Seksualiteit: Voor het bespreken de spreekkamer uit?

1. Seksualiteit: Voor het bespreken de spreekkamer uit? Tialda Hoekstra, Tiny Jaarsma, Margriet Couperus Gefinancierd door de Nederlandse Hartstichting

2. Presentatie • Achtergrond • Vraagstelling • Methode • Resultaten • Conclusie • Implicaties

3. Uitspraken van hulpverleners • Moet je niet over beginnen • Ik ga niet in die relatie zitten stoken • Heb ik geen tijd voor in 10 minuten poli • Valt best mee • Ik weet al die antwoorden niet • Ligt niet op mijn terrein • Willen mensen het toch niet met mij over hebben

4. Foto van: Timeless love

5. Achtergrond (1) Seksualiteit en CVA: • Afname in seksuele activiteiten • Oorzaken vooraf aan CVA • Comorbiditeiten als hypertensie en diabetes • Oorzaken als direct gevolg van CVA

6. Achtergrond (2) Seksualiteit na CVA wordt beïnvloed door: 1. Psychosociale factoren: • Depressie • Angst voor een nieuw CVA • Faalangst • Verlies van zelfvertrouwen • Verandering van rolpatronen in de relatie Duits 2009, Visser-Meily & Farenhorst 2008, Visser-Meily 2005

7. Achtergrond (3) 2. Fysieke factoren: • Afgenomen libido • Erectie problemen • Problemen met orgasme • Lichamelijke klachten / uitvalsverschijnselen Jung 2008, Yaman 2008

8. Achtergrond (4) 3. Medicatie • SSRI’s • Benzodiazepinen • Anti-epileptica • Bètablokkers

9. Aanleiding Belangrijk om seksualiteit te bespreken: • Overslaan medicatie (verdenking op) bijwerkingen • Angst • Problemen in de relatie • Verminderde kwaliteit van leven

10. Vraagstelling Hoe wordt het onderwerp seksualiteit in de huidige praktijk door hulpverleners besproken met patiënten?

11. Project Nederlandse Hartstichting • Vragenlijsten • Hartfalenpoliklinieken (n=155) • Hartrevalidatiecentra (n=305) • CVA revalidatiecentra (n=87)

12. Project Nederlandse Hartstichting • Vragenlijsten • Hartfalenpoliklinieken (n=155) • Hartrevalidatiecentra (n=305) • CVA revalidatiecentra (n=87)

13. Methode (1) Gestructureerde vragenlijst over de huidige praktijk: • Bespreken van seksuele activiteiten • Verantwoordelijkheid voor het bespreken • Ervaren kennis niveau • Ervaren barrières in het bespreken • Behoefte aan ondersteunend materiaal

14. Methode (2) 5 Vragenlijsten naar 34 CVA revalidatiecentra Binnen 2 weken terugsturen Telefonische herinnering Doel: uit ieder centrum minimaal 1 lijst terug

15. Resultaten (1) Respons CVA revalidatie centra: Verstuurd Terug % Centra 34 31 91 Vragenlijsten 170 87 51

16. CVA hulpverleners (n=87)

17. CVA hulpverleners (n=87)

18. Resultaten bespreken in de praktijk (1) In welke mate vinden er in uw centrum de volgende activiteiten plaats:

19. Resultaten bespreken in de praktijk (2) • Met hoeveel % van uw patiënten heeft u hun seksuele gezondheid besproken? 13% van de hulpverleners bespreekt het met meer dan de helft van zijn/haar patiënten • Bij hoeveel % van uw patiënten heeft u aangeboden om over hun zorgen betreffende seksualiteit te spreken? 18% van de hulpverleners heeft dit bij meer dan de helft van zijn/haar patiënten aangeboden

20. Resultaten verantwoordelijkheid (1) • Hulpverleners, zoals u, hebben de verantwoordelijkheid om seksualiteit met hun patiënten te bespreken: 76% mee eens • Hoe vaak moeten hulpverleners bij hun patiënten aangeven dat de mogelijkheid bestaat om seksualiteit te bespreken? 78% meestal / altijd

21. Resultaten verantwoordelijkheid (2) • Er is iemand verantwoordelijk (57%)

22. Resultaten verantwoordelijkheid (3)

23. Bespreken met patiënten (1)

24. Bespreken met patiënten (2) • Effecten van medicatie • Uitgerust zijn • Comfortabele setting • Wanneer activiteiten herstarten

25. Resultaten barrières (1) Welke redenen weerhouden u om seksualiteit met uw patiënten te bespreken: • Geen insteek of aanleiding hebben (43%) • Redenen gerelateerd aan taal en etniciteit (40%) • Redenen gerelateerd aan cultuur en religie (39%) • Onvoldoende kennis (38%) • Onvoldoende training (37%) • Patiënt begint er zelf niet over (36%)

26. Resultaten barrières (2) Welke redenen weerhouden u om seksualiteit met uw patiënten te bespreken: • Het geslacht van de patiënt (2%) • Ik zou het zelf ook niet prettig vinden (8%) • Leeftijdsverschil met de patiënt (9%) • Onvoldoende tijd (11%) • Gevoel van schaamte (12%) • Bang om de patiënt te beledigen (14%)

27. Resultaten kennis • 79% kennis vergroten • 86% feitelijke kennis • 57% gesprekstechnieken

28. Resultaten informatiemateriaal • 17% maakt gebruik van informatiemateriaal • Folders / brochures • 77% heeft behoefte aan informatiemateriaal • Folders / brochures • Website

29. Resultaten wel versus geen cursus (1) p=.082 p=.039

30. Resultaten wel versus geen cursus (2) p=0.037 p=.065 p=.028 p=.065

31. Conclusie (1) • Hulpverleners voelen zich verantwoordelijk • 13% bespreekt het met >50% van de patiënten

32. Conclusie (2) • Barrières liggen bij: • Hulpverlener • Patiënt • Behoefte aan: • Kennis / scholing • Informatiemateriaal

33. Conclusie (3) • Hulpverleners die een cursus hebben gevolgd hebben: • Geven vaker voorlichting • Bieden vaker aan om seksualiteit te bespreken • Voelen zich meer op hun gemak

34. Implicaties voor de praktijk • Medicatie ‘Bent u op de hoogte van de bijwerkingen van uw medicatie? Zo kunt u van bètablokkers bijvoorbeeld koude handen en voeten krijgen, maar ook problemen met uw potentie. Herkent u dit?’

35. Implicaties voor de praktijk • Kwaliteit van leven ‘Als het gaat om kwaliteit van leven, is seksualiteit een belangrijk thema. Zullen we daar eens over praten?...’ • Vragen rondom de aandoening ‘Ik hoor vaak dat CVA patiënten vragen hebben over seksualiteit, ik kan me voorstellen dat dit bij u ook speelt. Welke vragen heeft u?’

36. Informatiemateriaal Folder binnenkort: ‘Intimiteit en seksualiteit na een beroerte’ Website www.hartenvaatgroep.nl/informatiemateriaal

37. Begeleidingscommissie J.M.A Visser-Meily P. Rabsztyn K. Kanselaar R. Schouten C.C. Tuijnman-Raasveld H.E. de Groot W.J.S. Louridtz P. Ninaber

38. Bedankt! Alle hulpverleners die de vragenlijst hebben ingevuld en teruggestuurd! E-mail: t.hoekstra@thorax.umcg.nl www.hartenvaatgroep.nl/informatiemateriaal