KURULUŞ ARAŞTIRMALARI

1. KURULUŞ ARAŞTIRMALARI • İşletme kurma fikrinin ortaya konmasından sonra, işletmeyle ilgili ; • Ekonomik, • Teknik, • Finansal ve • Yasal araştırmaların yapılmasını kapsar.

2. 1- EKONOMİK ARAŞTIRMALAR • Bu başlık altında üç temel konu araştırılır. • Piyasa etüdü ve talep tahmini, • Kuruluş yeri ve konumluk yeri seçimi, • Büyüklük (kapasite) belirleme.

3. 1.1. Piyasa Etüdü ve Talep Tahmini • İki temel amaç vardır. • İşletmenin üreteceği yada pazarlayacağı mal veya hizmetin miktar ve niteliklerini saptamak, talep edecek tüketici sayılarını belirlemek, aradıkları özellikleri belirlemek ve satın alma güç ve arzularını belirmektir. • Aynı veya benzer rakip ürünler üreten diğer firmaların arz kapasitelerinin saptanması, özetle pazarın o andaki ve gelecekteki durumu konusunda bilgiler derlemektir.

4. Bu aşamada şu bilgiler elde edilmeye çalışılır. • Ürünle ilgili istatistiki bilgiler, • Mal veya hizmetlerin kullanım biçimi ve nitelikleri, • Mal veya hizmetlerin, satış fiyatı ve maliyetleri • Tüketici tip ve özellikleri, • Mal arz durumu, • Yurt içi yurt dışından mı geliyor, • Dağıtım kanalı yapısı, • Hükümetin, mal veya hizmetle ilgili yasal politikası • Ülkenin genel ekonomik durumu,

5. Bu bilgilerin bir kısmı, masa başı araştırmalarıyla elde edilebilir, (DPT, TÜİK, İGEME, KOSGEP,) • Bir kısmı ise alan araştırmalarıyla elde edilir. • (Anket, gözlem, deney)

6. 2- Kuruluş Yeri ve Konumluk Yeri Seçimi • Kuruluş Yeri; İşletmenin amaçlarına ulaşmada faaliyetlerini verimli, ekonomik ve karlılık ölçütlerine uygun şekilde yürütmesine imkan veren yerdir. • Konumluk Yeri; Belirlenen kuruluş yeri içinde işletmenin faaliyetlerini yürütmek üzere fiziksel mekan olarak kurulduğu veya açıldığı yerdir. • Örnek: Mağazanın Kuruluş yeri; Bursa • Konumluk Yeri; Korupark veya Nilüfer gibi

7. Kuruluş Yerinin Önemi • İster bir fabrika, ister bir otel, isterse bir perakende satış mağazası olsun bir işletme için en önemli kararlardan biri uygun bir kuruluş yerinin belirlenmesidir. • Bu yer, işletmenin kuruluş ve faaliyeti için zorunlu tüm masrafların en düşük düzeyde gerçekleştiği yerdir. • Kuruluş yerinin yanlış belirlenmesi, telafisi mümkün olmayan bir stratejik hatadır.

8. Kuruluş Yeri Seçiminde Dikkat Edilecek Faktörler (Kuruluş Yeri Etmenleri) • İşletmeler kuruluş yeri seçerken, verimlilik, iktisadilik ve karlılık ölçütlerine göre hareket etmek zorundadırlar. • Bu açıdan değerlendirildiğinde kuruluş yeri faktörlerini; • Ekonomik faktörler, • Doğal Faktörler, • Sosyal Faktörler ve • Politik veya Psikolojik Faktörler diye sınıflandırmak mümkündür.

9. Kuruluş Yeri Faktörleri • Taşıma, (ekonomik) • Hammadde, (ekonomik) • Pazara yakınlık,(ekonomik) • İşgücü,(ekonomik) • Su ve su kaynakları,(ekonomik-doğal) • İklim koşulları,(doğal) • Sosyal ve kültürel koşullar (sosyal) • Şehir ve bölge yöneticisinin davranışları (Politik) • Vergi, resim, harçlar ve teşvik önlemleri (politik) • Enerli kaynakları (ekonomik) • Anglemerasyon koşulları (İşletme dışı unsurlar) • Jeolojik koşullar (Doğal) • Girişimcinin şahsi fikri (psikolojik)

10. Ekonomik(iktisadi) faktörler • Hammaddeye uzaklık veya yakınlık, • Taşıma masrafları, • Üretilen ürünlerin tüketiciye ulaştırılması masrafları, • İşgücü kaynaklarının masrafları

11. Doğal faktörler • İklim, • Arazinin yapısı, • Arazinin uygunluğu, deprem vs. gibi araştırmalar, • Rutubet, su kaynakları ,ısı değişimleri, • Ulaşım imkanları

12. Sosyal faktörler • Çalışan personel için uygun ortamlar, • Çevreye gürültü vb. gibi rahatsızlık vermeme, • Toplum güvenliği, • Yerel yönetimlerin önlemleri,

13. Psikolojik ve Politik Faktörler • Ekonomik faktörlerin ikinci plana itilmesi, şahsi duyguların devreye girmesi, • Devletin bazı yörelere yatırımı özendirmesi, • Yerel ve merkezi yönetimin yatırımcıya bakışı

14. Taşıma • Taşıma giderleri; hammaddenin taşınması, mamulün(ürünün) pazara ulaştırılması gibi giderlerin en az olduğu yer, • Taşıma olanakları; Bazı ürünleri tüketiciye ulaştırılması noktasında gösterilmesi gereken özen (bozulabilen gıdalar için, özel konteynırların üretilmesi gibi) • Ulaştırma olanakları; Ulaşım altyapısının uygun olması (kara-demir-deniz- hava yolu gibi)

15. Hammadde • Özellikle sanayi işletmelerinde, hammaddeye yakınlık bir avantajdır. Ancak hammaddenin niteliği de önemlidir. • Genel olarak, mamul hale geldiğinde ağırlığında çok kaybeden sektörlerde hammaddeye yakın kurulmak gerekir. (Şeker fab, çimento fab, çay fab. Gibi) • İki hammaddeye bağımlı işletmelerde ise, karar çeşitli analizlerden sonra verilir. (Demir-çelik fabrikaları)

16. Pazar Alanı (Pazara yakınlık) • Özellikle hizmet ve perakende sektöründe faaliyet gösteren firmalar için tüketiciler yakın olmak çok önemlidir. (Bankalar, oteller, alış veriş mağazaları, sağlık hizmetleri vb) • İkinci olarak, ulus aşırı üretim yapan firmalar için pazara ulaşmak önemli bir taşıma maliyeti gerektirir. • Sanayi işletmeleri ise, pazara yakın olmak çok önemli değildir. (Organize sanayi bölgeleri)

17. İş Gücü • Özellikle emek yoğun işletmelerde önem arz etmektedir. • Üç önemli unsuru vardır. • İşgünün miktarı; yeterli işgücü olamlıdır. • İşgücünün niteliği, teknoloji ve sermaye yoğun işletmeler için nitelikli işgücü önemli bir unsurdur. • İşgücünün maliyeti, işgücünün maliyetinin düşük olması tüm işletmeler için arzu edilen bir durumdur (Çin örneği) • Ayrıca, işgücünün durulmuşluğu ve iş gücünün verimliliği de dikkate alınması gereken faktörlerdir.

18. Su ve Su kaynakları • Bazı işletmelerin faaliyeti için büyük önem arz eder, kağıt fabrikaları gibi, • Yine tarım işletmeleri içinde çok önemli bir faktördür.

19. İklim koşulları • Bazı işletmeler için önemli bir doğal faktördür. Örneğin; tarımsal ürün üreten işletmeler, • Yine bazı bölgelerin iklim açısından uygun olmaması; aşırı nem, veya aşırı soğuk gibi • İklim koşulları alınan önlemlerle hafifletilebilir, ancak maliyeti artırır.

20. Diğer faktörler • Şehir ve bölge yöneticilerinin davranışları, • Vergi, resim ve harçlar ile teşvik uygulamaları, • Enerji kaynakları, • İşletme dışı artırımlar, • Jeolojik koşullar.

21. En uygun kuruluş yeri ve seçimi • En uygun (optimal) kuruluş yeri, işletmenin kuruluş ve işleyiş amaçlarını en iyi biçimde gerçekleştirmesine imkan veren, işletmenin iktisadi, verimli ve karlı çalışmasını sağlayan yerdir. • Konumluk yeri; kuruluş yeri belirlendikten sonra, işletmenin fiziki olarak kurulacağı yeri ifade eder.

22. 3- İşletme Büyüklüğünün Saptanması • Büyük ve küçük işletmelerin sınıflandırılması, • Sayısal (somut, niceliksel) ölçütler • Çalışan kişi sayısı, • Satış hasılatı, • Kar • Kullanılan alan vb. • Soyut (niteliksel) ölçütler • Yönetimin bağımsız olup olmaması • Faaliyet alanı (yerel, ulusal veya uluslar arası ) • Sermaye sahiplerinin sayısı • Yasal Yapısı (Kişi işlt, sermaye işlt.

23. Üretim İşletmelerinde Büyüklük (Kapasite) • Kapasite; bir işletmenin elindeki üretim faktörleri ve mevcut sistemiyle gerçekleştirebileceği üretim ve iş yapabilme yeteneğidir. • Çok farklı kapasite türlerinden bahsedilebilir. • Teknik kapasite, ekonomik kapasite, • İş Kapasitesi, ürün kapasitesi, • Birim kapasite, toplam kapasite, • Atıl kapasite, aylak kapasite, teorik kapasite, aşırı kapasite vb.

24. Günlük hayatta kullanılan kapasite türleri, • Teorik kapasite; Bir işletmenin mevcut sisteminin hiçbir duraksama olmadan en üst düzeyde ortaya koyabileceği üretim ve iş miktarıdır. • Pratik (Gerçekleştirilebilir) kapasite;bir işletmenin mevcut sisteminin olağan ve belirlenen duraksamalar sonucu ortaya koyabileceği üretim veya iş miktarıdır. • Fiili (gerçekleşen) kapasite; Bir işletmenin mevcut sisteminin belirli bir faaliyet dönemi sonunda ortaya koyduğu üretim ve iş miktarıdır.

25. Kapasitelerin karşılaştırılması • Pratik kapasite> Fiili kapasite (Boş kapasite) • Pratik kapasite= Fiili kapasite ( Tam kapasite) • Pratik kapasite<Fiili kapasite ( Aşırı kapasite) • Boş kapasite; işletmenin mevcut sisteminin belli bir dönemde kullanılmayan kısmıdır. • Tam kapasite; kullanılabilir kapasitenin tamamen kullanılmasıdır. • Aşırı kapasite; işletmenin imkanlarını zorlayarak, pratik kapasiteden daha fazla çıktı elde etmesidir.

26. Çalışma Derecesi (Kapasite Kullanım Oranı) • KKO; işletmenin belli bir dönemde elde ettiği fiili kapasitenin pratik kapasiteye bölünmesi (oranlanması) sonucu elde edilir. • KKO=Fiili kapasite/Pratik kapasite • Örn; bir motor atölyesinde yıllık 300 adet motor imalatı planlanmış, ancak yıl sonunda 240 adet motor üretilmiştir. Buna göre işletmenin KKO bulunuz? • KKO= 240/300= 0,80 veya %80

27. Optimum kapasite • Birim başına değişmez (sabit) ve değişir giderler toplamının en az olduğu kapasitedir. • Optimum kapasite genellikle, tam kapasite veya pratik kapasiteye yakın bir üretim miktarıdır. • Teorik Yaklaşım: 97-98

28. Uygulamada En uygun işletme büyüklüğünün belirlenmesi

29. Bu durumda bu işletme için en uygun işletme büyüklüğü, birim maliyetin 35 TL/Ton olduğu kapasite yani 80.000 Ton en ideal kapasite miktarıdır. • Ancak, optimum kapasitenin belirlenmesinde başka unsurların da dikkate alınması gerekir.

30. Talep hacmi; mevcut ve gelecekteki hacim dikkate alınmalıdır, • Teknoloji; esnek bir üretim teknolojisi uygulanmalıdır (talebin değişmesi ihtimaline karşılık) • Kuruluş yeri; özellikle hammadde tedarikinin yeterli olmaması durumunda çok alternatifli seçenekler aranmalı, • Finansman; optimal kapasite için yeterli sermaye olmaması, • Diğer etmenler; nitelikli eleman temininde karşılaşılan güçlükler, devletin belli bir ölçeğin altında yada üstünde işletme kurulmasını teşvik etmesi gibi hususlar.

31. 2- TEKNİK ARAŞTIRMALAR • Bu başlık altında; • Kuruluş ve konumluk yerinin durumunun inşaata uygunluğu, • Doğal afetlere karşı koyabilme özelliği, • Üretim yöntemi, • Makine ve teçhizatın yerleştirilme düzeni, • Çalışan sayısı ve nitelikleri, • İş ve işçi sağlığı konularındaki önlemler, • Çevre düzenleme ve çevre koruma önlemleri, • Üretim lisansı vb. gibi konulara çözümler aranır.

32. 3-MALİ ARAŞTIRMALAR • İşletmenin faaliyetine başlamadan ve başladıktan sonraki sermaye gereksinimi hk. • Kuruluş sermayesi ve işletme sermayesi olmak üzere ikiye ayrılır. • Ayrıca; • Etüt ve proje giderleri, arsa bedelleri, makine ve teçhizat giderleri, patent ve lisans giderleri, vb. giderleri içerir.

33. İşletmenin finansman ihtiyacı üç kaynaktan karşılanır. • Öz kaynaklar • Dış kaynaklar (borçlanma) • Oto finansman • Yine mali araştırmalar kapsamında, • Karlılık, işletmenin borç ödeme yeteneği, • Yatırımın ülkeye döviz kazandırma potansiyeli, • Ekonomiye sağlayacağı katma değer vb. konular da incelenir.

34. 4-YASAL ARAŞTIRMALAR • İşletmenin hukuki şekli belirlenir (Kişi işletmesi-Kollektif veya komadit • veya sermaye işletmesi –Anonim veya Limited gibi) • İşletmenin kuruluş fikrinden faaliyetine başlayacağı ana kadarki tüm formaliteleri kapsar.

35. Esnaf; ister gezici olsun, ister bir dükkanda veya bir sokağın belli bir yerinde sabit bulunsunlar, iktisadi faaliyeti sermayesinden fazla bedeni çalışmasına dayanan ve geliri, hükümetin çıkaracağı kararnamelerle gösterilen sınırları aşmayan sanat ve ticaret sahipleri tacir değildir. • Tacir; bir ticari işletmeyi, kısmen dahi olsa kendi adına işleten kişidir.

36. Diğer mevzuat hükümleri • Ticaret ve sanayi odalarına kayıt ve işletme açılışının ticaret siciline tecil ve ilanı, • Belediye ve yerel yönetimlerden alınacak onay ve izinler, • İlgili bakanlıklardan alınacak onay ve izinler, • Maliye bakanlığı ve vergi dairelerinde yürütülecek işlemler alınacak belgeler, • Çalışma ve sosyal güvenlik bakanlığı ile yürütülecek işlemler

37. İşletme Kuruluşuyla ilgili özel konular • Devamı Haftaya 