2009–2010 EĞİTİM ÖĞRETİM YILI EĞİTİM PSİKOLOJİSİ GRUP ÖDEVİ İÇERİK: GELİŞİM GÖREVLERİ

1. 2009–2010 EĞİTİM ÖĞRETİM YILI EĞİTİM PSİKOLOJİSİ GRUP ÖDEVİ İÇERİK: GELİŞİM GÖREVLERİ DEVİNİMSEL (PSİKOMOTOR)GELİŞİM GELİŞİMİN İLKELERİ HAZIRLAYAN: GRUP ENFAL Emine ÖZDOĞAN Nejla YILDIRIM Fatma YILDIRIM Amine İLBAY Lütfiye ÖNDER Hafize ALTUN ÖDEVİ YÖNLENDİREN: Araştırma Görevlisi CEYHUN OZAN

2. GELİŞİMGÖREVLERİ • Bebeklik dönemi gelişim görevleri(0–2 yaş) • İlk Çocukluk Dönemi Gelişim Görevleri (2–6 yaş) • Son Çocukluk Dönemi Gelişim Görevleri (6–12 yaş) • Ergenlik Dönemi Gelişim Görevleri (12–18 yaş) • Genç Yetişkinlik Dönemi Gelişim Görevleri (18–25 yaş) • Orta Yetişkinlik Dönemi Gelişim Görevleri • İleri Yetişkinlik Dönemi Gelişim Ödevleri

3. Kritik dönem kavramının öneminden hareketle Hauıghust gelişim görevleri (ödevleri) kavramını geliştirmiştir. Bireylerin gelişiminin dönemler halinde gerçekleştiği ve her dönemin kazanılması gereken özelliklerinin olduğunu belirtmiştir. Her dönemin gerektirdiği gelişim görevleri kazanıldığında bir sonraki dönemde kazandırılmasının zor olduğu belirtilmiştir. Büyüme, olgunlaşma, çevre, çevrenin ve bireyin beklentileri gelişim görevlerini etkilemektedir.

4. Bebeklik dönemi gelişim görevleri(0–2 yaş): • Nefes almayı ve emmeyi öğrenme • Doğumdan sonra fiziksel çevredeki değişikliklere uyum sağlama • Katı yiyecekleri çiğnemeyi ve yutmayı öğrenme • Belirli zamanlarda uyanık kalmayı ve uyumayı öğrenme • Dönemin sonlarına doğru yürümeyi öğrenme • Dönemin sonlarına doğru dışkı kontrolü ve tuvalet ihtiyacını gidermeyi öğrenme

5. İlk Çocukluk Dönemi Gelişim Görevleri ( 2–6 yaş) • Konuşmayı ve yürümeyi öğrenme • El- göz uyumunu sağlamayı başlama • Kendi öz bakım ve becerilerini ( giyinme, yeme, içme vb.) yerine getirebilme • Okuma yazmaya hazır duruma gelme • Cinsiyet farklılıklarını öğrenme ve cinsel kimliğini kazanmaya başlama • Toplumsal kurallara dair yanlış ve doğru davranışı ayırt etmeye ve toplumsal rolleri öğrenmeye başlama

6. Son Çocukluk Dönemi Gelişim Görevleri (6–12 yaş) • Okuma yazma ve hesaplama ile ilgili üç temel beceriyi geliştirme, zaman kavramlarını tanıma • Kendine karşı olumlu tutumlar oluşturma • Cinsiyetine uygun rolleri benimseme ve onlarla özdeşleşme • Davranışlarının sorumluluğunu alabilme • Kişiler arası ilişkilerini geliştirme, yaşıtlarıyla iyi geçinmeyi öğrenme • Kişisel bağımsızlığını kazanma • Vicdan ve değerler sistemini geliştirme • Somut düşünmeyi öğrenme • Önem verdiği yetişkinleri büyük ölçüde model alarak cinsiyetine uygun rolü geliştirme

7. Ergenlik Dönemi Gelişim Görevleri (12–18 yaş) • Bir yetişkin kadın veya erkek rolünü üstlenme • Aileden bağımsızlığını kazanma • Yaşıtlarıyla (her iki cins) yeni ve olgun ilişkilere erişme • Bedenini kabullenme ve etkili bir şekilde kullanma • Bir mesleğe doğru yönelme ve hazırlanma • Akran gruplarına girme • Toplumsal görevlerini yerine getirme ve toplumsal sorumluluklar almaya istekli olma • Evliliğe ve aile kurmaya hazırlanma • Kişisel değerlerine uygun yönelimlerde bulunma

8. Genç Yetişkinlik Dönemi Gelişim Görevleri (18–25 yaş) • Eş seçme ve eşiyle yaşamayı öğrenme • Vatandaşlık sorumluluklarını üstlenme • Çocuk yetiştirme ve evi idare etme • Geçimini sağlayacak bir iş sahibi olma • Yakın ilişkiler kurabileceği arkadaşlar ve sosyal gruplar bulma

9. Orta Yetişkinlik Dönemi Gelişim Görevleri • Yetişkinlere özgü toplumsal sorumlulukları üstlenme • Ekonomik ve sosyal yaşam standartlarını oluşturma • Kendi anne babasına karşı ebeveyn rolünü üstlenme • Serbest zamanlarında işleri dışında hoşlandıkları uğraşlar edinebilme • Sorumluluklarını bilen yetişkinler olarak ergenlere rehberlik etme • Orta yaşlarda kendini gösteren fizyolojik değişikliklere uyum sağlama

10. İleri Yetişkinlik Dönemi Gelişim Ödevleri • Azalan güç ve çabuk bozulabilen sağlık durumuna uyum gösterme • Emekliliğe ve azalan gelir düzeyine uyum sağlama • Yaş grubu ile açık bir yakınlık kurma • Eş ve arkadaşlarının ölümünü kabullenme • Kendi durumlarına uygun fiziksel yaşama koşullarını düzene koyma

11. GELİŞİMİN İLKELERİ • Gelişim kalıtım ve çevre etkileşiminin bir ürünündür. • Gelişim süreklidir ve belli aşamalarda gerçekleşir. • Gelişim bir bütündür. • Gelişim baştan ayağa içten dışa doğrudur. • Gelişim genelden özele doğrudur. • Gelişimde bireysel ayrılıklar vardır. • Gelişim nöbetleşe devam eder. • Gelişimde kritik dönemler vardır. • Gelişim hızı her dönemde aynı değildir.

12. Gelişim kalıtım ve çevre etkileşiminin bir ürünündür: İnsan davranışının gelişiminde çok çeşitli faktörler vardır. İnsanların beden yapısı, cinsiyeti, büyük ölçüde genetik yapısına bağlıdır. Bunun yanında kişilik özellikleri, zekâ gibi pek çok özellik de kalıtım ve çevrenin ortak bir ürünüdür. Örneğin: Kalıtım yoluyla sahip olunan müzik yeteneğinin ortaya çıkması için bireyin bu yeteneğini geliştirici bir ortamda bulunması gerekmektedir. İyi bir müzik eğitimi alınmadığı takdirde bu yeteneğin yeterince gelişmesi mümkün olmayacaktır.

13. Gelişim süreklidir ve belli aşamalarda gerçekleşir: Gelişim canlıyla birlikte başlar sürekli devam eder. Gelişimde her aşama kendinden öncekine dayalı kendinden sonraki aşamaya hazırlayıcıdır. Gelişimin aşamalarını kesin çizgilerle ayırmak mümkün değildir. Çünkü bu aşamalar birbirleriyle ilişkilidir. Örneğin: Piaget’in işlem öncesi dönemini (2-7 yaş) yaşayan bir çocuk aynı zamanda bir sonraki dönem olan somut işlemsel döneminde (7-11 yaş) alt yapısını oluşturmaktadır.

14. Gelişim bir bütündür: Gelişim; fiziki, sosyal ve zihinsel alanlarda incelenir. Bu alandaki kazanımlar ya da eksiklikler diğer gelişim alanlarını olumlu ve ya olumsuz etkileyecektir. Örneğin: Sevimli bir çocuk daha fazla ilgi çeker, sevilir. Sevilen çocuğun duygusal gelişimi olumlu olur. Kendine güven duyabilir.

15. Gelişim baştan ayağa içten dışa doğrudur : Baştan ayağa doğru gelişim doğum öncesi ve doğum sonrası dönemlerde gözlenir. Embriyonun önce başı, sonra kol ve bacakları gelişir. Doğumdan sonra önce başı hareketi kontrol edilir daha sonra göğüs, karın, bacakların ve ayağın kontrolü sağlanır. Ayrıca önce beden ve iç organların daha sonra dışa doğru olan kolların gelişimi sağlanır.

16. Gelişim genelden özele doğrudur: Çocuklar önce tüm vücuduyla hareket eder. Büyük kaslarını kullanır. Daha sonra belli etkinlikle ilgili organı kullanabilir hale gelir. Örneğin: Çocuk top oynarken önce bütün vücuduyla topu tutar daha sonra küçük kasları geliştikçe sadece elleriyle hatta parmaklarıyla topu tutabilir hale gelir.

17. Gelişimde bireysel ayrılıklar vardır : Gelişimde her bireyin gelişim hızı aynı değildir. Bireylerin biyolojik kalıtsal mirası ve etkileşimde bulunduğu çevrenin farklı olması nedeniyle gelişiminde farklı olması doğaldır. Her insanın genlerinin özellikleri diğer insanlardan farklı kılar. Ayrıca yaşadığı çevrede insanın bireysel özelliklerini belirleyici bir husustur. Kişinin nasıl bir çevrede yetiştiği kimlerle ne şekilde bir gelişimde bulunduğu, iklim koşulları ve benzer durumlar bireyi farklı kılar. Örneğin; bazı çocuklar konuşmayı öğrenirken bazıları daha geç konuşabilir. Bazı öğrenciler sözel alanda başarılı olurken bazıları sayısal alanda etkili olabilir.

18. Gelişim nöbetleşe devam eder : Çeşitli dönemlerde gelişim alanları nöbetleşerek ön planda gerçekleşir bir gelişim alanı çok hızlandığı dönemlerde bir düğeri duraksama gösterebilir. Örneğin: Yürümenin ön plana çıktığı dönemlerde konuşma gelişimi yavaşlar.

19. Gelişimde kritik dönemler vardır: Organizmanın bazı gelişim alanlarında öğrenmeye ya da gelişmeye eğimli olduğu bazı dönemler vardır. Bu dönemde duyarlılığı yüksek olan organizma daha hızlı bir öğrenme gerçekleştirecektir. Örneğin: Zihinsel ve dil gelişimi için okul öncesi dönem kritik bir dönemdir. Bu dönemdeki eksiklik ve aksaklıklar sonraki dönemlerde zihinsel beceride ve konuşma gelişiminde telafisi güç sıkıntılar doğurabilecektir.

20. Gelişim hızı her dönemde aynı değildir: Gelişim hızlandığı ve yavaşladığı dönemler vardır. En hızlı gelişim anne karnında yaşanırken doğum sonrası ilk dönemde de yine hızlı bir gelişim görülür. Bir yavaşlamanın ardından ergenlik döneminde de yine bir hızlanma yaşanır. Zihin gelişiminin 3/2’si ilk beş yılda gerçekleşir.

21. BEDENSEL-PSİKOMOTOR GELİŞİM Bedensel gelişim boy, ağırlık ve hacimde artışın yanı sıra vücudun sistemlerinin kendilerinden beklenen fonksiyonlarını yerine getirecek duruma gelmelerini içerir. Psikomotor gelişimse bireyin vücudunu kontrol altına almada gösterdiği becerilerin artmasıdır. Bireyin duyu organları ile kas ve sinir sistemlerinin koordineli olarak çalışması gerekir. Psikomotor gelişim koordinasyon, güç, tepki ve hız, dikkat, denge ve esneklik gibi yeterliklere dayanır.

22. DOĞUM ÖNCESİ DÖNEM Yaşam babadan gelen spermin anne yumurtasının döllenmesiyle başlar. Döllenmeyle zigot oluşur. Zigotun oluşumundan hemen sonra bölünmeye başlar. Döllenmeden itibaren 14 günlük süreye dölüt dönemi denir. İki haftanın sonunda sekizinci haftaya kadar geçen dönemeyse embriyo dönemi denir. Bu dönemde hücreler farklılaşmaya ve ileride vücudun değişik organlarını meydana getirecek tabakalar meydana getirirler. Bu tabakalar: • Ekdoderm • Mezoderm • Endoderm

23. Ekdoderm: En dışdaki tabakadır. Duyu organları, sinir sistemi, saç, tırnak oluşur. • Mezoderm: Orta tabakadır. Kas, iskelet sistemleriyle salgı ve dolaşım sistemleri meydana getirir. • Endoderm: İç tabakadır sindirim ve solunum sisteminin karaciğer ve akciğer gibi organlar meydana gelir. İkinci ayda embriyo daha çok insan görünümünü alır dönemin sonunda yüz, el ve ayak parmaklarında fark edilebilir hale gelir. Onuncu haftadan doğuma kadar olan döneme fetüs dönemi denilir. Fetüs gebeliğin 3 ve 5.aylarından itibaren hızlı bir gelişim gösterir.

24. BEBEKLİK DÖNEMİ(0–2 YAŞ) Doğum sonrası fiziksel gelişimin en hızlı olduğu dönem ilk aydır. Doğum sırasında boyun hızla uzamaya başlar, ancak yaş ilerledikçe uzaması yavaşlar. Örneğin: Bebek doğumdaki boy uzunluğu üçüncü ayın sonunda %20’sini,bir yaşına dek %50, iki yaşına kadarsa %75 oranında geliştirir. Aynı durum ağırlık içinde geçerlidir. Bebek beş aylıkken doğumdaki ağırlığının iki katına, on iki aylıkken üç katına ulaşır. Ancak ikinci yaşın sonuna doğru, ağırlık artışında yavaşlama olur. Kız bebekler, boy ve ağırlık açısından erkeklere oranla daha yavaş gelişirler. Çocuklarda tuvalet gelişimi için kritik dönem 12–20 aylar arasındadır. İskelet sistemi kas ve kemik gelişimine bağlıdır. Kasların gelişimindeyse önce kalın, daha sonra ince kasların geliştiği gözlenir. Örneğin; bebek başlangıçta elini bir bütün olarak kullanırken, ikinci yaşa doğru, ince kasların aşamalı biçimde gelişimine bağlı olarak parmaklarını kullanmaya başlar. Doğuşta bebeğin bütün davranışları, refleks düzeyindedir. Bebek büyüdükçe yetkinleşen sinir, sindirim, dolaşım ve iskelet sisteminin gelişimine bağlı olarak bilinçli davranışlar gösterir. Bebeğin devinsel gelişiminin, sağlıklı bir bedensel olgunlaşmaya bağlı olduğu unutulmamalıdır.

25. Bebeklik Döneminde Refleksler: • Emme ve yutma refleksi • Kaynağını Arama Refleksi • Babınski Refleksi • Moro Refleksi • Yakalama Refleksi

26. Emme ve yutma refleksi: Bebeğin dudağına parmakla dokunulduğunda bebeğin dudaklarını açıp kapatarak yakalayıp emmeye çalışması. Bu refleks daha sonra bilinçli hale gelerek beslenme davranışının temel şeması haline gelir.

27. Kaynağını Arama Refleksi: Bebeğin yanağına dokunulduğunda bebeğin dokunan nesneyi emmeye çalışmasıdır.

28. Babınski Refleksi: Bebeğin ayak tabanı, ayak başparmağından küçük ayak parmağına doğru bükülürken parmaklar yelpaze gibi dışa açılır. Bu tepkiye babınski refleksi denir.

29. Moro Refleksi: Bebekler yukarı doğru atıldığında düşerken önce kollarını yana açar, sonra hızla kollarını göğsüne kapatırken içe doğru kapatır, bacaklarını içe doğru çeker.

30. Yakalama Refleksi: Bebeklerin avuç içine parmağınızla hafifçe dokunduğunuzda bebek parmağınızı sıkıca yakalar. Bu tepkisel davranış yakalama refleksi denir.

31. DEVİNİMSEL (PSİKOMOTOR)GELİŞİM • İlk Çocukluk Döneminde Fiziksel ve Psikomotor Gelişim • İkinci Çocukluk Dönemi Fiziksel ve Psikomotor Gelişim (6–11 yaş ) • Ergenlik Dönemi Fiziksel ve Psikomotor Gelişim (12–18 yaş)

32. İlk Çocukluk Döneminde Fiziksel ve Psikomotor Gelişim: 2–6 Yaş döneminde çocukların bedensel hareket yetenekleri, nicelik ve nitelik yönünden gelişir. Ancak bu dönemde 0–2 yaş dönemine oranla fiziksel büyüme yavaştır. Bu dönemde kızların erkeklere oranla ince motor kasları hızla gelişir. Bu nedenle kızlar denge sağlama, makas kullanma ve ya kalem tutma becerileri açısından erkeklerden daha başarılıdır. Bu dönemde merkezi ve perifer sinir sisteminde hızlı bir gelişme gösterir. Örneğin; altı yaşındaki çocuk beyni, büyük ölçüde yetişkin beyninin fiziksel beynine ulaşır. Ancak merkezi sistem, gelişiminin genel yasası uyarınca perifer sisteme oranla daha hızlı gelişir. Bu nedenle çocuklar kas-zihin koordinasyonunda çeşitli güçlüklerle karşılaşırlar. Örneğin; sağa sola hızla dönüşlerinde dengelerini yitirirler. Tırmanma, zıplama, topla oynama becerileri gelişmemiştir.

33. İkinci Çocukluk Dönemi Fiziksel ve Psikomotor Gelişim (6–11 yaş) Bu dönemde 2–6 yaş evresine göre fizksel gelişim daha yavaştır. Bu yavaşlama 10–11 yaşlarına kadar devam eder. 10-11 yaşlarına kadar erkekler kızlara oranla daha ağır ve uzun olmalarına rağmen kız çocukları erkeklere göre 1-2 yaş daha erken ergenliğe girdiklerinden 10-15 yaşlar arasında erkekler boy ve ağırlık olarak kızları geçer.

34. Ergenlik Dönemi Fiziksel ve Psikomotor Gelişim (12–18 yaş) Ergenlik dönemi bedensel, psikolojik, zihinsel ve sosyal açıdan gelişme olgunlaşmanın yer aldığı yaklaşık 12–18 arasını kapsayan çocukluktan yetişkinliğe geçiş dönemidir. Genç için hızlı bir gelişim sürecine girilen ergenlik oldukça çalkantılı bir dönemdir. Gençlik ne ‘yetişkin’ ne de ‘çocuk’ olarak kabul edildikleri bu geçiş dönemine uyum sağlamakta zorluk çekerler.

35. KAYNAKLAR • PROF.DR. AYHAN AYDIN (EĞİTİM PSİKOLOJİSİ) • YAŞAR ÖZBAY&SERDAR ERKAN (EĞİTİM PSİKOLOJİSİ) • PROF.DR. SIRRI AKBABABA&ŞAKİRE ANLIAK (EĞT. PSİKOLOJİSİ) • İBRAHİM YILDIRIM (EĞİTİM PSİKOLOJİSİ)