Polityka Społeczna i Walka z Ubóstwem w Krajach Bliskiego Wschodu i Afryki Północnej (MENA)

1. Polityka Społeczna i Walka z Ubóstwem w Krajach Bliskiego Wschodu i Afryki Północnej(MENA) Michał Rutkowski Dyrektor, Departament Polityki Społecznej, Region Bliskiego Wschodu i Afryki Północnej, Bank Światowy, Waszyngton, USA Ustroń, 12 stycznia 2007 roku

2. Pytania Wstępne • MENA jest w okresie przejściowym do nowego „paradygmatu wzrostu” od początku lat osiemdziesiątych: • (a) co wiemy o redukcji ubóstwa i rozwoju społecznym w tym okresie? • (b) jakie są konsekwencje tej wiedzy dla oceny modelu polityki społecznej dominującego w MENie?

3. Sytuacja przed wkroczeniem w okres przejściowy: trendy wzrostu gospodarczego

4. Sytuacja przed wkroczeniem w okres przejściowy: trendy w zakresie nierówności dochodów

5. Sytuacja przed wkroczeniem w okres przejściowy: co możemy powiedzieć o ubóstwie mierzonym dochodami? • Niewiele obserwacji ubóstwa jest dostępnych w okresie przed 1985 rokiem ponieważ niewiele badań gospodarstw domowych opartych na próbie zostało wykonanych w tym okresie • Można domniemywać, że ubóstwo obniżyło się w okresie 1960-85 na podstawie wzrostu PKB na głowę mieszkańca oraz stabilnej, a nawet spadającej, nierówności dochdów • W każdym bądź razie pod koniec lat osiemdziesiątych ubóstwo w MENie nie było wysokie w porównaniu z innymi regionami

6. Obraz ubóstwa w końcu lat osiemdziesiątych • Obraz ubóstwa może być ułożony na podstawie badań przeglądowych gospodarstw domowych z pięciu krajów; • MENA wykazywała wówczas relatywnie niskie stopy ubóstwa (mniej niż 3 procent mierzone $1 na głowę mieszkańca i mniejniż 22 procent mierzone $2 na głowę mieszkańca)

7. Porównanie stóp ubóstwa ($2 line; 1990-91)

8. Sytuacja po 1985 roku: trendy wzrostu

9. Sytuacja po 1985 roku: trendy w zakresie nierówności

10. Trendy w zakresie ubóstwa mierzonego dochodami • Ubóstwo przestało spadać w MENiepo 1985 roku: stopa ubóstwa utrzymywała się na poziomie 20-25% przez całą dekadę lat dziewięćdziesiątych • Jest to zgodne z widocznym brakiem zmian w zakresie wzrostu i nierówności • Spadek poziomu ubóstwa w MENie był mniejszy niż wszędzie indziej na świecie, poza Afryką równikową (na południe od Sahary)

11. Trendy ubóstwa po 1985 roku

12. Porównawcza analiza trendów po 1985 roku

13. Wskaźniki rozwoju społecznego: co się wydarzyło? • Nagła i szybka poprawa miała miejsce jeśli chodzi o wskaźniki rozwoju w zakresie edukacji i zdrowia; • Pytanie: jak istotna była ta poprawa, relatywnie rzecz biorąc? • Pytanie: czy ta poprawa była wynikiem większej efektywności czy tez większych wydatków?

14. Wybór krajów porównywanych z MENą • Zestaw krajów porównywanych zawiera 32 kraje, których dochód na głowę mieszkańca (w sensie PPP, czyli tej samej siły nabywczej) był w tym samym zakresie co 10 krajów MENA w 1980 roku • Kraje te są głównie z Ameryki Łacińskiej i Azji Wschodniej • Średni dochód tych 32 krajów w 1980 roku to $11.29 na mieszkańca na dzień

15. Porównanie trendów wzrostu

16. Porównanie trendów w zakresie wykształcenia: lata edukacji na 1 mieszkańca

17. Analiza porównwacza trendów: śmiertelność dzieci

18. Hipoteza: co decyduje o wyniku? • PKB na mieszkańca na początku; • Początkowy poziom wskaźnika • Zmiana wskaźnika 1980-2000 • Średni poziom wydatków na głowę mieszkańca w okresie 1980-2000 (używając wydatków na edukację jako przybliżenia)

19. Wyniki z wzięciem pod uwagę głównych determinantów: skolaryzacja na poziomie szkoły średniej

20. Wyniki z wzięciem pod uwagę głównych determinantów: śmiertelność dzieci

21. Wyniki z wzięciem pod uwagę głównych determinantów: uczestnictwo kobiet w sile roboczej

22. Postęp został osiągnięty pomimo spadku wydatków na cele społeczne (szkolnictwo)

23. Uwagi na temat rozwoju społecznego MENy w okresie 1980-2000 • Postęp wyższy od oczekiwanego obserwowany we wszystkich dziedzinach związanych z kapitałem ludzkim • Postęp ten umożliwił wyższy wzrost gospodarczy i niższe ubóstwo niż miałoby to miejsce w przeciwnym wypadku • Postęp ten był w części związany z wzrostem efektywności dostarczania usług społecznych • Ograniczono również subsydiowanie żywności, aczkolwiek zapszepaszczono szanse na szybszy postęp w tej dziedzinie • Stopa uczestnictwa kobiet w sile roboczej była niska: mogło to być czynnikiem spowalniającym wzrost gospodarczy

24. Główne elementy zmieniającego się paradygmatu wzrostu • Elementy zasadnicze • zwiększenie roli sektora prywatnego • Zwiększenie otwartości w handlu międzynarodowym • dywersyfikacja gospodarek w kierunku odchodzenia od dominującej roli ropy naftowej i energii • Elementy pomocnicze • Potrzeba dyscypliny fiskalnej, w tym redukcji subsydiów do energii i żywności • Potrzeba zakończenia działalności niektórych niekonkurencyjnych przedsiębiorstw produkujących dzięki subsydiom w celu substytucji importu

25. Niektóre niekorzystne konsekwencje zmieniającego się paradygmatu wzrostu • Utrata miejsc pracy w przedsiębiorstwach produkujących w celu substytucji importu, przynajmniej w krótkim czasie • Utrata dochodów niektórych producentów subsydiowanej żywności • Utrata dochodów części beneficjentów subsydiów do energii i żywności (np. w Egipcie 11 procent ludności znalazłoby się poniżej linii ubóstwa po natychmiastowym wycofaniu subsydiów bez żadnego mechanizmu osłonowego) • Większa szybkość zmian: więcej nowych przedsiębiorstw powstających i kończących działalność, wiecej stanowisk pracy tworzonych i niszczonych • Większa nierówność?

26. Konsekwencje dla modelu polityki społecznej • Potrzeba kontynuacji inwestowania w kapitał ludzki, aby poprawić zdolność radzenia sobie ze zmianami i konkurencją; potrzeba kontynuacji poprawy efektywności wydatków społecznych • Potrzeba poprawy funkcjonowania rynku pracy tak, aby mógł on zaabsorbować tracących pracę (bez gwarancji zatrudnienia explicite) • Wzmocnienie systemu zabezpieczenia społecznego aby pomóc biednym i tym, których dotkną gwałtowne straty dochodow... najlepiej uczynić to przez lepsze adresowanie transferów pieniężnych i innej pomocy • Potrzeba poprawy jakości statystyki społecznej, w celu użycia jej w działaniach przeciwko ubóstwu

27. Ale, najważniejsze.... • Kontynuacja polityki gospodarczej w kierunku wzmocnienia roli prywatnego sektora i roli rynku...przy równoczesnej budowie odpowiednich mechanizmów osłonowych