De doorbraak van de volkstaal

1. De doorbraak van de volkstaal Nieuwnederlands in de zestiende eeuw < Jan W. de Vries, Roland Willemyns & Peter Burger, Het verhaal van het Nederlands. Negen eeuwen Nederlands. Amsterdam (1995), p. 57-73.

2. Geschiedenis van hetNederlandsDe doorbraak van de volkstaal ‘[…] vier revoluties hebben de volkstaal opgetild en op gelijke hoogte geplaatst met de andere talen, de klassieke en de moderne’. (p. 57) • Wat wordt bedoeld met het laatste gedeelte van deze uitspraak (‘op gelijke hoogte geplaatst met de andere talen, de klassieke en de moderne’)? • Om welke vier ‘revoluties’ gaat het? Geef telkens een woordje uitleg – maak goed duidelijk in welk opzicht elke ‘revolutie’ de ‘doorbraak van de volkstaal’ heeft beïnvloed.

3. Geschiedenis van hetNederlandsDe doorbraak van de volkstaal • De volkstaal wordt ‘op gelijke hoogte geplaatst met de andere talen, de klassieke en de moderne’ => de volkstaal wordt meer en meer gebruikt in gebieden waar voorheen alleen klassieke talen (vooral het Latijn) en prestigieuze moderne talen (in de Nederlanden vooral het Frans) werden gebruikt, zoals in de wetenschap, op het niveau van het bestuur, enzovoort.

4. Geschiedenis van hetNederlandsDe doorbraak van de volkstaal • De uitvinding van de drukpers [leg uit] • De Reformatie [leg uit] • Renaissance/humanisme [leg uit] • De Opstand [leg uit] [leg uit] cf. p. 57 en verder

5. Geschiedenis van hetNederlandsDe doorbraak van de volkstaal • Karakteriseer het beleid van Karel V en Filips II. Op welke manier droeg hun politiek bij tot de ontwikkeling van het Nederlands?

6. Geschiedenis van hetNederlandsDe doorbraak van de volkstaal • Cf. p. 58-59 • Zie ook vorig college

7. Geschiedenis van hetNederlandsDe doorbraak van de volkstaal • Zestiende-eeuwse humanisten legden zich niet alleen toe op de klassieke talen, maar ook op de volkstalen. Wat is hun betekenis voor de vorming van het (Nieuw)nederlands (en de ontwikkeling van een Nederlandse standaardtaal in het bijzonder)?

8. Geschiedenis van hetNederlandsDe doorbraak van de volkstaal • Cf. p. 59-60 (en elders) • Zie ook vorig college

9. Geschiedenis van hetNederlandsDe doorbraak van de volkstaal • ‘Drukkers […] liepen voorop bij de veredeling en uniformering van de moedertaal.’ (p. 60) Leg uit.

10. Geschiedenis van hetNederlandsDe doorbraak van de volkstaal • Cf. p. 60-61 (en elders) • Zie ook vorig college

11. Geschiedenis van hetNederlandsDe doorbraak van de volkstaal • Wie was de grootste taalvernieuwer van de 16de eeuw en waarom?

12. Geschiedenis van hetNederlandsDe doorbraak van de volkstaal • Simon Stevin • Cf. p. 62-63 • Zie ook vorig college

13. Geschiedenis van hetNederlandsDe doorbraak van de volkstaal • Waarom hadden protestanten belang bij een algemeen verstaanbaar Nederlands?

14. Geschiedenis van hetNederlandsDe doorbraak van de volkstaal • Cf. p. 63-65 • Zie ook vorig college

15. Geschiedenis van hetNederlandsDe doorbraak van de volkstaal • Wat was het belang van Etymologicum Teutonicae linguae sive Dictionarium Teutonico-Latinum?

16. Geschiedenis van hetNederlandsDe doorbraak van de volkstaal • Cf. p. 66-67 • Zie ook vorig college

17. Geschiedenis van hetNederlandsDe doorbraak van de volkstaal • ‘Het gewest Holland werd het economische en culturele hart, niet alleen van de Republiek, maar van Europa, in economisch opzicht zelfs enige decennia van de wereld. Maar de schittering van de Hollandse Gouden Eeuw werd voor een groot deel betaald met Vlaams en Nederlands geld.’ (p. 69) Leg uit.

18. Geschiedenis van hetNederlandsDe doorbraak van de volkstaal • Cf. p. 69 • Zie ook vorig college

19. Geschiedenis van hetNederlandsDe doorbraak van de volkstaal • ‘Het jaartal 1585 markeert een beslissende wending in het verhaal van de Nederlandse taal.’ (p. 70) Leg uit.

20. Geschiedenis van hetNederlandsDe doorbraak van de volkstaal • De Val van Antwerpen • Cf. p. 70 • Zie ook vorig college

21. Geschiedenis van hetNederlandsDe doorbraak van de volkstaal • ‘[…] het noorden gaf de toon aan, maar in het koor waren de zuidelijke stemmen duidelijk te onderscheiden.’ (p. 70) Leg uit.

22. Geschiedenis van hetNederlandsDe doorbraak van de volkstaal • Cf. p. 70 • Zie ook vorig college

23. Geschiedenis van hetNederlandsDe doorbraak van de volkstaal • Hoe kwam de diftongering van klinkers [y:] en [i:] in de standaardtaal terecht?

24. Geschiedenis van hetNederlandsDe doorbraak van de volkstaal • Cf. p. 71 • Zie ook vorig college

25. Geschiedenis van hetNederlandsDe doorbraak van de volkstaal • Hoe kan verklaard worden dat de schrijftaal in het noorden afweek van de schrijftaal, vooral in woordkeus, de verbuiging van zelfstandige naamwoorden en de vervoeging van werkwoorden?

26. Geschiedenis van hetNederlandsDe doorbraak van de volkstaal • Cf. p. 71 • Zie ook vorig college

27. Geschiedenis van hetNederlandsDe doorbraak van de volkstaal • Hoe komt het dat woorden als ‘gij’ en ‘schoon’, die nu nog altijd vaak worden gebruikt in Vlaanderen (vooral in Antwerpen en Brabant), Nederlanders heel deftig in de oren klinken?

28. Geschiedenis van hetNederlandsDe doorbraak van de volkstaal • Cf. p. 72 • Zie volgend college

29. Geschiedenis van hetNederlandsDe doorbraak van de volkstaal • Wat is de belangrijkste grammatica uit de 16de eeuw? Leg uit wat het belang was van dit boek.

30. Geschiedenis van hetNederlandsDe doorbraak van de volkstaal • “De Twe-spraack” • Cf. p. 72-73 • Zie ook vorig college

31. Geschiedenis van hetNederlandsDe doorbraak van de volkstaal • ‘Het Zuiden had zijn beste krachten aan het Noorden geschonken en verdween in de volgende eeuwen uit het verhaal van de Nederlandse taal.’ (p. 73) Leg uit.

32. Geschiedenis van hetNederlandsDe doorbraak van de volkstaal • Cf. Supra • Cf. p. 33 • Zie ook vorig college

33. De doorbraak van de volkstaal Nieuwnederlands in de zestiende eeuw