POLSKIE PROCEDURY SĄDOWE

1. POLSKIE PROCEDURY SĄDOWE Dr Anna Konert

2. Projekt : „Odpowiedź na wyzwania gospodarki opartej na wiedzy: nowy program nauczania na WSHiP”. Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.

3. POSTĘPOWANIE CYWILNE Postępowanie cywilne w Polsce to postępowanie, w którym rozpatruje się sprawy cywilne. Sprawy cywilne są to sprawy z zakresu prawa cywilnego, rodzinnego i opiekuńczego, prawa pracy, sprawy z zakresu ubezpieczeń społecznych oraz inne sprawy, do których przepisy kodeksu postępowania cywilnego stosuje się z mocy ustaw szczególnych. W literaturze zwraca się uwagę, że sprawy cywilne są definiowane głównie przez charakter stosunku prawnego, z którego dana sprawa wynikła • Sprawy cywilne rozpoznają sądy powszechne (rejonowe, okręgowe i apelacyjne), o ile sprawy te nie należą do właściwości sądów szczególnych, oraz Sąd Najwyższy.Obecnie w Polsce nie ma sądów szczególnych, które rozpoznawałyby sprawy cywilne.

4. RODZAJE POSTĘPOWAŃ • procesowe • nieprocesowe • zabezpieczające • egzekucyjne • w razie zaginięcia lub zniszczenia akt, • o uznanie orzeczeń sądów zagranicznych, • przed sądem polubownym, • upadłościowe - (uregulowane przez ustawę z dnia 28 lutego 2003 r. - prawo upadłościowe i naprawcze • naprawcze (uregulowane przez ustawę z dnia 28 lutego 2003 r. - prawo upadłościowe i naprawcze)

5. POSTĘPOWANIE PROCESOWE • postępowanie zwykłe (art. 15-424 ze znaczkiem 12 k.p.), • postępowanie pojednawcze (art. 184-186 k.p.c) • postępowanie odrębne (art. 425-505 ze znaczkiem 14 k.p.c)w sprawach: - małżeńskich, - ze stosunków między rodzicami a dziećmi, - z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, - o naruszenie posiadania, - gospodarczych, - nakazowe, - upominawcze, - uproszczone.

6. WSZCZĘCIE POSTĘPOWANIA Proces zostaje wszczęty poprzez wniesienie pisma procesowego (pozwu). Od tej zasady istnieje wyjątek - pracownik lub ubezpieczony działając bez adwokata lub radcy prawnego może zgłosić w sądzie właściwym ustnie do protokołu powództwo oraz treść środków odwoławczych i innych pism procesowych. Zawsze są dwie strony: strona czynna (powód) i bierna (pozwany). Przepisy dopuszczają udział osób trzecich (interwencja uboczna, przypozwanie).

7. WSZCZĘCIE POSTĘPOWANIA • POZEW – pismo procesowe – wytoczenie powództwa 2) FORMULARZE - gdy powód będący usługodawcą lub sprzedawcą dochodzi roszczeń wynikających z umów o: • świadczenie usług pocztowych i telekomunikacyjnych, • przewóz osób i bagażu w komunikacji masowej, • dostarczanie energii elektrycznej, gazu i oleju opałowego, • dostarczanie wody i odprowadzanie ścieków, • wywóz nieczystości, • dostarczanie energii cieplnej.

8. ROZPRAWA • Termin rozprawy wyznacza przewodniczący. Jednocześnie z wyznaczeniem pierwszej rozprawy zarządza doręczenie pozwu i stosownie do potrzeby wyznacza sędziego sprawozdawcę. • Pozwany może przed pierwszą rozprawą wnieść odpowiedź na pozew

9. ROZPRAWA c.d. • Rozprawa odbywa się w ten sposób, że po wywołaniu sprawy strony - najpierw powód, a potem pozwany - zgłaszają ustnie swe żądania i wnioski oraz przedstawiają twierdzenia i dowody na ich poparcie. • Strony mogą ponadto wskazywać podstawy prawne swych żądań i wniosków. • Na żądanie prokuratora sąd udziela mu głosu w każdym stanie sprawy. • Każda ze stron obowiązana jest do złożenia oświadczenia co do twierdzeń strony przeciwnej, dotyczących okoliczności faktycznych. • rozprawa obejmuje postępowanie dowodowe i roztrząsanie jego wyników .

10. WYROKI • Wyrok częściowy - może być wydany przez sąd, jeżeli do rozstrzygnięcia nadaje się tylko część żądania lub niektóre z żądań pozwu, • Wyrok wstępny - tylko co do samej zasady, co do spornej zaś wysokości żądania - zarządzić bądź dalszą rozprawę, bądź jej odroczenie • Wyrok końcowy - Jest wydawany, jeżeli wcześniej zapadł wyrok częściowy lub wstępny. W wyroku końcowym wydaje się rozstrzygnięcie o kosztach postępowania. • Wyrok zaoczny - Jeżeli pozwany nie stawił się na posiedzenie wyznaczone na rozprawę albo mimo stawienia się nie bierze udziału w rozprawie

11. POSTĘPOWANIE KARNE uregulowane przepisami prawa zachowania (działalność, czynności) organów państwowych (np.: prokuratury, policji) i innych uczestników procesu (np.: adwokatów, radców prawnych) zmierzająca do: • wykrycia i ustalenia czynu przestępczego i jego sprawcy • osądzenia sprawcy za przestępstwo (wymierzenia mu kary) lub uniewinnienia • wykonania kary i innych środków reakcji karnej

12. STADIA PROCESU KARNEGO - postępowanie przygotowawcze - postępowanie jurysdykcyjne (sądowe) - postępowanie wykonawczo - likwidacyjne

13. PRZESŁANKI PROCESU KARNEGO okoliczności, które decydują o dopuszczalności lub niedopuszczalności procesu

14. pozytywne (dodatnie) -muszą istnieć, żeby postępowanie było dopuszczalne (w chwili wszczęcia i w toku całego procesu) np. wniosek o ściganie, skarga, podsądność ujemne (negatywne) -tzw. przeszkody procesowe, w razie ich wystąpienia nie wszczyna się procesu, a jeżeli ujawniły się lub powstały po jego wszczęciu, wtedy postępowanie umarza się np.: przedawnienie, zawisłość sprawy, prawomocność

15. Podstawowe przesłanki procesowe • czynu nie popełniono albo brak jest danych dostatecznie uzasadniających podejrzenie jego popełnienia • czyn nie zawiera znamion czynu zabronionego albo ustawa stanowi, że sprawca nie popełnia przestępstwa • społeczna szkodliwość czynu jest znikoma • ustawa stanowi, że sprawca nie podlega karze • oskarżony zmarł

16. nastąpiło przedawnienie karalności • postępowanie karne co do tego samego czynu tej samej osoby zostało prawomocnie zakończone lub wcześniej wszczęte toczy się • sprawca nie podlega orzecznictwu polskich sądów karnych • brak skargi uprawnionego oskarżyciela • brak wymaganego zezwolenie na ściganie lub wniosku o ściganie • zachodzi inna okoliczność wyłączająca ściganie

17. Organy procesowe organy prowadzące postępowanie przygotowawcze (dochodzenie lub śledztwo),np.: • prokuratur • Policja • Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego • Centralne Biuro Antykorupcyjne • Straż Graniczna • Straż Leśna • Państwowa Inspekcja Pracy • finansowe organy postępowania karnego • Żandarmeria Wojskowa

18. Strony procesowe • pokrzywdzony (art.49-52 k. p. k) • podejrzany ( art.71 -81 k. p. k)

19. Środki przymusu • zatrzymanie (art. 243-248 k.p.k.) • środki zapobiegawcze (art.249-277 k.p.k.) • poszukiwanie podejrzanego i list gończy (art. 278-280 k.p.k.) • list żelazny (art.281-284 k.p.k.) • kary porządkowe (art.285-290 k.p.k.) • zabezpieczenie majątkowe (art.291 -295 k.p.k.)

20. Środki zapobiegawcze • tymczasowe aresztowanie • poręczenie: • majątkowe • społeczne • osobiste • dozór Policji lub przełożonego wojskowego • zakaz opuszczania kraju • zawieszenie w czynnościach służbowych lub w wykonywaniu zawodu albo nakazania powstrzymywania się od określonej działalności lub od prowadzania określonego rodzaju pojazdów

21. Zakończenie postępowania przygotowawczego • akt oskarżenia • wniosek o warunkowe umorzenie postępowania • wniosek o umorzenie postępowania karnego i zastosowania środków zabezpieczających • umorzenie postępowania

22. POSTĘPOWANIE SĄDOWO-ADMINISTRACYJNE Wszczęcie postępowania : • Zasada: w wyniku wniesienia skargi przez uprawniony podmiot (art. 50 § 1 p.p.s.a.) • Wyjątki: • poprzez złożenie wniosku o wszczęcie postępowania, jeżeli ustawy tak stanowią (art. 63 p.p.s.a.) • z urzędu tylko postępowanie w sprawie odtworzenia zaginionych lub zniszczonych akt (art. 289 § 1 p.p.s.a.)

23. Skarga - Zaskarżalne akty i czynności Art.. 3 p.p.s.a. § 2. Kontrola działalności administracji publicznej przez sądy administracyjne obejmuje orzekanie w sprawach skarg na: 1) decyzje administracyjne; 2) postanowienia wydane w postępowaniu administracyjnym, na które służy zażalenie albo kończące postępowanie, a także na postanowienia rozstrzygające sprawę co do istoty; 3) postanowienia wydane w postępowaniu egzekucyjnym i zabezpieczającym, na które służy zażalenie; 4) inne niż określone w pkt 1-3 akty lub czynności z zakresu administracji publicznej dotyczące uprawnień lub obowiązków wynikających z przepisów prawa; 4a) pisemne interpretacje przepisów prawa podatkowego wydawane w indywidualnych sprawach; 5) akty prawa miejscowego organów jednostek samorządu terytorialnego i terenowych organów administracji rządowej; 6) akty organów jednostek samorządu terytorialnego i ich związków, inne niż określone w pkt 5, podejmowane w sprawach z zakresu administracji publicznej; 7) akty nadzoru nad działalnością organów jednostek samorządu terytorialnego; 8) bezczynność organów w przypadkach określonych w pkt 1-4a. § 3. Sądy administracyjne orzekają także w sprawach, w których przepisy ustaw szczególnych przewidują sądową kontrolę, i stosują środki określone w tych przepisach.

24. Przesłanki dopuszczalności 3 grupy przesłanek: • Podmiotowe • Dot. trybu wnoszenia skargi • Wymogi formalne skargi

25. Przesłanki podmiotowe • Wniesienie skargi przez uprawniony podmiot, posiadający legitymację skargową (art. 50 p.p.s.a.) - każdy, kto ma w tym interes prawny; - prokurator, RPO oraz organizacja społ. w spr. Dot. innych osób jeśli brała udział w post. administr. • Posiadanie zdolności sądowej i procesowej • Umocowanie organu lub osoby upoważnionej, gdy strona nie jest osobą fizyczną

26. Przesłanki dot. trybu wnoszenia • Wniesienie skargi za pośrednictwem organu administracji publicznej • Obowiązek wyczerpania środków zaskarżenia • Wniesienie skargi w terminie • Nieistnienie stanu powagi rzeczy osądzonej • Brak wszczęcia nadzwyczajnego postępowania administracyjnego, mającego na celu usunięcie z obrotu akt lub czynności

27. Wymogi formalne skargi • Skarga musi spełniać wymogi przewidziane dla wszystkich pism strony w postępowaniu (art. 46 p.p.s.a.) • oraz wymogi szczególne przewidziane w art. 57 p.p.s.a.

28. oznaczenie sądu, do którego jest skierowane, • oznaczenie (imię i nazwisko lub nazwę) stron, ich przedstawicieliustawowych i pełnomocników; • oznaczenie miejsca zamieszkania, a w razie jego braku - adresu do doręczeń, lub siedziby stron, ich przedstawicieli ustawowych i pełnomocników • oznaczenie rodzaju pisma („Skarga”) • oznaczenie przedmiotu sprawy • osnowę wniosku lub oświadczenia; • podpis strony albo jej przedstawiciela ustawowego lub pełnomocnika; • wymienienie załączników • pełnomocnictwo, jeżeli pismo wnosi pełnomocnik, który przedtem nie złożył pełnomocnictwa.

29. W skardze dodatkowo wymagane jest: • wskazanie zaskarżonej decyzji, postanowienia, innego aktu lub czynności; • oznaczenie organu, którego działania lub bezczynności skarga dotyczy; • określenie naruszenia prawa lub interesu prawnego.

30. WYROKI • Wyroki sądów I instancji (wsa): • nieprawomocne – kończą postępowanie w sprawie i wiążą sąd, który je wydał, można jednak złożyć skargę kasacyjną • prawomocne – nie ma możliwości wniesienia od nich środków odwoławczych (wskutek uprzedniego ich już odrzucenia lub oddalenia przez NSA lub upływu terminu); 2) Wyroki NSA – zawsze prawomocne

31. WSA • Uwzględnienie skargi • Uchylenie decyzji lub postanowienia w całości albo w części • Stwierdzenie nieważności decyzji lub postanowienia w całości lub w części, jeżeli zachodzą przyczyny z art. 156 Kpa • Stwierdzenie wydania decyzji lub postanowienia z naruszeniem prawa 2) Nieuwzględnienie skargi – oddalenie jej

32. NSA • Wyroki oddalające skargę kasacyjną – powodują uprawomocnienie się wyroku I instancji • Wyroki rewizyjne – wiążą w sprawie • Wyroki kasacyjne – przekazują sprawę do ponownego rozpatrzenia i nakładają obowiązek rozstrzygnięcia sprawy przez wsa

33. Projekt : „Odpowiedź na wyzwania gospodarki opartej na wiedzy: nowy program nauczania na WSHiP”. Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.