Kyoto Protokolu ve Türkiye’ye Etkileri Kireç Sanayicileri Derneği 21.05.2009-İstanbul Canan DERİNÖZ, Çevre Yük. Müh. TÇM

1. Kyoto Protokolu ve Türkiye’ye Etkileri Kireç Sanayicileri Derneği 21.05.2009-İstanbul Canan DERİNÖZ, Çevre Yük. Müh. TÇMB Çevre Danışmanı

2. www.tcma.org.tr

3. Kyoto Protokolu’nun imzası • Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesine Yönelik Kyoto Protokolüne Katılmamızın Uygun Bulunduğuna Dair 5836 sayılı Kanun • 17 Şubat 2009 tarih ve 27144 sayılı Resmi Gazetede yayımlandı • Birleşmiş Milletler’e bilgi verilecek

4. KAPSAM • SERA ETKİSİ İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ • KÜRESEL ANLAŞMALAR • 2008-2012 • DÜNYA – AB - TÜRKİYE • TÜRKİYE’NİN KONUMU - DETAYLAR • SERA GAZLARI • TÜRKİYE • KİREÇ SEKTÖRÜ-ÖRNEK HESAPLAMA • 2012 SONRASI • GELİŞMELER • TÜRKİYE’E ETKİLERİ***

5. SERA ETKİSİ ve İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ

6. Doğal Sera Etkisi Kaynak: İKLİMNET, 2006

7. Sera Gazları • Karbondioksit (CO2) • Metan (CH4) • Nitrous Oksit (N2O) • Hidroflorokarbonlar (HFCs) • Perflorokarbonlar (PFCs) • Sülfür heksaflorur (SF6)

8. küresel ısınma “sera etkisi” SERA gazlarındaki artış iklim değişikliği potansiyeli Küresel Isınma

9. Küresel Isınma Yeryüzü Sıcaklık Artışındaki Değişimler (1000-2100 yılları) 1990 yılına göre sıcaklık değişimi °C Bilimsel analiz verileri Ölçümler Projeksiyon Kaynak: IPCC, 2007

10. Küresel Isınma Atmosferik CO2 Değerleri (Geçmiş-Gelecek) Ölçüm Buzul Analizleri Projeksiyon Kaynak: IPCC, 2007

11. Buzul Analizleri-Ölçümler • Ölçümler- en fazla 150 yıl öncesinde başlamıştır • 1850 öncesi veriler bilimsel analizler ile hesaplanmıştır • Bilimsel analizler: • ağaçların halkaları, mercan kayalıkları, okyanus ve göl dibi çamurları • mağara kalıntıları, derin buzullar, buz dağları • buz dağları Ölçümler- en fazla 150 yıl öncesinde başlamıştır Bilim dünyası2000 yıllık verilerdeki belirsizlikleri tartışmaktadır

12. İklim Modelleri • İyimser Durum: • Sera gazları şu anki seviyede (400 ppm civarı) • 2050 yılı sonunda 2°C’lik bir ısınma ihtimali • En kötü durum: • Sera gazları şu ankine göre % 250 artar ise (750 ppm aşar ise) • 2050 yılı sonunda 3-10 °C arasında ısınma kuraklık, deniz seviyesi artışı, çölleşme... En kötü durum senaryolarının sonuçlarıdır

13. İklim Modelleri • İyimser Durum: • Sera gazları şu anki seviyede kalması • 2050 yılı sonunda 2°C’lik bir ısınma ihtimali • Önlemlerin bugünkü maliyeti: dünyanın toplam gelirinin %1 • En kötü durum: • Sera gazları şu ankine göre % 250 artması • 2050 yılı sonunda 3-10 °C arasında ısınma • Kuraklık, deniz seviyesi artışı, çölleşme... • Gerekli önlemler bugün alınmaz ise maliyet 2050’de %3,5 Maliyet2050’de 4 kat artacakatır

14. ENERJİ EMİSYONLARI Endüstri(%14) Enerji (%24) Enerji Diğer (%5) Atık (%3) Ulaşım (%14) Tarım (%14) ENERJİ DIŞI EMİSYONLAR Binalar (%8) Arazi Kullanımı (%18) 2004 yılı toplam emisyonlar: 42 GT CO2 e SERA GAZI KAYNAKLARI Kaynak: Stern Review, 2006

15. SERA GAZI KAYNAKLARI ENERJİ SANAYİ

16. SERA GAZI KAYNAKLARI TARIM ATIKLAR

17. (2008-2012) • DÜNYA-AB-TÜRKİYE • - İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ÇERÇEVE SÖZLEŞMESİ • KYOTO PROTOKOLU

18. Ek-B Özel şartlar Birleşmiş Milletler Anlaşmalar Türkiye BMİDÇS imzası Türkiye Kyotoya Taraf Oldu! 2005 2004 1994 1997 2009 2008 2012 Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi (BMİDÇS) Kyoto Protokolu Yürürlük ? 2012- Post-Kyoto Kyoto Protokolu İmza Baz yıl :1990 EK B: -5% AB: -20% ETS3  * Türkiye AB : ETS2 Ek-I Diğer EK B? Ek-B: ETS-CDM-JI Türkiye ? Ceza: 100 euro/ton * OECD Ceza: 2. dönem azaltım %30 fazla uygulanacak Ek-II

19. BMİDÇS

20. İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ÇERÇEVE SÖZLEŞMESİ • 21 Mart 1994 tarihinde yürürlüğe girmiştir • Ek-I ve Ek-II listesinin diğer ülkelere göre daha çok sorumluluğu var • Türkiye 24 Mayıs 2004 tarihi itibariyle 189. ülke olarak imzalamıştır.

21. İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ÇERÇEVE SÖZLEŞMESİ • Ek-I ve Ek-II listesinin diğer ülkelere göre daha çok sorumluluğu var • Sanayileşme süreçleri tamamlanmıştır • Bu süreçteki sera gazı artışının öncelikli sorumluları • Mücadelede öncülük rolü • Türkiye, OECD üyesi olması sebebiyle başlangıçta sözleşmenin Ek-I ve Ek-II listesinde yer almıştır. • 2001 yılı: • Türkiye’nin adı EK-I’de kalacak, EK-II’den silinecek • Türkiye’nin özel koşulları tanınacak

22. KYOTO PROTOKOLU • 11 Aralık 1997 tarihinde imzalanmıştır. • BMİDÇS’ nin yetersiz olduğu kabul edilerek, yükümlülüklerin daha sıkı hale getirilmesi ve yasal bağlayıcı bir belge olması • BMİDÇS Ek-I ve EK-II ülkeleri için emisyon azaltma hedefleri • Diğer ülkelerin emisyonlarını azaltma programları • 156 ülke ile Avrupa Birliği tarafından onaylanarak 16 Şubat 2005’te yürürlüğe girmiştir. • 17 Şubat 2009 tarih ve 27144 sayılı Resmi Gazetede yayımlandı • Birleşmiş Milletlere başvuru yapılacak

23. KYOTO PROTOKOLU • Kyoto Protokolü’nün, Ek-B listesi BMİDÇS EK-1 listesinde yer alan taraf ülkelerden oluşmaktadır. • Kyoto Protokolu EK-B ülkeleri protokol kapsamında sınırlama getirilen altı sera gazı toplam emisyonlarını 2008-2012 döneminde 1990 yılı seviyesinin en az %5 altına indireceklerdir. • BMİDÇS EK-1 dışı ülkelerin ise emisyonları indirme zorunluluğu olmayıp, gönüllülük esasına göre sera gazlarını azaltabilirler.

24. Ülke Hedef (2008/2012 Dönemi ile 1990** arası) AB-15*, Bulgaristan, Çekoslovakya, Estonya, Letonya, Liechtenstein, Litvanya, Monako, Romanya, Slovakya,Slovenya, İsviçre -8% ABD*** -7% Kanada, Hollanda, Japonya, Polonya -6% Hırvatistan -5% Yeni Zelanda, Rusya, Ukrayna 0 Norveç +1% Avustralya +8% İzlanda +10% * AB Ülkeleri %8’lik payı kendi aralarında taksim ettikleri bir “balon” oluşturmuşlardır ** Bazı Ülkelerin baz yılı 1990’dan farklıdır *** ABD Protokolu İmzalamış ancak onaylamamıştır KYOTO PROTOKOLUEk-B ÜlkeleriEmisyon Azaltım Hedefleri Kaynak: http://unfccc.int/kyoto_protocol/background/items/3145.php

25. KYOTO PROTOKOLUHedefler-İmzalar

26. KÜRESEL ANLAŞMALAR-ÖZET

27. POLİTİKALAR- AB(-8% Kyoto Yürürlükte) Kaynak:25.04.2002 tarihli 2002/358/CE EU Direktifi

28. Kyoto Protokolü kapsamında belirlenen hedefler Esneklik Mekanizmalar (JI-CDM-Emisyon Ticareti) AB Emisyon Ticaret Sistemi (EU-ETS) “AB Balon Sistemi”- Kotalar Sanayi için Tahsisat Kotaları NAP 1. Periyod (2005-2007) 2. Periyod (2008-2012) KYOTO PROTOKOLUve Avrupa BİRLİĞİ(-8% Kyoto Yürürlükte) Kyoto Sonrası (2012-) SON BÖLÜMDE DEĞERLENDİRİLECEK!!

29. (2008-2012) TÜRKİYE’NİN KONUMU

30. KYOTO PROTOKOLUve Türkiye • Kyoto Protokolu 11 Aralık 1997 tarihinde imzaya açılmıştır • BMİDÇS EK-1 listesinde yer alan taraf ülkeler Ek-B listesine alınmıştır • Protokolün imzaya açılması safhasında (1997 yılı) • Türkiye BMİDÇS Ek-I listesindeydi • Ancak, 1997’de Türkiye BMİDÇS’yi imzalamamıştı • Protokolun EK-B listesinde yer almamıştır Kyoto Protokolu bügün yürürlüğe girse bile, teorik olarak Türkiye EK-B listesinde yer almayacaktır..

31. KYOTO PROTOKOLUve Türkiye • Türkiye’nin Ek-B listesinde yer almayacak olması, 1990 yılına oranla emisyon mutlak azaltım hedefi taahhüt etmeyeceği anlamına gelmektedir. • 2008-2012 aralığında Türkiye’nin, örneğin Kanada gibi mutlak emisyon azaltım hedefi olmayacaktır. • Örneğin Kanada’nın 2008/2012 arasında sera gazı emisyonlarını 1990 seviyesinin %6’sı kadar azaltması gerekmektedir • Protokolu imzalayan ülkeler, emisyon azaltım hedefleri haricinde sera gazı emisyonları azaltımı ile ilgili politikaları taahhüt etmek ve gelişmeleri raporlamaktan sorumludur.

32. Emisyon Ticaretive Türkiye Sınırlar: • Kyoto Ek-B ülkeleri arasında Kayıt Sistemi • Firmalar arasında direk ticaret • Alternatif: broker, banka veya diğer piyasa kuruluşları • Kotası olan her firma “account” sahibi • Emisyon ticareti yapan tüm kuruluşlar “account” sahibi • “On-line registry” sistemi • AB, transferlerin EU-ETS direktifine uygunluğunu denetliyor • Türkiye’nin ETS şansı yoktur. • Ek-1 üyesi, ancak: • Kyoto Ek-B ülkesi değil

33. Gönüllü Emisyon Ticareti(ETS)ve Türkiye • VER (Gönüllü Ticaret) yapılabilir • fiyatlar düşük, • kayıt sistemi mevcut değil • Sektöre ETS yapılması yönünde talepler • VER ların Kyoto imzası sonrasında ETS’ye dahil olacağı varsayımları Kyoto ve Çerçeve Sözleşmesi kapsamı aynı kalırsa mümkün olamayacak Bali Roadmap ile değişiklik olabilir

34. Ortak Uygulama (JI)- Türkiye • Ek-I ülkeleri arasında • Emisyon azaltım birimlerinin transferi Türkiye’nin ortak uygulama (JI) şansı yoktur. • Ek-1 üyesi, ancak: • emisyon hedefi yoktur

35. Temiz Kalkınma Düzeneği(CDM)ve Türkiye • Ek-1 üyesi ülkeler • Ek-1 üyesi olmayan ülkelerde projeler Türkiye’nin mevcut durumda CDM kullanma şansı yoktur. • Ek-1 üyesi; ancak: • emisyon hedefi yoktur

36. SERA GAZLARI -TÜRKİYE - KİREÇ SEKTÖRÜ -ÖRNEK HESAPLAMA

37. Türkiye Emisyonları (CO2 eq) • 2004 yılı dağılımı • Enerji sektörü: %76 • Sanayi : %9 • Tarım: %5,1 • Atık: %9,3 Avrupa Birliği: -%8 ABD : -%7 LULUCF: Land Use, Land-Use Change and Forestry Ör: Ağaçlandırma, ormansızlaşmanın engellenmesi Kaynak: 2009 yılı Envanter Tabloları

38. Kaynak: I. Ulusal Bildirim

39. Enerji sektörü dağılımı: %76 Kaynak: I. Ulusal Bildirim

42. Kireç CO2 Emisyon Kaynakları Direkt CO2 emisyon kaynakları • Yakıt Kullanımı • Hammadde kalsinasyonu • Indirekt CO2 emisyon kaynakları • Satınalınan elektrik enerjisi üretimi

43. Tier 1: en genel • Tier 2: toplam klinker , CaO içeriği • Tier 3 : tesis bazında klinker kimyasal kompozisyonu • Birleşmiş Milletler Kılavuzuna göre eksikler • Belirsizlik hesaplamaları • QA/QC çalışmaları

45. Kireç-üretim Kaynaklı CO2

46. Yakıt Kaynaklı CO2 GJ/ton = kcal/kg*4,186/1000

47. Yakıt Kaynaklı CO2

48. CO2 Hesaplama Yöntemleri

49. Kireç Sanayi- Ulusal Bildirim Yakıt kaynaklı : özel olarak belirtilmemiş, toplam enerji tüketimi içerisinde Kireç emisyonlarını çapraz kontrol mümkün görünmüyor Kaynak: Türkiye 2007 Ulusal Envanteri

50. Kireç sanayi-örnek yaklaşım Üretim Kaynaklı CO2 ** Hesaplamada kendi tesisinde üretim yapan kuruluşlar hariç tutulmuştur (yaklaşık 2 mio ton CaO) Yakıt Kaynaklı CO2 Kaynaklar 1.Dr. Levent Lokman, Kireç Üreticileri Birliği Yayını 2. ILA 2004 verileri 3. IX kalkınma planı, Kireç ÖİK, 2008