարմանը արդյունավետ մասնակցելու տեսանկյունից, (օրինակ` դպրոցի արտաբյուջետային ֆինանսավորման աղբյուրների հայթայթման, բյուջեի արդյունավետ կառավարման նպատակով):

Կրթության ազգային ինստիտուտի կողմից կազմակերպված ԴԽ անդամների և տնօրենների դասընթացների նյութերը համալրել ԴԽ գործառույթների, անդամների իրավունքների և պարտավորությունների, ինչպես նաև դրանց իրացման իրական մեխանիզմների մասին առավել մատչելի, գործնական, օգտակար տեղեկատվության տրամադրմամբ: • ԴԽ անդամներին տրամադրել հանրակրթության բոլոր օրենսդրական փոփոխություններ` նպաստելով վերջիններիս օրենսդրական իրազեկվածության մակարդակի բարձրացմանը: • Անհրաժեշտ են հանրային իրազեկման ծրագրեր. ա/ ինտերնետ ռեսուրսի ստեղծում, տարածում, բ/ հեռուստա-ռադիո հաղորդումների եթերում քննարկումների, բանավեճերի խթանում, տեղեկատվական հաղորդումների պատրաստում, հեռարձակում

Համապատասխան կրթական և/կամ ժողովրդվարացման հիմնախնդիրներով զբաղվող ՀԿ-ներ, հիմնադրամներ, կամ այլ կրթական գերատեսչություններ կարող են անդրադառնալ տեղայնացված կամ առանձին դպրոցների ԴԽ-ների հզորացման խնդիրներին: • Միջազգային դոնոր հանրությանն առաջարկվում է ընդլայնել դպրոցի ծնողական համայնքի մասնակցությունն ապահովող, նաև ուղղակիորեն ծնողական համայնքի հզորացմանն ուղղված ծրագրերի համար միջոցների տրամադրման ծավալները:

ԴԽ կազմավորման ընթացակարերի վերանայում, հաշվի առնելով ԴԽ-ում անդամների կառավարմանը առավել ռեալ մասնակցություն ունենալու տեսանկյունից. օրինակ, ԴԽ անդամների ընտրության ժամանակ ծնողներն ընտրվեն համադպրոցական ընտրությունների կազմակերպմամբ` փակ, գաղտնի քվեարկությամբ (նախընտրական քարոզարշավ, ծրագիր, հանդիպումներ ևն): ԴԽ ծնող-անդամի ընտրության ժամանակ Կրթության և Գիտության նախարարության ներկայացուցչի ներկայության ապահովում: • վերանայել ընտրված ԴԽ կազմը մարզպետի կողմից հաստատման ենթակա լինելու դրույթը:

Սահմանել, որ • ԴԽ ծնող-անդամները չեն կարող միաժամանակ լինել տվյալ դպրոցում աշխատող ուսւոցիչներից կամ աշխատակազմի որևէ այլ անդամ: • ԴԽ նախագահը չի կարող ընտրվել ուսուցիչ-անդամներից: • ԴԽ ուսուցիչ-անդամները չեն կարող լինել դպրոցի վարչական ղեկավարությունից:

ԴԽ-ում Երևանում և մարզերում տարածքայինկառաարման մարմնի ներկայացուցիչների համար սահմանել միասնական թվաքանակ, օրինակ` մեկական ներկայացուցիչ: • Միասնականացնել և ձևայնացնել խորհրդի գործունեության ընթացակարգերը (գործավարություն, օրինակելի ձևերի մշակում համատարած տարածում, խորհրդի անդմաների անձնական փաստաթղթերի փաթեթի ստեղծում): • Սահմանել ԴԽ գործունեության թափանցիկության և հաշվետու լինելու հստակ մեխանիզմներ (օրինակ, ժողովների արձանագրությունների, հաշվետվությունների, որոշումների տեղադրում տեսանելի վայրում): • Խորհրդի անկախ գործունեությանը նպաստելու նպատակով հատկացնել համապատասխան աշխատանքային պայմաններ (աշխատանքային տարածք, գույք, որոշակի բյուջե տեխնիկական ծախսերը հոգալու համար)

Վերանայել համապետական և ՏԻՄ ընտրությունների ժամանակ դպրոցը` որպես ընտրատեղամաս կիրառելու և դպրոցը ընտրական գործընթացների մասնակից դարձնելու պրակտիկան: • Մշակել մանկավարժներին աշխատանքի ընդունելու և աշխատանքից ազատելու կարգը՝ մասնագիտական ունակությունների վրա հիմնված մրցակցային պայմանների ապահովման և թափանցիկության ապահովման հնարավորությունների տրամադրմամբ:

ՇՆՈՐՀԱԿԱԼՈՒԹՅՈՒՆ

Սաթենիկ Մկրտչյան Ռուզաննա Ծատուրյան ՀՌԿԿ Հայաստան, նոյեմբեր, 2008