ÜST SOLUNUM YOLLARI ENFEKSİYONLARI

1. ÜST SOLUNUM YOLLARI ENFEKSİYONLARI Doç. Dr. Ömer CEVİT

2. Üst solunum yolu • Burun • Nazofarenks • Orofarenks • Laringofarenks

3. Polenler 10-100 m Sporlar 6-60 m Mantarlar3-100 m Bakteriler0.15-0.45 m Virüsler 0.01-1 m Sigara dumanı0.0001-0.0006m Havayolu filtresi

4. Soğuk algınlığı ve Grip • Kış deyince akla gelen hastalıklardır. • Soğuk algınlığı ve grip ayrı rahatsızlıklardır. • Solunum yollarının diğer hastalıkları da kışla artar.

5. Soğuk Algınlığı Nedir? • Soğuk algınlığı; • Virüslerin neden olduğu, • Damlacık yoluyla kişiden kişiye bulaşan • Rinosinüzit şeklinde üst solunum yolunu tutan • Kendi kendini sınırlayan 'hafif' seyirli bir hastalıktır. • Halk arasında ortalığın hastalığı, nezle ve üşütme olarak ta ifade edilir • AKUT NAZOFARENJİT (=ÜSYE, common cold =soğuk algınlığı)çocuklarda görülen en sık enfeksiyon olup nazofarinx, paranazal sinus ve orta kulağı tutar.

6. Soğuk Algınlığı Etkenleri Nelerdir? • Soğuk algınlığında etken %90 virüslerdir. • Birincil olarak soğuk algınlığı ile direkt ilişkili ajanlar • Rhinovirüsler %15-40 Sıktır • Coronavirüsler %10-20 Bazen • Birincil olarak başka kliniklerle ilişkili ajanlar • Respiratuar sinsial virüsler %6 Bazen • İnfluenza virüs Sık değil • Parainfluenza virüsü %5-10 Sık değil • Adenovirüs Sık değil • Enterovirüsler (coxachie A ve B tip) Sık değil

7. Soğuk Algınlığı Bulaştırıcılığı • Bulaştırıcılık semptomlardan birkaç saat önce başlayıp bir iki gün sonraya kadar devam eder. • Grup A streptokoklar en sık görülen bakteriyel ajanı oluştururlar. • Çocuklar yılda 5-8 defa bu enfeksiyonu geçirirler • Çocukların %10-15’i yılda 12 enfeksiyon geçirir • 2 yaş altında sıktır. • Malnütrisyonda duyarlılık ve komplikasyon riski artar. • Erişkinliğe doğru sıklık azalır ve 2-3/yıl’a düşer • Kreş çocuklarında evde bakılana göre sıklık %50 fazladır

8. Soğuk Algınlığına Niçin Tekrarlar? • Soğuk algınlığına bir çok virüs sebep olduğundan vücut bunların tümüne direnç geliştiremez. • Virüslerle enfeksiyon tam koruyucu immünite bırakmaz • Virüsler aj’ik yapı değiştirdiğinden her yıl tekrarlayan soğuk algınlığı geçirilebilir

9. Soğuk Algınlığı • Ayırıcı tanı Kızamık, Poliomyelit, Boğmaca, Hepatit, Kabakulak öncelikle akla gelmelidir. • Eğer burun akıntısı uzun sürerse ve kanlı ise burunda yabancı cisim veya difteri düşünülebilir. • Eğer yenidoğan dönemin de ise Khonal atrezi veya konjenital sifiliz düşünülebilir. • Allerjik rhinit de ise nazal akıntı pyrulan olmaz ve ateş eşlik etmez. Beraberinde inatçı hapşırrma, burun ve gözde kaşınma vardır. Nazal mukoza inflamasyondan ve hiperemiden daha çok soluktur ve nazal akıntı da eozinofil bulunur. Ayrıca, antihistaminiklere kesin cevap verir.

10. Soğuk Algınlığı • Komplikasyonlar • Otitis Media en sık olup küçük çocukların %25’den fazlasında görülür. • Ayrıca sinüzit, • servikal lenf adenit, • mastoidit, • peritonsiller sellülit görülebilir. • Ayrıca hastalik sırasında laringo-trakeo-bronşit, • bronşiolit, • pnömoni gelişebilir. • Ayrıca reaktif havayollarına sahip çocuklarda nazofarenjit astma atağını başlatabilir. • Önlenim Ø

11. Soğuk Algınlığı • TedaviSpesifik değildir, • yatak istirahati, • asetaminofen, • burun akıntısı için serum fizyolojik ve • antihistaminik kullanılabilir. • Aspirin verilimi reye sendromuna yol açabileceğinden verilmemelidir. • Ortamın nemlendirilmesi yarar sağlayabilir.

12. Soğukalgınlığı Soğukta mı Gelişir? • Havanın soğukluğu soğuk algınlığı hastalığının başlaması ve seyretmesi ile doğrudan ilişkili değildir. • Ancak soğukta üşütme genel vücut direncini düşürür. • Soğuk burun mukozasındaki silia hücrelerinin hareketliliğini yavaşlatarak, virüslerin solunum yollarından uzak tutulmalarını engeller. • Sigara da silia aktivitesini durdurur ve uzun süreli kullanımda ortadan kaldırır.

13. Soğuk Algınlığı nasıl bulaşır? • Küçük partikül solunması • Büyük partikül solunması • Direkt temas • Rinovirüs ve RSV daha çok direkt kontaktla bulaşır • İnfluenza virüs ise küçük partikül solunması ile bulaşır

14. Soğuk Algınlığıyla Vücudumuz Nasıl Savaşır? • Bağışıklık sistemi alarma geçer. • Semptomlar daha çok organizma tarafından salgılanan sitokinlerce ve olay yerine göçen inflamatuvar hücrelerce oluşturulur

15. Soğukalgınlığı Belirtileri… • Ateş, Hapşırma, Öksürük, Baş VE Boğaz ağrısı, Göğüs doluluğu • Akan ya da dolu burun, Konjoktivit, • Eklem ve kas ağrısı • İştahsızlık, Halsizlik, Yorgunluk hissi, • Konjesyon, Tonsiler ve farengeal hiperemi bulunur.

16. Soğukalgınlığı Belirtileri… • İlk görülen boğaz ağrısını nazal tıkanma ve akıntı takip eder • 2-3. günde boğaz ağrısı düzelirken nazal semptomlar ön plana çıkar • %30 hastada öksürük nazal semptomlara eşlik eder • Çoğu vakada 1 hafta sürerken %10 vakada 2 hafta sürer

17. Soğukalgınlığı Belirtileri… • Belirtiler viral enfeksiyondan 1-3 gün sonra başlar • Başlangıçta nazal akıntı açık iken sonrada pyrulan hale gelir. • Nazal sekresyonun pirulan hale gelmesi bakteriyel enfeksiyonla ilişkili olmayıp nötrofil infiltrasyonuyla ilişkilidir • Klinik belirtilerde 3 ayın üstündeki çocuklarda ani ateş, irritabilite, huzursuzluk ve hapşırma ile başlar. Nazal akıntı birkaç saatte başlar ve burun tıkanır. • Küçük çocuklarda respiretuar distres görülebilir. Kusma, diyare ve OM görülebilir. • Ateşli dönem birkaç saatten 3 güne kadar değişebilir. • Daha büyük çocuklarda burunda kuruluk ve irritasyon görülür. Boğaza inmesi sık değildir. Bu semptomları burun tıkanıklığı ve akıntısı, hapşırma, kas ağrısı , öksürük takip edebilir.Çoğu vakada akut faz 2-4 gün sürer.

18. Soğuk Algınlığına yakalanma riskini artıran durumlar… • psikolojik stres, • üst solunum yollarını etkileyen alerjiler • adet dönemleri • Vücut direncini düşüren diğer hastalık ve durumlar

19. Soğukalgınlığında Tedavi… • Tıbbi tedavi gerekmez==>semptomatik tedavi. • No Antibiyotik. • Tedavili 7 günde tedavisiz 1 haftada geçer. • Bols sıvı ve istirahat • Ağrı kesici, dekonjestan ve antialerjik özelliği olan soğuk algınlığı ilaçları, hastalığı iyileştirmezler; sadece kas ağrısı, burun tıkanıklığı ve baş ağrısı gibi belirtilerin hafifletilmesine yardımcı olabilirler. • Buruna serum fizyolojik damlatılması ve oda havasının nemlendirilmesi burun tıkanıklığı şikayetini hafifletebilir. • Boğaz pastilleri yararlıdır.

20. Soğukalgınlığında Tedavi… • Öksürükte ya antihistaminiklerin ya da hiperreaktif havayolu varsa bronkodilatörlerin faydası olur. • Antihistaminikler kullanılacaksa 1. kuşak kullanılmalıdır. Çünkü burada antikolinerjik etki önemlidir ve bu etki yeni kuşak antihistaminiklerde yoktur. • No aspirin because of REYE sendrom and YES for Parasetamol • Vitamin C ve nemli hava inhalasyonunun faydası yoktur.

21. Soğukalgınlığında Doktora Başvurmalı mı?… • Aşağıdaki durumlardan herhangi birinin görülmesi halinde ve belirtilerin geçmemesi durumunda mutlaka doktora başvurmak gerekmektedir. • 39 C'yi geçen ateş • Yutkunurken zorlanma • Devamlı kulak ağrısı • Nefes alırken ağrı ve • Sürekli yada çok kıvamlı balgam üreten öksürük • Şişmiş lenf bezleri

22. Soğuk Algınlığında Bulaş Nasıl Önlenir? • En etkili yol ellerin sık yıkanmasıdır. • Eller gereksiz şekilde sık ağza ve burna götürülmemeli. • Aksırıp, öksürürken mutlaka ağız bir mendille kapatılmalı ve mendiller kapalı bir çöpe atılmalı. • Kapalı mekanlardan ve hasta insanlardan özellikle küçük çocuklardan uzak tutulmalı. • Tokalaşma ve öpüşmeye dikkat • Bulunduğumuz ortamı havalandırmak havadaki mikrop sayısını azaltır.

23. Soğuk Algınlığının komplikasyonları • Otitis media • Sinüzit • Astım eksaserbasyonu

24. Soğuk Algınlığı ve Grip Farkları

26. Grip ya da İnfluenza Nedir? • Grip, burun, bronşlar ve akciğerden oluşan solunum sisteminde meydana gelen, virüslerinin neden olduğu yüksek derecede bulaşıcı viral bir enfeksiyondur. • 1-2 hafta içinde hastalar genellikle iyileşirler ancak etkileri haftalarca devam edebilir.

27. İnfluenza veya Grip Etkenleri Neledir? • Influenza A virusu, • Influenza B virusu • Influenza C virüsu • İnfluenza A ve B epidemilerden sorumlu primer patojenlerdir • Influenza C virüsu daha çok ÜSYE şeklinde seyreden sporadik olgularla ilişkilidir • İnfluenza A ve B’nin farklı suşları mevcuttur

28. İnfluenza Epidemiyolojisi? • Influenza A hayvanlarda ve insanlarda görülebilir. Aj’nik değişim kapasitesi daha yüksektir • 15 hemaglütininler (H), 9 nöraminidaz (N) alt gruplar hayvanlardan insanlara bulaşabilir • Influenza B’nin aj’nik değişim kapasitesi daha düşüktür ve hayvan rezervuar tanımlanmamıştır • En son dramatik pandemi 1918’de gelişip tüm dünyada 20 milyon kişinin ölümüne neden olmuştur • Çocuklarda yıl boyunca serolojik enfeksiyon bulgusu %30-50’dir

29. İnfluenza Patogenezi • Virüs hemaglütininleriyle hücrelerdeki sialik asit yapısıyla membrana yapışır ==) endositoz ==) virüs hücre membranına eksprese olur. • Primer enfeksiyonda replikasyon 10-14 gün sürer • İnfluenza enfeksiyonu ==) solunum epitelin litik enfeksiyonu • Silier fonksiyon kaybı, Mukus üretiminde azalma ve Epitel desguamasyonu sonucu ==>sekonder bakteriyel enfeksiyon görülür

30. İnfluenza Patogenezi • İnfluenza A ve B myokardit, influenza B myozit yapabilir • İnfluenza B enfeksiyon sırasında aspirin alanlarda Reye sendromu görülebilir • Virüse karşı oluşan interferon ve TNF-alfa gibi sitokinler virüs enfeksiyonunu sınırlar • Hemaglütininlere karşı oluşan ak’lar koruyuculukla paraleldir ve bu aj’e gelişen IgA ak’lar önemlidir • İnkübasyon peryodu 2-3 gün gibi kısa olabilir.

31. Başlangıcı genellikle anidir. Kişi kendini iyi hissediyorken, 1-2 saat içinde; Semptomlar: üşüme, titreme, terleme, Koriza, Kuru öksürük Boğaz ve baş ağrısı-dönmesi, Bitkinlik, Kas ağrıları Diyare, Kusma Gözlerde sulanma, ışığa hassasiyet, ağrı Bulgular: ateş (38-40°C), Rinit, Farenjit, Konjoktivit (hafif), Servikal LAP Pulmoner raller, wheezing veya ronküsler genellikle semptom ve bulgular 2-3 gün içinde düzelme başlar. İnfluenza veya Grip Kliniği…I

32. Özgün değildir Göreceli lökopeni görülebilir. Hastaların %10’unda akciğerlerinde atelektazi veya infiltrasyon görülebilir. İnfluenza veya Gripte LAB

33. Gripte seyir… • Grip son derece ciddi bir hastalık olup, kış mevsiminin en şiddetli hastalıklarından biridir. • Sonbahar ve Kış aylarında görülür. • Pik yaptığı aylar Ekim - Mart aylarıdır. • Grip salgınının patlak vermesi her sene görülür ve genellikle 6-8 hafta sürer.

34. Grip Salgınları nasıl gelişir? • Gribin patlama tarzında yayılması influenza virüsünün birkaç özelliği ile açıklanabilir: • Hava yoluyla bulaşır ve kuluçka süresi kısadır • Enfekte hastaların salgılarında yüksek düzeyde virüs • Hastanın bulaştırıcılık süresi görece uzundur • Az miktarda virüs enfeksiyona açık kişileri etkileyebilmektedir

35. Gripte Tedavi…I • Antiviral ilaçlar • Nöraminidaz inhibitörleri: İnfluenza A ve B’de etkili • Zanamivir • Oseltamivir • İkinci grup influenza A salgınlarında etkili • Amantadine • Rimantadine

36. Gripte Tedavi…II • İstirahat, mümkünse yatak istirahatı. • Bol sıvı alınması, uygun beslenme • Gerekirse parasetamol veya ibuprofen • ASPİRİN YOK, YOK, HİÇ YOK, LÜTFEN ISRAR ETMEYİN! • Reye sendrom riski mevcut

37. Gripten Korunma… • Dengeli beslenme. • Düzenli egzersiz • Stresten uzak durma. • Hijyen önlemleri (ortam ve beden temizliği,tokalaşma, öpüşme) • Vücuda zarar veren alışkanlıklardan uzak durma.

38. İnfluenza Komplikasyonları… • Otitis Media. • Pnömoni • Akut myozitis • Myokardit • Staf enf süperpozisyonunda toksik şok sendromu

39. İnfluenzayı ağır geçirme yüksek riskli çocuk grupları … • Kronik hastalığı olan kişiler: • Kalp hastalığı (konjenital ve akkiz kapak hastalığı bulunan), • Akciğer hastalığı, • Astımlılar, Kistik fibrozisliler, Bronkopulmoner displazililer • Solunum kaslarını ilgilendiren Nöromusküler hastalığı bulunanlar • Kronik hastalık dışında bağışıklık sistemleri zayıflamış olan kişiler: • Kanserli-lösemili kişiler, İmmün yetmezlik hastalığı olanlar, • Uzun süreli aspirin tedavisi alan çocuk ve gençler, • Yoğun bakım, yeni doğan gibi direnci zayıf hastaların bakıldığı bölüm çalışanları

40. İnfluenzada prognoz • Öksürüğün tamamen geçmesi • Normal aktiviteye geçmek günler yerine haftalar alabilir. • Bununla birlikte sonuç komplike olmayan olgularda mükemmeldir

41. İnfluenzanın önlenimi • Aşı • İnaktive aşıdır • Aşı suşları bir önceki kıştaki serotiplerden seçilir • 6 aylık ve üzerine aşı uygulanabilir • Genellikle aşı şu anda riskli gruplara yapılmakla birlikte gittikçe yaygın kullanılır hale gelmektedir • Aşı uygulanımı 9 yaşın altına • İlk defa ise 2 doz birer ay arayla • 6aylık-3 yaş arasına 0.25 ml (yarı doz) • 3-9 yaş arası 0.5 ml (tam doz) • İntranasal aşı uygulanımı geliştirildi, yakında uygulanıma girecek

42. Gribin Kemoproflaksisi… • Amantadine ve zanamivir İnfluenza A proflaksisinde lisans aldı • Proflaksi influenza salgını sırasında önerilir • Yüksek risklilere ve onların bakımıyla görevlilere önerilir • Aşı uygulanımı kontrendike ve yüksek riskli hastalara da salgında kemoproflaksi yapılır (Örneğin immün yetmezlikliler)

44. AKUT FARENJİT I • Tonsillit ve faringotonsilliti içeren hastalık grubudur. • Bir yaşın altında sık değildir, 4-7 yaş arası pikini yapar ve çocukluk döneminde ve adültde devam eder. • Etyoloji • A grubu  hemolitik streptokoklar en sık bakteriyel ajan olup epidemiler dışında % l5'inden daha azını oluşturur. • Difteri adenovirüs, EMN, herpanjinada faringeal tutulum olabilir. • Klinik • Viral faranjit te ateş, halsizlik, iştahsızlık ve boğaz ağrısı meydana gelir, öksürük ve rinit sıkdır, servikal LAP olabilir. Larengeal tutulum ve ses kısıklığı olabilir. Hastalığın erken döneminde PMNL'lerin belirgin olduğu BK artışı (l6000-l8000) olabilir ve bakteriyel ile viral ayırıcı tanısında kullanılmaz.

45. Streptokokal farenjit I • İki yaşın üzeri çocuklarda başağrısı + karın ağrısı ve kusma ile başlar. • 40oC’ye varan ateş olur. Ateş ortalama l-4 gün sürer. Şidetli vakalarda 2 hafta kadar hastalık durumu devam edebilir. • Hastaların l/3’ünde tonsiller hipertrofi ve exüdasyon ve faringeal hiperemi bulunur. • Yutma güçlüğü bulunabilir. • Hastaların 2/3’ünde ise tonsiller exüdasyon ve hipertrofi yoktur, hafif eritem vardır. • Servikal LAP genelde olur. • Yumşak damakta peteşiyel enantem görülebilir. • Konjonktivit, rinit, öksürük ve ses kısıklığı streptokokal farenjitte nadiren meydana gelir. • Bu semptomlarda iki veya fazlasının bulunması viral enfeksiyona işaret eder.

46. Streptokokal farenjit II • StreptococcosisErken dönemdeki  hem strep enfeksiyonuna işaret eder. Genellikle çocuklar 6 ay-3 yaş grubundadır. Nezle, burun akıntısı, farengeal hiperemi , ateş, kusma, ilginin azalması erken bulgudur. Ateş ilk birkaç gün 38-39.5oC olur ve beraberinde servikal LAP meydana gelir.

47. Streptokokal farenjit III • TanıBoğaz sürüntüsünde streptekokal aj'nin veya mikroorganizmanın kültüre edilmesiyle konulur. Aynı bulgularla boğazda pnömokok veya H. influenza üretilebilir. • Membranöz tonsillitin ayırıcı tanısında ==> difteri, EMN, herpanjina, agranulositoz, tonsillektomi sonrası oluşan membran düşünülmelidir. • KomplikasyonlarOM, sinüzit, peritonsiller apse, menenjit, AGN, ARF, mezenter lenfadenit olabilir. • TedaviViral orjinlide tedaviye gerek yoktur. Streptokokal aj veya kültür müsbetliğinde penisilin verilir. Yatak istirahati, asetaminofen, buhar ve ılık su ile gargara yararlı olabilir.

48. Otitis Media I • Orta kulağın ve kulak zarının enfeksiyonudur. • Bakteriyel etkenler %60-75. Etken pnömokok (%25-50), H. İnfluenzae (%15-30) ve Moraxella catarrhalis (%3-20) başta olmak üzere bakteriler ve daha az sıklıkla M. pneumoniae ve viruslar olabilir. • Viral etiologies %40: RSV, rhinovirus, coronavirus, parainfluenza, adenovirus, and enterovirus • Kış ve ilkbahar aylarında daha sık görülür. • Mama ile beslenen ve yatar pozisyonda beslenen bebeklerde, aktif veya pasif sigara içenlerde ve erkeklerde daha sık görülür.

49. Otitis Media II • Klinik: • Ateş (her zaman olmayabilir) ve kulak ağrısı en önemli semptom-bulgudur. • Perfore vakalarda akıntı vardır. Kulak çınlaması, uğultu ve işitmede azalma olabilir. • Üst solunum yolu enfeksiyonu semptomları sıklıkla eşlik eder. • Üç yaş altındaki hastalarda semptomlar genellikle non-spesifiktir (irritabilite, ateş, geceleri sık uyanma, beslenme güçlüğü, burun akıntısı, konjunktivit ve bazan denge problemleri).

50. Otitis Media III • Komplikasyonlar: İşitme kaybı, mastoidit, timpanik zar perforasyonu, menenjit, beyin absesi, epidural abse, kavernöz sinüs trombozu. • Akut otitis mediada tanı öykü ve muayene iledir. • Otoskopla saptanan lokal inflamasyon bulguları (kızarıklık, bombeleşme) veya otalji, otore, irritabilite, huzursuzluk, beslenme problemleri ve/veya ateş gibi semptomlar ile birlikte orta kulakta efüzyon.