Dr hab. inż. Janusz Mikuła

1. Najlepsze dostępne techniki (BAT) w świetle ustawy Prawo ochrony środowiska oraz dyrektywy 96/61/WE (IPPC) Dr hab. inż. Janusz Mikuła

2. Podstawowe definicje - najlepsza dostępna technika (1) • Najlepsza dostępna technika (BAT) to najbardziej efektywny oraz zaawansowany poziom rozwoju technologii i metod prowadzenia danej działalności, wykorzystywany jako podstawa ustalania granicznych wielkości emisyjnych, mających na celu eliminowanie emisji lub, jeżeli nie jest to praktycznie możliwe, ograniczanie emisji i wpływu na środowisko jako całość, z tym że pojęcie:

3. Podstawowe definicje - najlepsza dostępna technika (2) a) “technika” oznacza zarówno stosowaną technologię, jak i sposób, w jaki dana instalacja jest projektowana, wykonywana, eksploatowana oraz likwidowana, b) “dostępne techniki” oznacza techniki o takim stopniu rozwoju, który umożliwia ich praktyczne zastosowanie w danej dziedzinie przemysłu, z uwzględnieniem warunków ekonomicznych i technicznych oraz rachunku kosztów inwestycyjnych i korzyści dla środowiska, a które to techniki prowadzący daną działalność może uzyskać, c) “najlepsza technika” oznacza najbardziej efektywną technikę w osiąganiu wysokiego ogólnego poziomu ochrony środowiska jako całości

4. Podstawowe definicje • Standardy emisyjne - dopuszczalne wielkości emisji • Graniczne wielkości emisyjne - dodatkowe standardy emisyjne, ustalane dla instalacji wymagających pozwolenia zintegrowanego • Próg tolerancji - ustalona wielkość, o którą do wskazanego czasu mogą być przekraczane graniczne wielkości emisyjne

5. Podstawowe definicje Minimalne wymagania wynikające z najlepszej dostępnej techniki - cd.: • wymagania dotyczące materiałochłonności i energochłonności; • inne niezbędne wymagania techniczne. Minimalne wymagania wynikające z najlepszej dostępnej techniki będą określane w drodze rozporządzeń Ministra Środowiska.

6. Graniczne wielkości emisji Graniczne wielkości emisji nie mogą być wyższe od standardów emisyjnych, jeżeli takowe zostały ustanowione. Odstępstwa do granicznych wartości emisji są dopuszczalne jedynie w granicach ustanowionych prawem progów tolerancji, pod warunkiem, że: - będzie się to odbywać z korzyścią dla środowiska jako całości, - dotrzymywane będą standardy jakości środowiska. Jednocześnie ustawa wymaga w stosunku do wszystkich rodzajów instalacji, aby wielkość dopuszczalnej emisji nie była wyższa niż wynikająca z ich prawidłowej eksploatacji.

7. Graniczne wielkości emisji Graniczne wielkości emisji mogą być określane: • w przypadku gazów lub pyłów wprowadzanych do powietrza jako: * stężenie gazów lub pyłów w gazach odlotowych, lub * masa gazów lub pyłów wprowadzana w określonym czasie, * stosunek masy gazów lub pyłów do jednostki wykorzystywanego surowca, materiału, paliwa lub powstającego produktu, • w przypadku wytwarzania odpadów jako: * stosunek jednostki objętości albo masy powstających odpadów w stosunku do jednostki wykorzystywanego surowca, materiału, paliwa lub powstającego produktu,

8. Graniczne wielkości emisji • w przypadku emisji hałasu jako: * poziom mocy akustycznej instalacji, • w przypadku odprowadzania ścieków: * masa substancji w ściekach przypadająca na jednostkę masy wykorzystywanego surowca, materiału, paliwa lub powstającego produktu, * stężenie substancji w ściekach, * masa substancji w ściekach wprowadzona w określonym czasie, * temperatura ścieków,

9. Graniczne wielkości emisji - w przypadku wytwarzania pól elektromagnetycznych, jako: * napięcie znamionowe linii i stacji elektroenergetycznych, * maksymalna równoważna moc promieniowania dla instalacji emitujących pole elektromagnetyczne o częstotliwościach od 0,3 MHz do 300 000 MHz.

10. Najlepsza dostępna technika - wymagania Najlepsza dostępna technika powinna spełniać wymagania, przy których określaniu uwzględnia się jednocześnie: • rachunek kosztów i korzyści • czas niezbędny do wdrożenia najlepszych dostępnych technik dla danego rodzaju instalacji • zapobieganie zagrożeniom dla środowiska powodowanym przez emisje lub ich ograniczanie do minimum • podjecie środków zapobiegających poważnym awariom przemysłowym lub zmniejszających do minimum powodowane przez nie zagrożenia dla środowiska

11. Zakres obowiązywania • Wymagania ochrony środowiska wynikające z najlepszej dostępnej techniki powinny spełniać instalacje wymagające pozwolenia zintegrowanego • Wykaz rodzajów instalacji wymagających pozwolenia zintegrowanego określa Minister Środowiska w drodze rozporządzenia

12. Wykaz rodzajów instalacji 1. W przemyśle energetycznym do spalania paliw o mocy nominalnej ponad 50 MWt; 2. W hutnictwie i przemyśle metalurgicznym: 2.1 do prażenia lub spiekania rud metali w tym rudy siarczkowej, 2.2 do pierwotnego i wtórnego wytopu surówki żelazalub stali surowej, w tym do ciągłego odlewania stali, o wydajności ponad 2,5 tony na godzinę, 2.3 do obróbki metali żelaznych: a)  poprzez walcowanie na gorąco o wydajności ponad 20 ton surówki na godzinę, b)  kuźnie z młotami o energii przekraczającej 50 KJ na młot, gdzie stosowana moc cieplna przekracza 20 MW, c)  do nakładania powłok metalowych z wsadem ponad 2 tony surówki na godzinę,

13. Wykaz rodzajów instalacji 2.4 do odlewania metali żelaznych, o wydajności ponad 20 ton na dobę, 2.5 do pierwotnej produkcji metali nieżelaznych z rud metali, koncentratów lub produktów z odzysku w wyniku procesów metalurgicznych, chemicznych lub elektrolitycznych, 2.6 do wtórnego wytopu metali nieżelaznych lub ich stopów, w tym oczyszczania lub przetwarzania metali z odzysku, o wydajności wytopu powyżej 4 ton na dobę dla ołowiu lub kadmu oraz powyżej 20 ton na dobę dla pozostałych metali, 2.7 do powierzchniowej obróbki metali i tworzyw sztucznych z zastosowaniemprocesów elektrolitycznych lub chemicznych, gdzie całkowita objętość zbiorników przekracza 30m3;

14. Wykaz rodzajów instalacji 3. W przemyśle mineralnym: 3.1 do produkcji klinkieru cementowego w piecach obrotowych o wydajności ponad 500 ton na dobę lub wapna w piecach o wydajności ponad 50 ton na dobę, 3.2 do przetwarzania azbestu oraz do wytwarzania lub przetwarzania produktów zawierających azbest, 3.3 do produkcji szkła, w tymwłókna szklanego, o wydajności przetopu ponad 20 ton na dobę,

15. Wykaz rodzajów instalacji 3.4 do wytapiania substancji mineralnych, w tym produkcji włókien mineralnych, o wydajności przetopu ponad 20 ton na dobę, 3.5 do produkcji wyrobów ceramicznych za pomocą wypalania o wydajności ponad 75 ton na dobę lub o pojemności pieca przekraczającej 4 m3 i gęstości ponad 300 kg wyrobu na m3 pieca, 3.6 piece koksownicze;

16. Wykaz rodzajów instalacji 4. W przemyśle chemicznym: 4.1 do wytwarzania, przy zastosowaniu procesów chemicznych, podstawowych produktów lub półproduktów chemii organicznej, 4.2 do wytwarzania, przy zastosowaniu procesów chemicznych, podstawowych produktów lub półproduktów chemii nieorganicznej, 4.3 do wytwarzania, przy zastosowaniu procesów chemicznych,nawozów sztucznych na bazie fosforu, azotu lub potasu,

17. Wykaz rodzajów instalacji 4.4do wytwarzania, przy zastosowaniu procesów chemicznych,środków ochrony roślin lub produktów biobójczych, 4.5 do wytwarzania, przy zastosowaniu procesów chemicznych lub biologicznych, podstawowych produktów farmaceutycznych, 4.6 do wytwarzania, przy zastosowaniu procesów chemicznych,materiałów wybuchowych, 4.7 do rafinacji oleju mineralnego lub gazu, 4.8 do gazyfikacji i upłynniania węgla lub łupka bitumicznego;

18. Wykaz rodzajów instalacji 5. W gospodarce odpadami: 5.1 do odzysku lub unieszkodliwiania, za wyjątkiem składowania, odpadów niebezpiecznych, o wydajności ponad 10 ton na dobę, 5.2 do termicznego przekształcania odpadów komunalnych, o wydajności ponad 3 tony na godzinę, 5.3 do unieszkodliwiania, za wyjątkiem składowania, odpadów innych niż niebezpieczne, o wydajności ponad 50 ton na dobę, 5.4 do składowania odpadów, z wyłączeniem odpadów obojętnych, przyjmujące ponad 10 ton odpadów na dobę lub o całkowitej pojemności ponad 25000 ton;

19. Wykaz rodzajów instalacji 6. Inne: 6.1 do produkcji: a)    masy włóknistej z drewna lub podobnych materiałów włóknistych, b)   papieru lub tektury, o wydajności ponad 20 ton na dobę, 6.2 do czyszczenia, odtłuszczania lub farbowania włókien lub materiałów włókienniczych, o wydajności ponad 10 ton produktów końcowych na dobę, 6.3 do garbowania lub uszlachetniania skór, o wydajności ponad 12 ton produktów końcowych na dobę,

20. Wykaz rodzajów instalacji 6.4 do uboju zwierząt, o wielkości produkcji ponad 50 ton mięsa na dobę, 6.5 do produkcji i przetwórstwa produktów spożywczych: -z surowych produktów pochodzenia zwierzęcego (oprócz mleka) o wydajności produktu końcowego ponad 75 ton na dobę, -     z surowych produktów roślinnych o wydajności produktu końcowego ponad 300 ton na dobę,

21. Wykaz rodzajów instalacji 6.6 do produkcji mleka i wyrobów mleczarskich o mocy przetwórczej ponad 200 ton mleka na dobę, 6.7 do unieszkodliwiania lub odzysku padłych lub ubitych zwierząt oraz odpadowej tkanki zwierzęcej, o wydajności ponad 10 ton na dobę, 6.8 do chowu lub hodowli drobiu lub świń o więcej niż: a) 40 000 stanowisk dla drobiu, b) 2 000 stanowisk dla świń o wadze ponad 30 kg, c) 750 stanowisk dla macior,

22. Wykaz rodzajów instalacji 6.9 do powierzchniowej obróbki substancji, przedmiotów lub produktów z wykorzystaniem rozpuszczalników organicznych, o zużyciu rozpuszczalnika ponad 150 kg na godzinę lub ponad 200 ton rocznie, 6.10 do produkcji węgla lub elektrografitu poprzez spalanie lub grafityzację.

23. Dokumenty referencyjne BAT (BREFs) • Wytyczne BAT dla poszczególnych rodzajów instalacji • Opracowywane przez Techniczne Grupy Robocze, działające przy Europejskim Biurze IPPC w Sewilli • Dokumenty te nie mają rangi aktów prawnych

24. Struktura BREF • Streszczenie • Opis struktury dokumentu • Informacje ogólne • Opis stosowanych procesów produkcyjnych i technik • Aktualny poziom emisji i zużycia zasobów w procesach produkcyjnych • Techniki uwzględnione przy określaniu BAT • Opis Najlepszych Dostępnych Technik • Informacja o postępie naukowo-technicznym • Zalecenia i wnioski • Załączniki

25. Opracowywanie BREFs - podstawowe instytucje • Komisja Europejska • Europejskie Biuro IPPC w Sewilli (EIPPCB) • Techniczne Grupy Robocze • Forum Wymiany Informacji

26. Techniczne Grupy Robocze • Zespoły pracujące przy utworzonym przez Komisję Europejską - Europejskim Biurze IPPC w Sewilli • Zadaniem jest opracowanie dokumentów referencyjnych BAT (BREFs) dla poszczególnych branż przemysłowych objętych Dyrektywą IPPC • W skład Grup wchodzą przedstawiciele Krajów Członkowskich UE i Kandydujących oraz reprezentanci przemysłu

27. Europejskie Biuro IPPC w Sewilli (EIPPCB) • Sekretariat obsługujący pracę Technicznych Grup Roboczych (kwestie techniczne i merytoryczne) • Odpowiada m.in. za koordynację i nadzór nad pracami Technicznych Grup Roboczych, uaktualnianie informacji wprowadzanych do dokumentów referencyjnych i opracowanie ostatecznych projektów BREF

28. Forum Wymiany Informacji • Miejsce wymiany informacji podczas procesu tworzenia BREFs pomiędzy przedstawicielami Komisji, Krajów Członkowskich i przemysłu • Praktyczna realizacja wymagań zapisanych w art. 16 Dyrektywy (wymiana informacji) • Akceptacja BREF przed finalnym zatwierdzeniem przez Komisję Europejską.

29. Opracowane dokumenty referencyjne Do tej pory opracowano BREFs dla następujących branż przemysłowych: • Przemysł cementowo-wapienniczy • Hutnictwo żelaza i stali • Produkcja metali nieżelaznych • Przemysł celulozowo-papierniczy • Przemysł szklarski • Przetwórstwo metali żelaznych

30. Opracowane dokumenty referencyjne - cd. • Przemysł chloro-alkaliczny • Systemy chłodzenia - BREF horyzontalny • Przemysł garbarski • Rafinerie oleju mineralnego i gazu • Wielkotonażowa produkcja związków organicznych • Oczyszczanie ścieków i gazów w sektorze chemicznym - BREF horyzontalny

31. Dokumenty referencyjne - prace w toku Zaawansowane są prace nad kilkunastoma innymi dokumentami BREFs: • Przemysł tekstylny • Systemy monitorowania - BREF horyzontalny • Intensywna hodowla zwierzęca • Przemysł spożywczy i przetwórstwo mleka • Kuźnie i odlewnie

32. Dokumenty referencyjne - prace w toku cd. • Zagospodarowanie odpadów w górnictwie surowców mineralnych • Ubojnie i zakłady utylizacji odpadów pochodzenia zwierzęcego • Spalanie odpadów • Duże obiekty energetycznego spalania • Obróbka powierzchniowa metali

33. Dokumenty referencyjne - prace w toku cd. • Wielkotonażowa produkcja związków nieorganicznych - zw. azotowe, kwasy, nawozy • Emisje związane z masowym składowaniem lub z niebezpiecznymi związkami • Zagadnienia ekonomiczne i ogólne związane z IPPC - BREF horyzontalny • Utylizacja i wykorzystanie odpadów

34. Dokumenty referencyjne - najbliższe prace W najbliższym czasie rozpoczną pracę grupy robocze dla następujących przemysłów: • Wielkotonażowa produkcja związków nieorganicznych - ciała stałe i inne • Ceramika • Obróbka powierzchniowa metali • Obróbka powierzchniowa z wykorzystaniem rozpuszczalników

35. Polskie BREFy • Unijne dokumenty referencyjne nie są dokumentami wiążącymi dla polskich organów wydających pozwolenia zintegrowane • Rozporządzenia Ministra Środowiska w sprawie minimalnych wymagań wynikających z najlepszej dostępnej techniki • Tłumaczenia unijnych dokumentów referencyjnych

36. Zadania do realizacji • Utworzenie Krajowego Centrum BAT • Stworzenie sieci polskich branżowych Technicznych Grup Roboczych • Aktywne włączenie się w merytoryczne prace Biura IPPC w Sewilli - wpływ na treść i kształt dokumentów referencyjnych

37. Analiza wymagań Najlepszej Dostępnej Techniki • Czy technologia zastosowana w danej instalacji nie jest zakazana przez odnośne dokumenty referencyjne? • Jeżeli dokumenty referencyjne sugerują konieczność docelowego wyeliminowania danej technologii, ale określają sytuacje, kiedy jej wykorzystanie jest dozwolone, to jakie warunki muszą być w takiej sytuacji spełnione i czy dana instalacja spełnia te kryteria? • Jeżeli stosowana technologia odpowiada wymaganiom NDT, to czy wniosek zawiera odniesienie się do wszystkich granicznych wielkości emisji lub innych równoważnych parametrów wskazanych w dokumentach referencyjnych?

38. Analiza wymagań Najlepszej Dostępnej Techniki 4. Czy prowadzący instalację rozważył możliwość zastąpienia stosowanych surowców i materiałów ich substytutami, mniej groźniejszymi dla środowiska oraz zdrowia i życia ludzi? 5. Czy prowadzący instalacje rozumie i stosuje w praktyce zasadę trzech priorytetów – zapobieganie – ograniczanie – minimalizowanie i unieszkodliwianie – i jak to przedstawił we wniosku? 6. Czy proponowane/stosowane przez wnioskodawcę metody ograniczania oddziaływań na środowisko nie powodują nadmiernego obciążenia jednego komponentu środowiska, w celu ochrony drugiego? (czy dokonano zbilansowania wszystkich emisji i wskazania tych, które powstają w wyniku zastosowania odpowiednich metod ochrony środowiska?)

39. Analiza wymagań Najlepszej Dostępnej Techniki 7. Czy standardy jakości środowiska w zakresie odpowiadającym charakterystyce emisji nie są naruszone poza terenem, do którego prowadzący ma tytuł prawny i w jaki sposób można to zweryfikować? 8. Czy gospodarka energetyczna prowadzona na obiekcie jest racjonalna, a w szczególności, czy nakłady energetyczne na ograniczenie emisji do środowiska nie powodują przekraczającego uzyskane efekty wzrosty emisji w innym miejscu? 9. Czy ryzyko wystąpienia awarii przemysłowej zostało przeanalizowane i sprowadzone do racjonalnego minimum? Jakie środki w tym celu zastosowano?

40. Analiza wymagań Najlepszej Dostępnej Techniki 10. Czy i w jaki sposób wnioskujący jest w stanie sprawować kontrolę nad pracą instalacji w warunkach odbiegających od normalnych? 11. Czy wnioskujący ma koncepcję i odpowiednie środki finansowe i techniczne dla likwidacji instalacji po zakończeniu jej eksploatacji? Określenie, co uznaje się za BAT dla konkretnej branży nie jesttożsame z ustaleniem wymagań BAT dla konkretnego obiektu.

41. Analiza wymagań Najlepszej Dostępnej Techniki Ustalenie konkretnych warunków emisyjnych i eksploatacyjnych w pozwoleniu zintegrowanym powinno być każdorazowo wynikiem procesu oceny, w której bierze się pod uwagę wiele czynników: • Koszty ewentualnej modernizacji lub wdrożenia usprawnień technologii, • Sytuację ekonomiczną zakładu, • Lokalne warunki środowiska, • Porównanie z innymi zakładami danej branży, • Odniesienie do warunków referencyjnych itp..

42. Analiza wymagań Najlepszej Dostępnej Techniki Nie wydaje się możliwe w każdym z wydawanych pozwoleń forsowanie tych wielkości emisyjnych, które są już faktycznie lub teoretycznie osiągane przez najlepsze instalacje uruchomione w ostatnim czasie, czy to w Polsce, czy w Europie. Mogłoby to prowadzić do konieczności zamykania szeregu zakładów, nawet w przypadkach, gdy ich oddziaływanie na środowisko mieści się w granicach określonych prawem i nie powoduje istotnej zmiany standardów jakości elementów środowiska poddanych oddziaływaniu.

43. Analiza wymagań Najlepszej Dostępnej Techniki Określenie, jakie rozwiązania techniczne i organizacyjne odpowiadają – w odniesieniu do poszczególnych przypadków – warunkom BAT wymagać będzie racjonalnego zbilansowania środków jakie trzeba będzie zastosować dla uzyskania wymaganego poziomu ochrony środowiska, wskazania jakie realne i mierzalne korzyści dla środowiska uzyska się poprzez zastosowanie tych środków, a także zapewnienia, że nie spowodują one przekroczenia optymalnego obciążenia produkcji kosztami działań ochronnych. Nie bez znaczenia będą również rodzaje wykorzystywanych surowców, czy wymagania jakościowe produktu końcowego.

44. Kontakt, informacje • Adres internetowy Biura IPPC w Sewilli www. eippcb.jrc.es