Vertaal de Latijnse tekst in correct Nederlands.

1. Schrijf op een taakblad deze opgave over. Dan hoef je niet meer naar deze dia terug.Ook als je met twee samenwerkt, dien je elk ‘n taak in. Geef die taak OP ‘T EIND VAN DE LES af aan je leerkracht. OPGAVE Vertaal de Latijnse tekst in correct Nederlands. Vergelijk je vertaling met ‘n vertaling die je op scherm krijgt en verbeter je eigen vertaling (in ‘n andere kleur!) Celsus: medisch advies Voor het vocabularium bij de tekst: zie handboek Claviculae3 p.53.Raadpleeg ClaviculaeBasisvocabularium voor de andere woorden.

2. tekstvoorbereiding Per muisklik krijg je een hint te zien; bij volgende klik het antwoord.Antwoord eerst zelf voor je nogmaals klikt voor het antwoord. Tekstvoorbereidingachterhaal de betekenis van deze 8 woorden medicus Hint: beroepsnaam geneesheer varius Hint: denk aan een Nederlandse afleiding gevariëerd saepius Hint: comparatief van het bijwoord saepe vaker navigare Hint: denk aan een nederlandse of franse afleiding varen firmare Hint: verwant met een adjectief versterken frigidus Hint: verwant met een substantief koud neglegere Hint: denk aan een franse afleiding verwaarlozen retrahere Hint: let op de samenstelling terugtrekken terug: verder:

3. sanus egere + abl. = nodig hebben. welke zijn die abl.? Per muisklik krijg je een vraag te zien; bij volgende klik het antwoord.Antwoord eerst zelf voor je nogmaals klikt voor het antwoord. Sanus homo debet neque medico neque aliptâ egere. Hunc oportet varium habere vitae genus: modo ruri esse, modo in urbe, saepiusque in agro; navigare, venari, quiescere interdum, sed frequentius se exercere. medico en aliptâ debet (‘moet’) is je pv. En wat is onderwerp? Bij welk substantief hoort varium? sanus homo bij genus l.v. v habere op wie doelt die hunc? Welke constructie verwacht je bij oportet? functie van genus? Wat betekent modo… modo? nu eens… dan weer ‘n dat-zin, nl. infinitiefzin Comparatief van bijwoord saepe; dus de betekenis is …? Functie van hunc? sanus homo vaker ond. v. infinitiefzin Welke vorm is dit van frequens (‘veelvuldig’)? hoe vertaal je se exercere hier best? ‘zich oefenen,’ dwz. ‘in beweging zijn’ terug: vertaling: Comparatief vh bijwoord: ‘vaker’

4. vert Verbeter je eigen voorstel (in een andere kleur!) VERTALING Een gezond mens moet geen arts of masseur raadplegen. Het is nodig dat hij er een gevariëerde levenswijze op nahoudt: nu eens buiten, dan in de stad, maar meest erbuiten. Hij moet varen, jagen, soms rusten maar nogal dikwijls lichaamsoefening hebben. VERTALING Klik hier voor de vertaling, nadat je zelf een voorstel op papier hebt gezet! Bedenk: wie antwoorden en vertaling bekijkt vooraleer zelf een voorstel op papier te zetten, heeft veel weg van een slappe vod zonder ruggengraat. Misschien best eens informeren voor een jeugdpensioen. Terug naar de Latijnse zin: Tekstvervolg:

5. siquidem wat is onderwerp van hebetat ? Per muisklik krijg je een vraag te zien; bij volgende klik het antwoord.Antwoord eerst zelf voor je nogmaals klikt voor het antwoord. Siquidem ignavia corpus hebetat, labor firmat, illa maturam senectutem, hic longam adulescentiam reddit. ignavia siquidem betekent ‘omdat’; leidt dit een hoofdzin of een bijzin in? Functie v corpus? l.v. Wat is onderwerp van firmat? ‘n bijzin natuurlijk labor Functie van maturam senectutem? En welke pv. moet hier bijgedacht? l.v. reddit (‘verschaft’) Wat is onderwerp van deze reddit? Waarnaar verwijst illa? Waarnaar verwijst hic? hic Functie van longam adulescentiam? ignavia labor l.v. van reddit En welke functie heeft die illa? terug: vertaling: onderwerp

6. vert Verbeter je eigen voorstel (in een andere kleur!) VERTALING Aangezien luiheid het lichaam afstompt en arbeid het lichaam sterkt, maakt luiheid vroegtijdig oud, en houdt arbeid ons jong. VERTALING Klik hier voor de vertaling, nadat je zelf een voorstel op papier hebt gezet! Bedenk: wie antwoorden en vertaling bekijkt vooraleer zelf een voorstel op papier te zetten, heeft veel weg van een slappe vod zonder ruggengraat. Misschien best eens informeren voor een jeugdpensioen. Terug naar de Latijnse zin: Tekstvervolg:

7. prodest uti + abl. = gebruiken; waar vind je die abl.? eo verwijst naar convivio abl. na vz Per muisklik krijg je een vraag te zien; bij volgende klik het antwoord.Antwoord eerst zelf voor je nogmaals klikt voor het antwoord. Wat betekent prodest? En welke onderwerpen heeft deze pv? balineo (‘bad’) & aquis frigidis (‘koud water’) ungi is reflexief passief. Hoe vertaal je dat? ‘het is voordelig’; ond. zijn alle infinitieven hieronder Prodest etiam: interdum balineo, interdum aquis frigidis uti; modo ungi, modo id ipsum neglegere; nullum genus cibi fugere, quo populus utitur; interdum in convivio esse, interdum ab eo se retrahere; modo plus iusto, modo non amplius adsumere; bis die potius quam semel cibum capere. zich (laten) zalven Ipse (zelf) benadrukt hier id. Hoe vertaal je dat id ipsum best? ‘dit precies’ Welke abl. hoort hier bij uti? ‘t betrekk. vnw. quo Waarnaar verwijst die eo? En waarom is eo ablatief? nu eens… comparatief v bijwoord v amplusnon amplius (iusto): ‘niet meer dan nodig’ welke vorm v amplus (‘veel’)? dan weer… Welk quam? terug: vertaling: quam na comp.: ‘dan’ Waarom is die ablatief? die: BWB v tijd

8. vert Verbeter je eigen voorstel (in een andere kleur!) VERTALING Het is nuttig af en toe te baden en koud water te gebruiken, zich nu eens te laten zalven, dan weer precies dat (zalven) achterwege te laten. Geen enkele soort voedsel dat gewone mensen tot zich nemen, moet men vermijden. Men kan deelnemen aan een feestmaal, dan weer ervan afzien; nu eens meer dan nodig tot zich nemen, dan weer niet; men neemt beter tweemaal een maaltijd per dag dan eenmaal. VERTALING Klik hier voor de vertaling, nadat je zelf een voorstel op papier hebt gezet! Bedenk: wie antwoorden en vertaling bekijkt vooraleer zelf een voorstel op papier te zetten, heeft veel weg van een slappe vod zonder ruggengraat. Misschien best eens informeren voor een jeugdpensioen. Terug naar de Latijnse zin: Tekstvervolg:

9. haec spookje Per muisklik krijg je een vraag te zien; bij volgende klik het antwoord.Antwoord eerst zelf voor je nogmaals klikt voor het antwoord. Haec firmis servanda sunt. Welke vorm is dit van hic, haec, hoc? En welke is de functie? Hoe omschrijf je zo’n gerundivum als Ndgezegde? nom. o. mv. van hic (deze);(zelfstandig gebruikt als) onderwerp Welke vorm is dit van het hier zelfstandig gebruikte firmus, a, um (gezond)? En welke is de functie? Een koppelwerkwoord als pv! Wat is het Ndgezegde? En wat het onderwerp? vervang ‘zijn moetende’ door ‘moeten’i.c. (die dingen, nl. die voorschriften) moeten behouden (nl. nageleefd) worden ond. Is haec; Ndgez. Is servanda terug: vertaling: datief v hand. pers. bij gerundivum

10. vert Verbeter je eigen voorstel (in een andere kleur!) VERTALING Deze raadgevingen moeten in acht genomen worden door gezonde mensen. Weetjes Terug: Dien nu je (verbeterde!) taak in bij kvd VERTALING Klik hier voor de vertaling, nadat je zelf een voorstel op papier hebt gezet! Bedenk: wie antwoorden en vertaling bekijkt vooraleer zelf een voorstel op papier te zetten, heeft veel weg van een slappe vod zonder ruggengraat. Misschien best eens informeren voor een jeugdpensioen.

11. weetjes dokter Hippo nogmaals dokter Hippo adviezen van Cato homeopathie? geneeskunde op het net terug:

12. hippo Bij longziektes schudde Hippocrates de patiënt door elkaar en luisterde dan naar het geklots van binnen. Die goeie ouwe dokter Hippo was ook een beetje een zeurkous. Hij klaagde: ‘Als het slechter gaat met een patiënt, of als hij doodgaat… krijgt de dokter altijd de schuld! Misschien was hij zo chagrijnig omdat hij soms vieze karweitjes moest doen. Hij nam bijvoorbeeld beetjes van… …en onderzocht die dan. Maar hij kon ze niet, zoals moderne dokters dat doen, in een laboratorium testen en onderzoeken. Hoe deed hij dat dan? Wát is het juiste antwoord? Hij… kotssnotoorsmeer piestranenontstoken wonden keuze 1: keek naar de kleurkeuze 2: kookte het spul met rabarbersapkeuze 3: proefde ervan Antwoord Uit: T. Deary, Die gave Grieken terug: via deze ikoon

13. antw Antwoord: de dokter óf de patiënt moest het monster proeven. Uit: T. Deary, Die gave Grieken terug: via deze ikoon

14. hippo Enkele uitspraken van Hippocrates: Wie honger heeft, moet liever niet werken. Het drinken van wijn stilt ook de honger. Iets-minder-voedzaam, maar lekker eten is te verkiezen boven eten, dat meer voedzaam, maar niet zo aantrekkelijk is. Niezen neemt de hik weg. Na een slag op het hoofd zijn verdoving en verwardheid ernstige symptomen. Een vrouw kan nooit beide handen even goed gebruiken. Uit: T. Deary, Die gave Grieken terug: via deze ikoon

15. cato Je wil dat je baby blijft leven? Dan heeft de Romeinse schrijver Cato een paar nuttige adviezen: baby’s moesten gewassen worden in de warme urine van een volwassene die kool had gegeten. Als een kind slecht sliep, raadde hij aan om geitenkeutels in de luier te doen. uit: T. Deary, Die rare Romeinen terug: via deze ikoon

16. homeopathie De leer van de humores, de lichaamssappen, huldigde onder meer het principe dat kwalen moeten worden bestreden met hun tegenovergestelde: heeft een patiënt het warm, dan moeten verkoelende middelen worden aangewend enzovoort. Na de Renaissance is hiervoor een kreupele, maar goed bekkende Latijnse formule bedacht: contraria contrariis curentur (‘men dient het tegenovergestelde met het tegenovergestelde te genezen’) . In 1796 formuleerde Hahnemann een nieuw medisch principe, dat hij later homeopathie zou noemen. Dit kwam erop neer dat zieken moeten worden behandeld met middelen – maar dan sterk verdund – die bij gezonde personen zoveel mogelijk dezelfde symptomen opwekken die zich bij de zieken voordoen. Simpel gezegd: koorts kan worden bestreden met een zeer lichte dosis van een stof die bij een gezond persoon juist koorts opwekt. Men noemt dit, met een formulering die in enigszins ander verband al in de 17e eeuw is gesignaleerd: similia similibus curentur (‘men dient het gelijksoortige met het gelijksoortige te genezen’. Vandaar ook homeopathie, uit Grieks homoios (‘gelijksoortig’) en pathos (‘ziekte’). terug: via deze ikoon

17. internet Twee internetadressen met betrekking tot de antieke geneeskunde: http://www.klascement.net/kt/beelden/daglevenstadmedicmenu.html (in het Nederlands!) terug: via deze ikoon